De top van 31 landen tegen het terrorisme bracht grote verklaringen, gekoppeld aan discrete programma’s. Was hij een succes ?
HET was een krachtige manifestatie, woensdag 13 maart in Sharm-el-Sheik, een half vergeten Egyptische kuststad aan de Rode Zee waar de punt van de Sinai in het water steekt. Yasser Arafat, ex PLO- nu PNA-leider (PNA is de Palestijnse Nationale Autoriteit), had ertoe opgeroepen toen hij het vredesproces met Israël zag ineenstorten maar Arafat heeft nu eenmaal van die gewoonten, er is zoveel waar hij toe oproept…
Dit keer was het een oproep, een beetje in het wilde weg, om een internationale topconferentie te houden, tegen het terrorisme, en om het vredesproces te redden. Dat laatste was immers zo goed als dood, opgeblazen door de wandelende bommen van de Palestijnse fundamentalistische organisatie Hamas, die de politieke oplossing en het vredesproces voor het Midden-Oosten van de hand wijzen en dus willen saboteren. In drie zelfmoord-bomaanslagen in Jeruzalem en Tel-Aviv vielen in een week tijd zo bij de zestig doden, en daar leken de Oslo-akkoorden bij te zijn.
Arafat had belang bij de top, zijn tegenspeler Shimon Peres eveneens, die nu in de uiterst oncomfortabele positie beland was dat hij, vredestichter, als hij de komende verkiezingen wil winnen, verplicht was harder op te treden tegen het terrorisme van de islamisten (wat dus wil zeggen, tegen alle Palestijnen) dan zijn eigen rechtse oppositie en die dus, om de vrede te redden, diezelfde vrede in gevaar moest brengen door de brutaliteit van zijn maatregelen. Maar samen zaten ze zo verward in de neerwaartse draaikolk van terreur en contraterreur, dat ze die bijeenkomst alléén nooit georganiseerd zouden gekregen hebben. Daarvoor was er een derde geïnteresseerde nodig, en het moest lukken dat die er was, én dat de oproep zijn aandacht trok.
VS-president Bill Clinton zit immers óók in een verkiezingsjaar, en al staat hij er relatief goed voor de interne verdeeldheid van de Republikeinse partij, die zijn tegenstander moet leveren, werkt in zijn voordeel , als doorgewinterde politicus weet hij dat een buitenlands succes van enig formaat, zeker in het Midden-Oosten, zijn kansen op slagen slechts kan verhogen. Dus zette ook Washington zich achter het plan voor de top, en president Hosni Moebarak van Egypte had dat al eerder gedaan en de ontmoetingsplaats voorgesteld (Egypte is een groot land, dat onmisbaar is in elke vredesregeling in de regio), zodat de onderneming zeer snel van start ging.
De motor ervan waren de VS wat, ondanks de blatante pro-Israëlische partijdigheid van Washington, dit keer zeker een goed ding was, aangezien de verwarring bij de protagonisten in het Midden-Oosten zelf totaal was.
Gegeven dat ze de kans daartoe kregen, hebben trouwens bijna alle Amerikaanse presidenten en hun veiligheidsadviseurs zich met het Arabisch-Israëlische conflict willen bemoeien : van Richard Nixon en Henry Kissinger over Jimmy Carter en Zbigniew Brzezinski naar George Bush en James Baker, en nu Bill Clinton dus.
VOORDEEL.
In dit geval had de deelname van Clinton het extra voordeel dat hij in staat was de andere landen vooral die van de regio : de Golfstaten, Saoedi-Arabië, Jordanië en andere voor het gebeuren te mobilizeren zodat het de ware allures kreeg van een nieuwe bijeenkomst van de Conferentie van Madrid (waar het Vredesproces uiteindelijk een uitloper van is), en er wel 31 landen vertegenwoordigd waren. Daarbij natuurlijk ook de Europeanen, en de onvermijdelijke co-sponsor van Madrid, Boris Jeltsin voor Rusland.
De hele onderneming, in een hermetisch afgesloten Sharm-el-Sheik, zal vier uur geduurd hebben. Vier uur van diplomatieke, mooi afgewogen, zorgvuldig uitgesproken, al bij al tamelijk lege toespraken, waarbij het er op aankwam dat ieder zich liet horen, en toonde bij de consensus voor de vrede en tegen het islamitisch terrorisme, betrokken te willen zijn. Want dàt was uiteindelijk de bedoeling : de zeer wankel geworden vrede tussen Israëli’s en Palestijnen, met massale steun uit de hele wereld weer in het zadel helpen. Een topconferentie als een symbool dus, of als een stuk psychologische actie. Het optreden van Bill Clinton, later, voor de pers, zette dat nog eens extra in de verf.
Het dient gezegd dat de VS-president begrip opbracht voor de weinig benijdenswaardige positie van de jonge Palestijnse administratie. Arafat wou absoluut de sluiting door Israël van alle Palestijnse gebieden op de top aan bod brengen. Die blokkade die aan de scherpste momenten van de bezetting doet denken sluit de Palestijnse gebieden volledig af : de meeste overgangen (ook die uit de Gaza-strook naar Egypte) zijn dicht, en al wat binnen of buiten wil, wordt tegengehouden en in het beste geval zeven keren doorzocht eer het door mag. Dat gebeurt ook met ambulances die zieke vrouwen naar het ziekenhuis brengen. Gaza en de Palestijnse enclaves op de Westbank worden zo ekonomisch gewurgd en ook financieel, aangezien de fameuze ?gastarbeiders” natuurlijk ook niet meer in Israël binnen mochten.
Wat daarbij vanzelf spreekt, is dat de Palestijnen, die toch al een oude geschiedenis van vijandschap met Israël hebben (daarover ging toch dat hele vredesproces), hiermee de weinige hoop en illusies die ze de afgelopen maanden in de nieuwe vrede hadden gekweekt, zeer snel aan het verliezen zijn en dat opnieuw haat en woede daarvoor in de plaats zullen komen. Yasser Arafat heeft dit gezegd, en een aantal regeringsleiders zijn erop ingegaan. Ook Bill Clinton, die de PNA-leider feliciteerde met zijn harde actie tegen Hamas en de andere fundamentalistische organisatie Islamitische Djihad, begreep dat ?vrede niet kan gedijen tenzij de mensen in Gaza de economische vruchten van die vrede kunnen genieten”. Arafat haalde scherp uit tegen het terrorisme : ?Onze droom van vrede kan nooit waarheid worden in een zee van bloed”, en beloofde dat de bommengooiers nooit in staat zouden zijn de vrede te vermoorden. Ook de Saoedische minister van Buitenlandse Zaken, prins Saud al Faisal zijn handdruk met Shimon Peres is de camera’s niet ontgaan waarschuwde de protagonisten. De bommengooiers en hun aanvallen op Israëlische burgers ; en de Israëlische regering, dat ze niet al te ver mag gaan in haar vergeldingsactie tegen de Palestijnen meer in het algemeen : ?Collectieve straffen, sluitingen, en alle soorten geweld tegen onschuldige mensen, zullen op hun beurt méér geweld veroorzaken.
VERKLARING.
Van de verklaring die achteraf uit de vergadering kwam, is het goed te onthouden dat ze tegen het terrorisme gericht was. In drie punten : het vredesproces te steunen, de veiligheid te promoten, en de terreur te bestrijden. Dat wou dan zeggen, buiten de psychologische, ook financiële en ekonomische steun voor het vredesproces, met name ook voor de Palestijnen. Daarbij de hervatting van de vredesonderhandelingen aanmoedigen de ?derde fase” die op 4 mei van start moest gaan, over de uiteindelijke bestemming van Palestina en over al de hete hangijzers (zoals Jeruzalem, water, vluchtelingen, grenzen, settlements…) die al die tijd door de onderhandelaars vooruitgeschoven werden als te moeilijk, maar die nu ook ?sine die” uitgesteld zijn.
Voor de veiligheid wil men samenwerkingsmechanismen oprichten in de regio, en middelen uitvinden om tot samenwerking en wederzijdse hulp te komen.
Tegen de terreur, vraagt men inspanningen van alle aanwezige partijen om te beletten dat hun grondgebied door terreurgroepen gebruikt wordt voor recrutering, training, wapenleveringen of financiering. Bovendien, dat iedereen zijn best doet om de geldschieters van die terreurgroepen op het spoor te komen, en de geldstroom af te snijden.
Ten slotte moet een werkgroep opgericht worden die openstaat voor alle deelnemers aan de top, die aanbevelingen zal formuleren over hoe dit alles het best in de praktijk gebracht kan worden.
Tot daar het publieke gedeelte. In het semi-publieke gedeelte (dat wil zeggen, waar men van doet alsof het geheim is, maar waar de pers toch weet van heeft) was een parallelle vergadering geregeld voor de experten van de verschillende veiligheidsdiensten, die in de praktijk al konden beginnen met het vergelijken van hun bestanden en hun ervaringen. Na de Top kon president Clinton trouwens in Israël een geheime regeringsvergadering gaan bijwonen over veiligheid, kwestie van de samenwerking te benadrukken.
Het is vrijwel onmogelijk in te schatten hoe doeltreffend de articulatie van alle verklaringen en werkgroepen kan worden. Voorlopig blijft het enige concrete resultaat de honderd miljoen dollar die door Clinton uitgetrokken wordt om Israël te helpen met het opschroeven van z’n veiligheidsmaatregelen, en het bewaken van de ?nieuwe grens”. Veel opsporings- en communicatiematerieel wordt daarvoor overgevlogen, en instructeurs om het in een eerste fase te bedienen maar er is ook sprake van de oprichting van een technologische ?muur” langs de grens met de Palestijnse gebieden (een lijn met monitors en elektronische waarschuwingsspullen, zoals er langs de Libanese grens al een ?kleintje” staat). De vraag is dan allicht waar die muur precies zou moeten lopen. En Clinton ging weg uit Israël met onder zijn arm de plannen (van Peres) voor een echt Amerikaans-Israëlisch defensiepact. Zoiets bestaat de facto natuurlijk al een beetje, maar als Peres het officieel zou kunnen maken, en hij zou er een automatisme kunnen inbouwen, bijvoorbeeld dat de VS zich aangevallen zouden beschouwen, en onmiddellijk reageren, als Israël aangevallen werd… Dan zou hij een stevig argument in handen hebben om zijn vrede te verkopen bij zijn electoraat, dat vaak nog altijd denkt in termen van aangevallen worden door de omliggende oceaan van islamitische Arabieren.
MISLUKT.
Daarmee is voor de vrede het grootste werk genoemd. Na de top besloot Israël inderdaad de blokkade van de Palestijnse gebieden een heel klein beetje te verzachten de rest zal met de tijd moeten wegslijten, vrezen de meeste Palestijnen.
Waar de top op spaakgelopen is, is het geval Syrië en Iran. Syrië zegt al jaren dat het terrorisme wel veroordeelt, maar dat verzetsdaden tegen een vreemde bezettingsmacht voor Damascus niet onder de benaming terrorisme vallen. Daarom was het tegen de topconferentie, en weigerde het ook eraan mee te doen. Er valt natuurlijk niet naast te kijken dat bijna alle Palestijnse extremistische of radikale groepen die tegen de Oslo-akkoorden zijn, Hamas inbegrepen, hun hoofdkantoor in Damascus hebben. Toch hebben Israëli’s en Amerikanen van die afwezigheid van Hafes el-Assad geen strijdpunt willen maken, omdat ze hopen dat de dialoog over een vredesregeling met hem binnen afzienbare tijd toch wel vlot te trekken is. Met Iran was het een ander paar mouwen.
Het sjiïetische land van de islamitische revolutie wordt er momenteel door bijna iedereen van beschuldigd de grote geldschieter en de drijvende kracht achter de terreur van groepen als Hamas en van Hamas zelf te zijn. Daarin gaan Israëli’s, Palestijnen, Egyptenaren en Saoedi’s akkoord en de Amerikanen hebben die beschuldiging dan maar overgenomen. De oorzaak en de motivering daarvan moet in de eerste en de tweede Golfoorlog worden gezocht, waaruit Irak verslagen maar niet vernietigd te voorschijn kwam, terwijl de militaire macht van Iran zo goed als intact gebleven was. Iran is de onontkoombare centrale macht in de regio, en het heeft een lange ervaring in het manipuleren van islamistische radikale groepen. Als Yasser Arafat vorige week dus tegen de pers sprak, stelde hij steevast dat de onzichtbare hand die de Hamas-bommendragers bestuurde, in Iran school ?en in sommige Arabische landen”. Die Arabische landen werden nooit bij naam genoemd maar dàt had Arafat al eerder gedaan, toen hij bij andere gelegenheden Syrië ervan beschuldigde de Palestijnse zaak te saboteren.
Hoedanook, de Amerikanen kwamen uit Washington vastberaden om op de top Teheran aan te pakken, en het op z’n minst buiten de wet te stellen. Dat is niet doorgegaan, omdat de Europeanen ertegen waren. De EU is namelijk de mening toegedaan dat ze een eigen politiek voor Teheran heeft (praten met de mollahs, beetje handel drijven, zorgen dat de min of meer ?reformistische” vleugel van Hasjemi Rafsandjani aan de macht blijft, en zo het land terug in de regionen van de diplomatie lokken…), en weigerde de harde lijn van Washington te volgen. Hoedanook blijft het opmerkelijk dat uitgerekend de twee landen van de regio die uitgesproken tegen het Israëlisch-Palestijnse vredesproces zijn, beiden weigerden aan een wereldtop tegen het terrorisme deel te nemen. Intussen blijft in Israël zelf (en in Palestina) de harde lijn van kracht.
Sus van Elzen
Nabloes demonstreert voor Yasser Arafat : red de vrede !
Een top voor de vrede. Maar Syrië en Iran bleven afwezig.
Groepsfoto in Sharm-el-Sheik : Bill Clinton trok de verwarde regio over de streep.
