Op 6 oktober gaat het nieuwe meldpunt voor sociale fraude van start, met één drastische koerswijziging: volgens staatssecretaris Bart Tommelein (Open VLD) zal de naam van elke tipgever wel degelijk worden gecontroleerd.
Het zal dus niet mogelijk zijn om iemand anoniem te beschuldigen van zwartwerk of geknoei met uitkeringen. Eerder had het kabinet van staatssecretaris voor de Bestrijding van Sociale Fraude Bart Tommelein nog gecommuniceerd dat de sociale inspectie de naam van de anonieme tipgever niet zou controleren. En dus zou iedereen onder een valse naam beschuldigingen kunnen uiten. Maar volgens Tommelein kan daarvan geen sprake zijn. ‘Het systeem vraagt om een naam, een rijksregister- of een bedrijfsnummer, en bij elke opgevolgde tip zal er ook contact worden opgenomen met de tipgever. De procedure is compleet transparant, anonimiteit wordt absoluut niet toegelaten. Meer nog, wie een valse naam gebruikt bij melding van sociale fraude, of een lasterlijke klacht indient, moet beseffen dat hij een strafrechtelijk misdrijf begaat en daarvoor vervolgd zal worden.’
Daarmee vervalt de belangrijkste kritiek van onder meer de Mensenrechtenliga op het meldpunt. Volgens voorzitter Jos Van der Velpen verbiedt het Verdrag van de Rechten van de Mens expliciet anonieme tips, omdat een beschuldigde altijd moet kunnen weten wie hem aanklaagt. ‘Enkel in extreme gevallen laat het Hof dat toe, maar dan gaat het niet over iemand die in het zwart bijklust in de horeca. Dat brengt me meteen tot de volgende kritiek: waarom hebben we een meldpunt voor sociale fraude, maar niet voor grotere misdaad of fiscale corruptie?’
‘Omdat dat mijn bevoegdheid niet is’, zegt Tommelein. ‘Je mag niet vergeten dat het meldpunt vooral een bundeling is van tips die we nu op allerhande manieren binnenkrijgen. Dat andere kabinetten die efficiëntiewinst niet nastreven, daar kan ik niets aan doen. Ik vind ook dat er een meldpunt voor fiscale fraude moet komen. Maar tegen de kritiek dat sociale fraude te licht zou wegen voor een meldpunt, daar verzet ik me tegen. Het gaat mij erom sociale dumping efficiënter tegen te gaan. Niet om de buurman die weleens in het zwart het gras komt afrijden.’
De kritiek dat de overheid met het meldpunt een klikcultuur zou aanmoedigen, zit Tommelein hoog. ‘Er zijn ook al meldpunten voor gezinsgeweld, dierenmishandeling of economische misdrijven. Daarvan zal dat voor sociale fraude veruit het meest gecontroleerde en het meest transparante zijn. Bovendien regent het toch al tips, die tot nu toe op een compleet verdeelde manier werden behandeld.’
Toch valt het op dat de Belgische meldpunten, voor zover ze bestaan, zich zelden richten op zwaardere misdrijven. In Nederland kunnen burgers al jaren – en anoniem – misdaden melden via het internet. Opvallend is dat het initiatief werd genomen door Crime Stoppers International, dat samenwerkt met de overheid en politieorganisaties. De organisatie, die vertegenwoordigd is in 15 landen, stelt dat het in 39 jaar tijd al ruim 1,5 miljoen zaken heeft helpen oplossen.
Jelle Henneman
‘Wie een valse naam gebruikt bij melding van sociale fraude, kan strafrechtelijk worden vervolgd.’
