De onverwachte verkiezing van Amir Peretz tot voorzitter van de Arbeidspartij, heeft de Israëlische politiek helemaal door elkaar geschud.
Zelfmoordaanslagen, represailles, mislukte vredesonderhandelingen en verkiezingen: in de berichtgeving over de Israëlische politiek gaat het zelden over ‘gewone thema’s’ als de gezondheidszorg of de pensioenen. Met de verkiezing van Amir Peretz tot voorzitter van de Arbeidspartij zou daar wel eens verandering in kunnen komen.
De uitslag van de verkiezing begin november was een complete verrassing. Iedereen had immers verwacht dat de 82-jarige oud-minister van Buitenlandse Zaken en Nobelprijswinnaar Shimon Perez zou worden herkozen. Maar Perez werd weggestemd en in zijn plaats kwam dus Amir Peretz (53), een in het buitenland vrijwel onbekende politicus en vakbondsman.
Peretz verklaarde meteen dat de Arbeidspartij maar beter uit de regeringscoalitie kon stappen. Eerste minister Ariel Sharon (77) zag zich gedwongen vervroegde verkiezingen aan te kondigen en sloeg de Israëlische natie met verstomming door uit het mede door hemzelf gestichte Likoed (Eenheid) te stappen en zijn eigen partij Kadima (Voorwaarts) op te richten. Een aantal zwaargewichten uit Likoed zijn Sharon intussen al gevolgd en ook oudgediende Shimon Perez heeft zich bij Kadima aangesloten. En de opiniepeilingen bevestigen dat Sharon wist wat hij deed. Zonder hem smelt Likoed weg, terwijl Voorwaarts het meer dan goed doet.
En de Arbeidspartij? Die schreef in enkele dagen 25.0000 nieuwe leden in. De opiniepeilingen voorspellen een grote overwinning voor Labour bij de parlementsverkiezingen in het voorjaar van 2006. Geen wonder dat de rechtse partijen Peretz nu afschilderen als een volbloed communist, niet alleen op grond van zijn ideeëngoed maar ook wegens zijn ‘Stalinsnor’.
Amir Peretz werd in maart 1952 in Marokko geboren. Als vierjarige kwam hij met zijn ouders naar Israël. In 1950 was immers de wet op de terugkeer ingevoerd waardoor alle joden het recht kregen zich in Israël te vestigen. Peretz kwam met zijn ouders terecht in een soort opvangkamp in Sderot, in de Negevwoestijn, niet zo heel ver van de Gazastrook. Rijk waren ze niet. Amir deed zoals iedereen zijn legerdienst, bracht het tot kapitein en raakte bij een oefening zwaar gewond. De volgende jaren bracht hij door in een rolstoel. Hij sloot zich aan bij een moshav, een coöperatieve boerderij waar iedereen zijn eigen huis heeft – voor het gemeenschappelijke leven in een kibboets was hij te onafhankelijk van geest. Hij kweekte rozen en look, want een echte boerderij was voor een rolstoelpatiënt onmogelijk. Ondanks de sombere voorspellingen van de artsen leerde hij weer lopen. Hij trouwde en kreeg vier kinderen.
Ondertussen bouwde Israël overal nieuwe nederzettingen voor joodse kolonisten, pakte het de Golanhoogte af van Syrië, viel het Libanon binnen en liet het de christelijke milities aldaar een bloedbad aanrichten onder de Palestijnse vluchtelingen in de kampen van Sabra en Chatila. Het land militariseerde snel en de politiek focuste zich helemaal op veilige grenzen.
Zingen voor vrede
In 1983 werd Amir Peretz verkozen tot burgemeester van Sderot. Hij zorgde voor meer werk zodat de jonge mensen niet langer wegtrokken en dwong voor de moshavs dezelfde gezondheidszorg af als voor de kibboetsen. En hij begon zich te profileren als man van de vrede. Hij organiseerde een groot concert ‘Negev zingt voor vrede’, knoopte rechtstreekse gesprekken aan met de Palestijnen, betoogde tegen de bouw van de joodse nederzettingen en bepleitte de terugtrekking uit de Gazastrook – twintig jaar voor Sharon de kolonisten er manu militari liet verwijderen.
In 1988 kwam Peretz in de Knesset, als een van de jonge beloftes van de Arbeidspartij. Dat was ook een verrassing: Peretz is geen intellectueel, geen afstammeling van Europese joden, zelfs geen briljant militair – een grote handicap in een land waar veel politici eerst carrière hebben gemaakt in het leger. Wel is Peretz een volbloed socialist en dat was te zien aan de wetsvoorstellen die hij indiende. Zo probeerde hij paal en perk te stellen aan de praktijken van sommige uitzendbureaus die arbeiders jarenlang aan het werk hielden met slechte contracten en lage lonen. De wet die tijdelijke arbeiders dezelfde rechten moest geven als arbeiders met een vast contract werd door de regering evenwel nooit toegepast. Waarop Peretz zelf coöperaties opzette die hun diensten op de markt aanboden en die bedrijven boycotten waar de arbeidersrechten niet werden gerespecteerd.
Dat soort acties nam enkel toe toen hij in 1995 voorzitter werd van de grootste vakbond, Histadrut. Die was door corruptie en postjesjagerij een speelbal in handen van de regering geworden. Peretz maakte er een echte vakbond van, die stakingen organiseerde omdat de regering haar eigen werknemers niet uitbetaalde. Onder leiding van Peretz sloot de Histadrut akkoorden met Palestijnse vakbewegingen, leverde advocaten voor processen tegen werkgevers en gaf juridisch advies aan alle arbeiders, ook Palestijnse. Peretz maakte zich gehaat bij werkgevers omdat hij streed tegen de door het neoliberale kabinet van Ariel Sharon doorgevoerde lastenverlagingen, die geld wegzogen uit de sociale zekerheid. Hij clashte met de regering toen hij het schandaal van de veel te lage pensioenen aanklaagde – ‘ik wil een land waar ouderen niet hoeven te betogen omdat ze geen medicijnen kunnen betalen’ -, met de religieuze partijen toen hij de vrouwenrechten verdedigde, en met Likoed toen hij voorrekende hoeveel geld voor de bouw van nederzettingen weggehaald wordt bij onderwijs, pensioenen en sociale voorzorg.
In 1999 stapte hij uit de Arbeidspartij en stichtte zijn eigen partij – Am Ahad, Eén Volk. Die deed het goed bij de verkiezingen van 2003 en dus werd hij weer opgevist door de Arbeidspartij, waar hij met zijn sociaaldemocratische denktank een luis in de pels bleef. Hij bleef erop hameren dat de Arbeidspartij Israël had gesticht als een sociaal rechtvaardig land. Dat de bezetting van de Palestijnse gebieden moreel onaanvaardbaar was, niet alleen omdat mensen andere mensen niet mogen onderdrukken, maar ook omdat de eigen Israëlische jeugd moreel beschadigd uit de diensttijd bij het leger komt. Peretz wil het minimumloon van drie euro per uur minstens verdubbelen en beschuldigt de traditionele partijen ervan dat ze de politiek geperverteerd hebben. In een interview in juni verklaarde hij dat ‘Israël weer normale politiek moet bedrijven, waarin links staat voor solidariteit, voor zorg voor de mensen met de laagste inkomens. Nu staat links voor een intellectuele elite, waardoor arbeiders zich niet thuis voelen bij de Arbeidspartij en dus rechts stemmen, hoewel rechts nooit rekening houdt met de arbeiders. Die winnen we enkel terug als we van de Arbeidspartij weer een sociaaldemocratische partij maken.’
Als vakbondsman en als vertegenwoordiger van wat vroeger het ‘Tweede Israël’ werd genoemd – de klasse van veelal arme joden afkomstig uit de Arabische moslimwereld – zou Peretz wel eens de eerste sinds lang kunnen zijn die de politieke tweedeling in de Israëlische samenleving doorbreekt. Desnoods zelfs vanuit de oppositie, want volgens hem is de huidige situatie, waarin alle regeringen uiterst rechtse partijen opvrijen om toch maar een meerderheid te hebben, ronduit gevaarlijk voor het land.
Sommige waarnemers houden het erop dat Peretz te weinig politieke ervaring heeft om een goed premier te worden. Kijk maar, zeggen ze, hij heeft meteen verklaard dat hij niet in een coalitieregering stapt, terwijl iedereen weet dat het politieke landschap in Israël zo versplinterd is dat coalities onvermijdelijk zijn. Maar zo dom kan Peretz niet zijn. Hij wil van de Arbeidspartij een grote centrumpartij maken, zodat hij de nederzettingen kan ontmantelen en een duurzame vrede kan brengen. Net wat Sharon wil met zijn nieuwe Voorwaarts.
Misjoe Verleyen
Peretz zou wel eens de eerste sinds lang kunnen zijn die de politieke tweedeling in de Israëlische samenleving doorbreekt.
