Terwijl vrouwen de voorbije weken hun mening ventileerden over carrière en kinderen, bleef hij opvallend weg van de microfoons: de zorgpapa, de familieman, daddy cool. Hij is nochtans aan een gestage opmars bezig, en met bravoure. Aan de vooravond van Vrouwendag, even in het hoofd van de huisman.
Vallen carrière en gezin wel te combineren? Ten koste waarvan? En wat met die vrouwenquota, een discussie die tot in de Vlaamse filmwereld waaide? De kranten voerden de voorbije weken een welles-nietesspelletje op tussen believers en non-believers. Je carrière en het ouderschap combineren is onmogelijk, vond de ene topvrouw. ‘Zie mij eens!’ riep het andere kamp. Er ging geen opiniestuk voorbij of Freud werd erbij gehaald. Was will das Weib, eigenlijk? We kregen er, eerlijk gezegd, jeuk van. En de man? Die moeide zich amper.
Hij heeft dan ook de statistieken mee (of tegen, naargelang van het onderwerp). Mannen verdienen nog altijd meer, vullen het gros van de topjobs in, doen nog altijd minder in het huishouden, en voor elke 32 vrouwen die hun carrière stopzetten of deeltijds gaan werken voor de kinderen dient zich maar één huisman aan. Een verdubbeling in vergelijking met 25 jaar geleden, maar toch.
Wat vinden de huismannen nu van al die cijfers? Het zal hen, zo blijkt al snel bij onze rondvraag, worst wezen. Gezinnen waar de vrouw de kostwinner is, en de man meestert over huis en kinderen, volgen wars van alle statistieken vooral hun eigen plan. De film TheIron Lady toont hoe de Britse premier Margaret Thatcher eigenlijk niemand was zonder Denis aan haar zij en bij de kinderen. Of neem nu Saskia Van Uffelen en haar man Pierre Dontaine, twee vijftigers en ouders van vijf kinderen, tussen acht en achtentwintig jaar.
Saskia is ceo van ICT-specialist Bull Belux, in 2010 was ze vrouw van het jaar in de ICT-wereld. Haar man is zelfstandige. ‘Ik heb Saskia pas leren kennen toen ik 38 was, zij was 31’, zegt Pierre. ‘Ik verdeelde micro-informatica, als zelfstandige voor Xerox en Econocom. Op carrièrevlak had ik een paar jaar voorsprong op haar, ik was al twintig jaar bezig. De deal was dat ik mijn zaak zou afbouwen en zij aan haar carrière kon sleutelen vanaf ons voorlaatste kind. Op mijn 45e heb ik mijn bloeiende zaak verkocht. Ik heb ook altijd graag veel kinderen gewild. Ik besteed nu 65 procent van mijn tijd aan het gezin, voor de rest ben ik zelfstandige.’ Die 35 procent werk draait rond verkoopstrategie en zelfbeheersing. Zijn rol als vader gaat over liefde geven, over opvoeden, de kerk in het midden houden. ‘Iemand die thuiskomt met goeie punten of zijn doel heeft bereikt, dat is pure blijdschap. Je kind zien slagen, op welk niveau ook, dat is heel emotioneel.’
Zijn vrouw Saskia, die driehonderd mensen leidt, is de clichés beu. Ze heeft genoeg van de zwart-witverhalen over kinderen en carrière, de stigma’s rond de huisman. Door de week komt ze niet voor elf uur ’s avonds thuis, maar vrijdagavond tot en met zondag zijn heilig. ‘Als men nu eens stopt met zeuren over al wat problematisch is, en toont wat er allemaal goed kan gaan als koppels onderling afspraken maken en werkgevers open-minded zijn, dan zullen volgende generaties veel positiever zijn’, zegt ze.
Want dat de jonge generatie andere verwachtingen heeft over relaties en werk, dat ziet Saskia niet alleen in haar gezin. Elke studie die over generatie Y verschijnt, bestempelt de leiders van morgen als hoger opgeleid, technologievaardig, onafhankelijk, en opgegroeid in een wereld van chaos en barre economie. De hoofdredacteur van het Amerikaanse businessblad Fast Company schreef vorige maand het lijvige stuk This Is Generation Flux, te herlezen op de website van het magazine. Als vrouw in een topfunctie in een hoofdzakelijk mannelijke sector, én als babyboomer, zit Saskia in een prima positie om die generatiekloof aan te pakken.
‘Ik ben heel bezorgd over de sy-nergie tussen verschillende generaties’, zegt ze. ‘Tegen 2016 komt er een heel speciale generatie aan die we in België de verloren generatie noemen. Ik heb met vijfhonderd jongeren gesproken. Als ik hoor wat jonge mannen en vrouwen vandaag verwachten over de balans werk-gezin, dan krijgen we binnenkort met mannen hetzelfde “probleem” als met vrouwen.’ En dat probleem is: we willen wel werken, sommige periodes tot acht uur ’s avonds, maar we willen ook onze kinderen zien. ‘Hoe zullen bedrijven daarmee omgaan? Gescheiden mannen die om de week hun kinderen opvangen, kunnen toch ook niet altijd hard gaan? Kunnen we eindelijk eens beginnen het personeelsbeleid en iemands carrièrepad daarop af te stemmen?’
Niet de jongeren zullen tegen de muur lopen volgens Saskia, wel het onderwijs en het bedrijfsleven, als de mentaliteit niet verandert. ‘”Ja maar Saskia,” zeggen mannelijke collega’s, “wij zijn toch ook jong geweest. Die gasten draaien wel bij.” Die jongeren gaan misschien wat wijzer worden, maar ze zullen niet van waarden veranderen. Ik hoop echt een draagvlak te kunnen creëren om die thematiek als samenleving bespreekbaar te maken.’ Vervrouwelijking van de wereld, heet dat dan, wanneer vrouwen empathie inzetten om een harde revolutie te ontketenen.
Voor Pierre en Saskia werkte het model van de blokjescarrière: eerst hij een paar jaar (hij stond al verder), dan was het haar beurt. Dat hun gezin een open ruimte zou zijn voor praten en gemeenschappelijke beslissingen, dat was de conditio sine qua non toen ze trouwden. ‘Dat is misschien de levens- ervaring die we al hadden’, zegt Pierre. ‘Het was een voordeel dat we elkaar niet als jonge strijders van 21 ontmoetten. We praten over veel, met humor. De kinderen vinden het niet raar dat ik meer bij hen ben, kook, boodschappen doe, hen help met huiswerk. En we hebben nog nooit geteld hoeveel geld ik had toen ik Saskia ontmoette, en hoeveel zij nu binnenbrengt. Op het oudercontact of bij de kinderpsycholoog kijken ze weleens raar omdat mama er niet is. Dat vrouwen van nature meer zorgend zijn, dat vind ik zever. Elke mens heeft meer talenten dan wat hij gebruikt.’
Hoezo, minder man?
Nu meer meisjes dan jongens afstuderen aan de universiteit en vrouwen al meer topfuncties innemen dan vroeger, worden de fundamenten voor een denkkader voorbíj de man-vrouwstereotypen almaar steviger. Een studie van Securex ontkrachtte een half jaar geleden clichés als ‘vrouwen kunnen niet om met stress’ en ‘vrouwen zijn minder ambitieus’. De benoeming van Catherine De Bolle tot nieuwe grote baas van de federale politie is een mooi signaal. Eigenlijk twee centimeter te klein, moeder van drie, en toch baas van een echt mannenbastion, ‘omdat ze uiterst competent en héél menselijk is’, oordeelde de jury. Voorbij de m/v-strijd, zou het al voor de eenentwintigste eeuw zijn?
Voor Pedro Tanghe, 36 en vader van twee zonen, drie en zes, is dat evident. ‘Jongens toch, als iedereen in het gezin maar gelukkig is. Het maakt me niet uit dat mijn vrouw meer verdient dan ik. En ik voel me helemaal niet minder man omdat ik graag bij mijn kinderen ben.’
Als er één groot voordeel is aan huisvader zijn, dan wel dat de band tussen vader en kind voor beiden een nieuw register emoties en vaardigheden opent. Pedro was daar benieuwd naar, en nam bijna drie jaar ouderschapsverlof, om vier vijfde te werken, iets wat als verantwoordelijke van een Neckermannkantoor mogelijk was. ‘Nu werk ik weer voltijds, ook op zaterdag, dus één dag in de week ben ik bij de jongens.’ Ondertussen startte hij www.lazybaboon.be op, een webshop met bedrukte T-shirts voor mannen. Doel: van thuis uit kunnen werken en geen twee uur per dag verspillen aan files. ‘Hopelijk kan ik er mijn hoofdberoep van maken. Ik heb die commerciële uitdaging nodig. Maar als dat van thuis uit kan, waardoor ik meer bij de kinderen ben, dan win je op alle vlakken.’
Zijn vrouw, Karina Urbina (38), is regional manager bij Securex. Voor de regio Brussel heeft ze zestig mensen onder haar bevoegdheid. ‘Mijn werk geeft mij zuurstof. Je job vormt mee je persoonlijkheid, dat is motivatie voor het leven. Carrière maken heeft voor mij minder met macht en geld te maken, na drie maanden zwangerschapsverlof was ik gewoon blij dat ik weer kon functioneren.’
Karina weet dat ze zonder hulp van buitenaf, en zonder begripvolle werkgever, onmogelijk ook nog mama zou kunnen zijn. ‘Mijn zus pikt de kinderen op na school, soms ga ik om vijf uur naar huis, dan kook ik en maak ik echt tijd voor mijn kinderen. Tot ze in bed liggen, dan werk ik nog tot middernacht, elke dag van de week. Mijn werkgever is gelukkig niet bang van flexibiliteit.’
En ondertussen maakt de buitenwereld zich zorgen om het ego van Pedro. ‘Mijn oma denkt nog altijd dat Pedro mij zal verlaten omdat ik hem niet verzorg, omdat hij strijkt en poetst’, zegt Karina. ‘Maar wij hebben ons evenwicht in wat de buitenwereld als onevenwichtig ervaart.’
Allen naar het noorden
Bestaat er een parallel universum waar beide ouders carrière kunnen maken, zonder de opvoeding van hun kinderen uit te besteden aan derden? De Scandinavische landen IJsland, Noorwegen, Zweden, Finland en Denemarken zijn leiders op dat vlak. ‘Die landen hebben betere beleidsmaatregelen die vaders stimuleren om deel te nemen aan het gezinsleven, en moeders sneller weer op de werkvloer brengen’, staat te lezen in het Global Gender Gap Report dat het World Economic Forum publiceerde. Van verplicht vaderschapsverlof tot genereuze belastingvoordelen.
Al kunnen vaders in België naast hun tien dagen vaderschapsverlof ook wel ouderschapsverlof opnemen. Leraren Benjamin Van Gelder en zijn vrouw Katrien gebruikten al hun ouderschapsverlof op om voor hun drie kinderen van zeven, vijf en tweeënhalf te zorgen. De oudste, Marie, heeft een verstandelijke handicap. ‘Mijn vrouw had na een paar jaar halftijds werken echt weer nood aan voltijds lesgeven. En ik vond halftijds werken beter voor het ritme van de kinderen. Als we allemaal toch langer zullen moeten werken, waarom de eerste jaren dan niet halftijds terwijl je ook kinderen opvoedt, en dan weer fulltime als ze zelfstandiger zijn? Zeker met de handicap van Marie. Ik zou haar minder extra opleiding kunnen geven mochten we allebei fulltime werken.’
In de Verenigde Staten zitten ze ondertussen weer in de jaren vijftig. ‘In plaats van de man buitenshuis en de vrouw in de keuken, worden de rollen nu steeds vaker omgedraaid. Mannen verliezen ook vaker hun job door de crisis, waardoor de vrouw 100 procent buitenshuis werkt en de man 100 procent in het huishouden’, schreef de hoofdredacteur van Businessweek. In België zien we gelukkig geen omgekeerd rollenpatroon van de fifties, maar eerder een trage evolutie naar flexibele werkmodellen voor hem én haar – ook de huismannen blijven een deeltijdse baan belangrijk vinden voor hun geluk.
Dat beamen ook Gitta Sas en Koen De Boeck. Hun kinderen Ada, Titus en Rosalie zijn vijf, drie en twee. ‘Ik werk fulltime op vier in plaats van op vijf dagen’, zegt Gitta, anesthesiste in het Sint-Augustinusziekenhuis in Wilrijk. ‘Op woensdag ben ik thuis, de andere dagen kom ik tegen halfacht thuis, en geregeld heb ik ook wachtdienst.’ ‘Dat Gitta de kostwinner zou zijn, dat was een evidentie, gezien het loonverschil’, zegt Koen, leraar Italiaans in het volwassenenonderwijs. ‘Ik gaf voltijds les, en bij elk kind kon ik perfect een stapje achteruitzetten. Onderwijs is sowieso rechtlijnig qua carrière. Ik geef nu negen uur per week, twee avonden en één keer overdag. Minder uren zou ik niet willen, lesgeven is leuk. Maar of ik nu twintig uur lesgeef of tien, in mijn hoofd ben ik voor die klassen altijd van alles aan het voorbereiden.’
Compensatiedrang, het bekruipt de hardwerkende moeders al eens. ‘Als Ada volgend jaar naar het eerste leerjaar gaat, ga ik een en ander missen. Dat geeft een dubbel gevoel. Ik probeer te compenseren door tot ’s nachts cupcakes te bakken als ze jarig zijn. Of door vlechtjes in Ada’s haar te leggen, dat kan papa niet.’
Het grotere probleem rond hun taakverdeling ligt ook hier niet in de relatie zelf, maar bij de buitenwereld. ‘Ik denk dat de jongere generatie veel beter begrijpt dat je evenveel eigenwaarde en levensvervulling kunt halen uit je kinderen als uit een job’, zegt Koen. ‘Koken en de was doen, neem ik er graag bij.’ ‘Mijn vriendinnen zeggen dat ik met mijn gat in de boter ben gevallen’, lacht Gitta. ‘Zeker als ik dan nog commentaar durf te geven als Koen boodschappen doet en iets koopt wat ik niet echt lust. Je moet macht leren afstaan op het thuisfront, hè. Ik weet dat anesthesie echt mijn ding is, dat was een idealistische keuze. Dankzij Koen, en mijn mama die vaak inspringt, hebben de kinderen en ik weinig stress.’
Zo veel verschillende familiemodellen tegenwoordig, evenveel carrièresoorten. Lak hebben aan stigma’s en clichés – dat is hoe sterke meneren en mevrouwen die samen kinderen grootbrengen de openstaande schuld van vorige generaties proberen weg te werken.
DOOR ELKE LAHOUSSE / FOTO’S FILIP VAN ROE
