In de autonome Koerdische regio van Noord-Irak effenen ‘special forces’ van de CIA de weg voor een Amerikaanse invasie. Maar als Turkije de aanwezigheid van Amerikaanse troepen op zijn grondgebied weigert, moet het hele scenario worden herzien.

Copyright Der Spiegel/Knack. Bewerking en aanvullingen Ingrid Van Daele

Ze verblijven er al wekenlang: de ‘ Special Operations Group’ van de CIA, de SOG – vaak ex-militairen of militairen op rust, die overgestapt zijn naar de CIA waar ze een pak meer soldij krijgen. In het noorden van Irak, dat door de Koerden wordt gecontroleerd, zoeken ze de steun van lokale gemeenschappen. Precies zoals in Afghanistan zwaaien ze met dollars om de loyaliteit van de plaatselijke krijgsheren af te kopen. In ruil voor geld willen ze horen dat de Koerden géén pogingen zullen ondernemen om de onafhankelijkheid uit te roepen. Diplomaten zijn het, eerder dan actieve militairen: als de gemeenschappen van Noord-Irak er maar mee instemmen dat Saddam van de macht verdreven wordt. Als de oorlog eenmaal uitbreekt, kunnen ze meevechten en hun clan aanvoeren.

Hun aanwezigheid bleef onbesproken. Tot de heldendaden van de elitetroepen bewust uitlekten, als munitie in de strijd om grotere staten voor zich te winnen.

In kleine groepjes infiltreren ze Irak. Zodra ze bescherming gevonden hebben, gaan ze op zoek naar mogelijke doelwitten voor de Amerikaanse bommenwerpers. Ze bouwen een netwerk op bij de bevolking. Zodat ze kunnen rekenen op hun steun om indien nodig Amerikaanse piloten te verstoppen en te helpen. Andere zouden naar Bagdad moeten kunnen doorstoten, om de ultieme missie te volbrengen die hun president hen opgedragen heeft: Saddam Hoessein uitschakelen, of hem kidnappen.

Erg talrijk zijn de speciale troepen niet. Slechts een paar honderd strijdkrachten zijn voor dit soort opdrachten opgeleid: een kleine, efficiënt werkende elite-eenheid is opgeleid om sabotageacties uit te voeren, zoals het opblazen van bruggen. Een andere gaat eventueel op zoek naar chemische of biologische wapens. Nog een andere traint de nieuwe, lokale bondgenoten.

De geheime troepen zijn georganiseerd als een klein legertje. Ze kunnen een beroep doen op een eigen marine met kleine, supersnelle boten, of op vrachtschepen om zwaarder materieel aan te voeren. De CIA heeft ook een mini-luchtmacht met passagierstoestelletjes die de soldaten waar ook ter wereld kunnen gaan droppen. In Afghanistan en Centraal-Azië pasten ze hun vloot maar liever aan. De Amerikaanse toestellen bleven op stal. Om zich onopvallend te verplaatsen, maakten ze gebruik van helikopters en vliegtuigen uit de sovjettijden.

IDOLEN VAN DE STAAT

Per definitie zou niemand met een woord mogen reppen over de paramilitaire afdeling van de CIA, de meest geheime van de Amerikaanse inlichtingendiensten. Maar 11 september 2001 heeft Amerika grondig door elkaar geschud. Omdat het land zich sinds de aanslagen kwetsbaarder voelt dan ooit, wil het in de strijd tegen het terrorisme alle mogelijke wapens aanwenden, hoe onorthodox ze ook zijn. Geheim agenten, die na decennia van schandalen en mislukkingen tot voorwerp van spot geworden waren, kunnen voortaan dan ook opnieuw uitgroeien tot idolen van het land. Auteurs als Bob Woodward zijn vol lof over hun opstanding en menen dat zij wezenlijk bijgedragen hebben tot de snelle overwinning in Afghanistan. En het magazine Time zocht uit wat de geheime commando’s zoal in hun schild voeren om ook de volgende oorlog te kunnen winnen.

Ook George W. Bush is een fan van de CIA. Dagelijks trekt hij naar het kantoor van de CIA en luistert naar de aanbevelingen van directeur George Tenet. Al was het maar omdat zijn vader, George Bush senior, zelf aan het hoofd van de CIA in de jaren 1976 en 1977, het hem heeft aanbevolen. Het is alvast wel ironisch: de instelling die niet het minste vermoeden had van de aanslagen op 11 september, rijst op uit haar as door de strijd tegen het terrorisme. Ook al hadden aanhangers van Osama Bin Laden al in 1993 een aanslag op het World Trade Center gepleegd en vijf jaar later de Amerikaanse ambassades in Nairobi en Dar Es Salaam gebombardeerd, de CIA sloeg de bedreiging van Bin Laden in de wind.

EERHERSTEL

Het ontslag van Tenet als directeur van de CIA zou logisch geweest zijn. Maar hij bleef een graag geziene gast van het Witte Huis. Zijn medewerkers kregen een blanco volmacht en werden machtiger dan ooit. Bush ging zelfs zo ver dat hij de CIA officieel de leiding overdroeg in de strijd tegen het terrorisme. Met alle wapens die ze nodig hebben. Voor het eerst sinds Vietnam en Watergate mogen de speciale commando’s van de CIA zelfs opnieuw moorden, ook zonder ruggespraak met het Witte Huis. Voor de CIA zijn het ware hoogdagen.

Ook al in Afghanistan verwierven de geheime diensten eerherstel. Het was de Special Operations Group van de CIA die er dankzij de steun van de lokale warlords de basis legde voor de Amerikaanse strategie. De VS zouden zich toeleggen op de luchtaanvallen, de Noordelijke Alliantie op de grondgevechten. Voor de Amerikanen betekende dit dat ze grote verliezen konden vermijden. Maar het legde met-een ook de basis voor een bittere rivaliteit tussen Pentagon-baas Donald Rumsfeld en CIA-directeur George Tenet. De machtige troepen van het Pentagon moeten het signaal van de Special Operations Group afwachten.

Ook over de inzet van de SOG in Irak bestaat diezelfde onenigheid. De vraag is alleen welke de rol wordt van de Special Operations Group, gesteld dat Turkije blijft bij zijn weigering de 62.000 Amerikaanse soldaten vanaf Turks grondgebied te laten opereren. Vorige zaterdag verwierp het Turkse parlement het voorstel nipt, en premier Abdullah Gul verzekerde Amerika toen dat Ankara zou nagaan of een tweede stemming mogelijk is. Maandag was daarvoor nog geen datum vastgelegd.

‘Vanuit militair perspectief raakt de tijd wel stilaan op’, meent Clifford Beal van het militaire vakblad Jane’s Defence Weekly. ‘Als de Verenigde Staten hun oorlogsplannen volledig moeten herzien en al hun troepen via Koeweit moeten sturen, kost dat minstens nog eens een week tot tien dagen. Het is dus niet uitgesloten dat Washington wacht tot het allerlaatste moment, tot de beslissing toch door het Turkse parlement wordt goedgekeurd.’

Turkije, dat wel zijn twijfels had geuit over de efficiëntie van een Amerikaanse aanval tegen Irak, was aanvankelijk bereid om steun te verlenen in ruil voor leningen en financiële garanties. Maar het ligt allang niet meer wakker van de Amerikaanse financiële steun.

Het is de Turken vandaag te doen om hun eigen rol in Noord-Irak. De Koerden waarschuwden al dat ze hard zullen terugslaan. Het epicentrum van hun strijd is niet Bagdad. Voor de Turken en de Koerden draait het allemaal om Kirkuk, de oliestad in Noord-Irak. Voor de lokale Koerdische leiders is Kirkuk het ‘Koerdisch Jeruzalem’, voor de Turken is het eigendom van een Turkmeense minderheid die nauwe banden heeft met Ankara.

Turkije wilde daarom een corridor bouwen. De VS stelden een smalle buffer voor onder Amerikaans gezag. Maar dat aanvaardden de Turken niet. Zij eisten een 200 kilometer brede bufferzone, totdat in Bagdad een nieuwe regering zou aantreden die de soevereiniteit heeft over het hele gebied. Turkije wil de handen vrij houden en zich niet laten dicteren door de VS.

De frustratie van de regering-Bush ten aanzien van Turkije is nu wel bijzonder groot. De Verenigde Staten drongen bij de NAVO aan om Turkije steun te verlenen. Tot begin deze week liet Turkije doorschemeren dat het niet langer bereid is om deel te nemen.

Stel dat Turkije effectief weigert om Amerikaanse troepen op zijn grondgebied toe te laten, en bijgevolg het hele oorlogsscenario wordt herzien, wat wordt dan de rol van de Special Operations Forces van de CIA in Noord-Irak? ‘Ze wordt zo mogelijk nóg belangrijker’, aldus Beal van Jane’s Defence. ‘Als de Verenigde Staten uitsluitend vanuit het zuiden zullen moeten aanvallen, zal het hen een paar dagen extra kosten voor ze het noorden hebben bereikt. Dat Amerika de Koerden al die tijd aan zijn kant houdt, is dan nog des te belangrijker.’

Marleen Teugels