Kunnen we leren leven met terreur?
Terreurdreiging mag de weerbaarheid van een samenleving niet ondermijnen, zegt traumaspecialist Danny Brom.
‘Ik liet mijn kinderen in Jeruzalem jarenlang niet met de bus naar school gaan’, vertelt de Nederlandse psycholoog Danny Brom (61). Ruim een kwarteeuw geleden emigreerde hij naar Israël. Tijdens de eerste intifada (1987-1993) raakte hij betrokken bij de behandeling van slachtoffers van terreuraanslagen. Wat later richtte hij het nationale centrum voor de behandeling van psychotrauma’s op, waarvan hij nog steeds directeur is.
Hoe reageren Israeli’s op het terrorisme?
DANNY BROM: De Israëlische bevolking heeft de nieuwe realiteit leren accepteren. Er heerst wel overal en altijd een grote alertheid. Ik let ook op verdachte personen. En als er ergens een tas staat en ik weet niet van wie die is, dan ga ik rondvragen.
Hoe moeten Europeanen met de terreur omgaan?
BROM: Na de aanslagen merk ik in West-Europa een vergelijkbare vrees. Maar er valt te leven met de dreiging van terreur. Het is wel belangrijk dat samenlevingen weerbaar blijven. Mensen moeten blijven uitgaan, werken en contact met elkaar zoeken.
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zei na de aanslagen in Brussel dat Europa nog wat kan leren van Israël.
BROM: Niet wat betreft de politieke aanpak, lijkt me, want de Israëlische regering is nogal radicaal. Maar wat die weerbaarheid betreft wel. Terroristen willen een heel land ontwrichten. In de jaren dat er veel aanslagen waren in Israël wilden sommige mensen hun huis niet meer uit. Op dat moment begreep ik dat we mensen moesten helpen omgaan met de angst voor terreur.
Hoe doet u dat?
BROM: Wij hebben schoolprogramma’s ontwikkeld. Aan de hand daarvan leren we kinderen hun angsten bespreekbaar maken en technieken om zichzelf te kalmeren. Er zijn programma’s voor diverse beroepsgroepen, zoals de politie of ambulancepersoneel. Maatschappelijk werkers die de familieleden van slachtoffers opvangen, hebben extra aandacht nodig. In Israël is er ook thuiszorg voor slachtoffers. Dat is hier allemaal duidelijk en goed georganiseerd.
Welke effecten heeft de angst die met terreur gepaard gaat?
BROM: Angst verenigt mensen, maar angst leidt ook tot groepsdenken. Individuele mensen kunnen doorgaans goed met angst omgaan, maar op het niveau van de samenleving wordt het problematisch. Mensen die onder constante dreiging leven, komen in een overlevingsmodus terecht en beginnen in een wij-zijpatroon te denken. Ze zoeken dan steeds intensiever naar vijanden en naar sterke leiders. Zeker jongeren neigen naar extreme meningen en attitudes.
Wat zou u politici adviseren?
BROM: Een van de slechtste dingen die een overheid kan doen, is zwijgen of zeggen dat het zo’n vaart niet zal lopen. Mensen verwachten gedegen informatie. In Israël willen de mensen zo snel mogelijk doorgaan met het gewone leven. Daarom wordt na een aanslag alles heel snel opgeruimd. Dat is belangrijk.
Dolf de Groot
‘Mensen die constant onder terreurdreiging leven, beginnen in een wij-zijpatroon te denken.’