De kunstenaars Christo en Jeanne-Claude omhulden eindelijk de Reichstag in Berlijn.
NA een gevecht dat vierentwintig jaar duurde, kon het Newyorkse kunstenaarsechtpaar Christo en Jeanne-Claude aan de vooravond van beider zestigste verjaardag één van z’n grootste projekten realizeren, de Wrapped Reichstag, Project for Berlin. Tussen 17 en 24 juni staken zij, met de hulp van 90 beroepsklimmers en 120 arbeiders, het oude parlementsgebouw in Berlijn in een glanzend kleed van 100.000 vierkante meter dik geweven polypropyleen-stof met een aluminium bovenlaagje en 15.600 meter blauw polypropyleen-touw. Het was een media-event zonder voorgaande in de kunstwereld, en werd door miljoenen mensen bezocht. De Reichstag bleef veertien dagen omhuld. Op 7 juli ging het kleed er af, en werden alle stoffen gerecycleerd.
Het verlossende groene licht kwam er na een historisch debat in de Duitse Bundestag in februari. Met 292 stemmen voor, 223 tegen en 9 onthoudingen, werd het tijdelijke kunstwerk goedgekeurd. Voor het eerst in de geschiedenis van het parlementair systeem en van de kunst was er een debat voor een volledig parlement. Christo en Jeanne-Claude moesten er hard voor vechten. Ze hadden alle parlementairen vooraf persoonlijk proberen overtuigen : dat ze kunst en niets dan kunst voor ogen hadden, dat ze alles zelf zouden betalen en alle materialen zouden laten recycleren.
Bij de belangrijkste tegenstanders hoorde kanselier Helmut Kohl, terwijl parlementsvoorzitster Rita Süssmuth van in het begin voor het projekt gewonnen was. Ook wijlen Willy Brandt had al voor de val van de Berlijnse muur in 1989 de politieke symboolwaarde begrepen van de “Wrapped Reichstag” : het bindteken tussen Oost en West.
Het echtpaar was niet aan z’n proefstuk toe. In 1976 liet het een doorlopende heining uit wit nylonweefsel van het noorden van Californië langs de golvende heuvels tot in de Grote Oceaan lopen, de “Running Fence”. Zeven jaar later omringde het enkele eilanden in Biscane Bay met roze geweven polypropyleen, de “Surrounded Islands”. In 1985 werd de Parijse Pont Neuf in een pak van geel polyamide gestopt. En vier jaar geleden werden “The Umbrellas, Japan-USA” gerealizeerd, een trajekt van 1.340 blauwe parasols in Ibaraki en 1.760 gele parasols in Californië. Met z’n 26 miljoen dollar was dat veruit het duurste kunstwerk dat ze ooit maakten. Het budget van 13,6 miljoen mark voor de Reichstag was daar een peulschil bij.
SIEMENS.
Christo en Jeanne-Claude ontvingen nooit een cent uit promotiemateriaal. Ze accepteren geen sponsoring. Door Knack geïnterviewd in hun Newyorkse hoofdkwartier, gaven ze een emotionele verdediging van hun strategie weg : “Denk asjeblieft niet dat we gek zijn. We zijn niet gek want je vader en moeder hebben hetzelfde gedaan voor jou. En elk projekt is een kind van ons. Je vader en moeder spendeerden geld aan je en kregen er nooit geld voor terug. Ze willen geen geld terug want ze hebben jou. En dat is miljoenen waard. En als, stel Siemens, ons Reichstag-projekt gesponsord had, denk je dat het parlement in Bonn er een speciale zitting voor over had gehad ? “
Voor buitenstaanders leek het niettemin waanzin, een werk dat vierentwintig jaar voorbereiding vergde, slechts een levensduur van veertien dagen te gunnen. Maar de kunstenaars geloven dat alle kunst slechts tijdens zijn prime time echt bestaat. Dat is de duur van het kreatieve proces. Wanneer het ding eenmaal op poten staat, is de rest een kwestie van tuinieren, onderhouden, toonbaar houden voor het publiek.
De slopende voorbereiding daarentegen duurde, in normale artistieke termen gesproken, ongewoon lang. Schilders of beeldhouwers schudden onbegrijpend het hoofd. Architekten en urbanisten hebben er al minder problemen mee. Ook het bouwen van een luchthaven, een snelweg, een brug of een wolkenkrabber, neemt immers jaren in beslag.
Dat de “Wrapped Reichstag” elementen bevatte van schilderkunst, beeldhouwkunst, architektuur en urbanisme, was niet voor iedereen evident. De kunstenaars lenen vooreerst ruimte die gewoonlijk niet voor kunst gebruikt wordt. Gedurende de veertien dagen dat hij omhuld was, werd de driehonderd meter lange Pont Neuf beschouwd als een gigantische skulptuur ingepakt in weefsel in plaats van uit marmer gehouwen. Maar in die veertien dagen bleef de Pont Neuf ook een brug. De mensen liepen er over, de boten voeren voorbij.
De Pont Neuf was ook architektuur, één van de meest suksesvolle urbane ontwerpen in Parijs, vierhonderd jaar geleden gebouwd en vol van belangrijke historische referenties voor de Parijzenaars. Al die betekenissen gingen deel uitmaken van het werk.
Ook voor de Reichstag was dat het geval. De honderden tekeningen, schetsen en ontwerpen waarmee Christo het projekt financierde, konden niet opwegen tegen de breedvertakte realiteit van het kortstondige kunstwerk zelf. Christo : “Wij gaan uit van de lichamelijkheid, de ruimte, de eigenheden van het terrein, alles… het werk draagt al die dingen, zelfs dingen waar we geen weet van hebben. Al de projekten houden dit in. Alles in de wereld is eigendom van iemand en wordt beperkt door een enorme hoeveelheid privileges. We stappen uit ons huis en iemand heeft tekens aangebracht op het trottoir, iemand heeft tekens aangebracht op de straat. Zelfs de luchtwegen zijn vierentwintig uur op vierentwintig een in grote mate gereglementeerde ruimte met een enorme hoeveelheid jurisdiktie, eigendomsrechten. Precies die ruimte willen we lenen omdat we het gevoel hebben dat die zo rijk en zo complex is. We willen er toegang toe krijgen en er een kunstwerk in verweven, wat een grote belevenis is. “
Christo en Jeanne-Claude omschreven hun oeuvre ooit als een geweldig gebaar van vrijheid, vanwege de pure estetiek en irrationaliteit. Niemand kan hun projekten kopen, niemand kan ze bezitten, niemand kan er tickets uit slaan of ze commercializeren. Maar precies daarom kunnen ze ook geen blijvend karakter hebben, “want vrijheid is de vijand van bezit. En bezit staat gelijk met duurzaamheid. En zelfs de financiering van het projekt is een estetische beslissing, om die vrijheid absoluut te houden, onvoorwaardelijk. “
J.B.
Christo en Jeanne-Claude, “Wrapped Reichstag, Berlin 1971-95. ” : estetisch en irrationeel.
“Wrapped Reichstag” : vrijheid is de vijand van bezit.
