Buitenstaander Pedro Passos Coelho heeft met zijn PSD de vervroegde parlementsverkiezingen in Portugal gewonnen. Hij wordt de premier van een rechtse regering die de broeksriem genadeloos moet aanhalen.
‘Verandering!’ is weinig origineel als politieke slogan, maar voor de centrumrechtse, sociaaldemocraten van de PSD werkte het zondag wonderwel. Ze haalden bij de parlementsverkiezingen met 39 procent van de stemmen en 24 zetels winst een duidelijk mandaat van de Portugese kiezer binnen om een regering te vormen. De regerende socialisten werden, net zoals in buurland Spanje bij de recente regionale verkiezingen, stevig afgestraft. De PS van aftredend eerste minister José Socrates haalde nog 28 procent. Socrates restte niets anders meer dan de nederlaag toe te geven en de verantwoordelijkheid ervoor op te nemen. De leider van de zegevierende PSD, Pedro Passos Coelho (46), kondigde meteen aan dat hij een rechtse regering wil met de conservatieve partij CDS-PP (16 zetels, 12 procent). Samen hebben zij een absolute meerderheid van 129 van de 226 zetels.
Het is het soort duidelijke verkiezingsuitslag waar velen in de eurozone op hadden gehoopt. Het kan immers snel een eensgezinde en slagvaardige regering opleveren, met één duidelijk project: bezuinigen. Portugal vroeg begin april als derde EU-land financiële steun aan de EU en het Internationaal Monetair Fonds (IMF), en kreeg 78 miljard euro geleend. Het moet in ruil daarvoor 30 miljard euro besparen, en onder meer de arbeidsmarkt hervormen en overheidsdiensten privatiseren. En dat met de Portugese economie in recessie en de werkloosheid boven de 12 procent. De absolute meerderheid van de toekomstige Portugese regering is voor de EU en het IMF wel een verademing, na de minderheidsregering van José Socrates. Die kwakkelde twee jaar lang, kreeg de economische malaise niet aangepakt en bleef de steun uit het Europees noodfonds maar afwijzen. Ze strandde op 24 maart, toen een meerderheid in het parlement onder leiding van Passos Coelho de ultieme bezuinigingsplannen van de minderheidsregering wegstemde. Socrates gaf er gelijk de brui aan, en de internationale noodsteun kwam er een week later toch. President Anibal Cavaco Silva schreef meteen vervroegde parlementsverkiezingen uit, die afgelopen zondag door de PSD werden gewonnen.
Met deze immense opdracht in het achterhoofd zal bij de jonge toekomstige premier, die nog geen regeringservaring heeft maar wel een succesvol zakenman is, de overwinningsroes vast beperkt gebleven zijn. Het leukste deel zit er voor hem immers al op. Passos Coelho moest meteen alle zeilen bijzetten om het vertrouwen van de internationale en finan-ciële wereld te winnen, en beloofde plechtig om nauwgezet op het uitgestippelde schema van de EU en het IMF te blijven. Hij zal zijn prille populariteit ook nodig hebben om de beenharde bezuinigingen aan de Portugezen te verkopen. De PSD-leider zegt alvast te beseffen dat er zware jaren aankomen, maar hij belooft Portugal weer naar economische groei te leiden. De vakbonden wetten in ieder geval al de messen voor een lange strijd met deze rechtse regering.
Een opsteker voor het toekomstige bewind is wel dat de opkomst met zestig procent nog meeviel. De Portugezen hebben hun politici nog niet helemaal opgegeven. Tijdens de campagne heeft Pedro Passos Coelho ook al aangegeven dat grondwetswijzigingen onontbeerlijk zullen zijn om alle verregaande hervormingen die de EU en het IMF vragen, door te voeren in de meest uiteenlopende sectoren. Voor dat huzarenstuk heeft hij een tweederdemeerderheid nodig, en dus ook de pas verslagen socialisten. Die beginnen aan een oppositiekuur, zoals intussen zo vele socialisten in de EU. Van de 27 lidstaten zijn er nog vijf met een linkse regering, waaronder de Spaanse van José Luis Zapatero, die ook al geen lang leven meer beschoren lijkt.
Thomas Verbeke
