Gelovigen willen een referendum houden over visies binnen de Vlaamse katolieke kerk. Laten ze zich zomaar terugfluiten ?
HET KERKVOLK MORT. In Oostenrijk en Duitsland mondde het protest uit in een referendum. Met 500.000 deelnemers, een getal dat gelijk is aan de helft van de praktizerenden in dat land, scoorde Oostenrijk biezonder goed. Al werd dit sukses wel in de hand gewerkt door de jongste seksuele schandalen bij de hogere Weense klerus. Duitsland bleef met 1,8 miljoen respondenten lichtjes beneden de verwachtingen. In beide landen werd de “bevraging van onderen uit” afgekeurd en tegengewerkt door de kerkleiding. Al werd na afloop vooral in Duitsland gepoogd tot een zekere dialoog te komen.
Vlaanderen wil dit voorbeeld volgen en een eigen referendum organizeren. De initiatiefgroep “Een ander gezicht van de kerk” werd echter op 21 oktober door het Interdiocesaan Pastoraal Beraad (IPB) teruggefloten. Dat gebeurde met de vraag de aktie uit te stellen om “met velen samen” de opportuniteit en het nut ervan na te gaan en om bij een eventueel referendum “het doel, de inhoud, de organizatie en de uitwerking ervan grondiger te bespreken en voor te bereiden. “
De aanvankelijke bedoeling om bij het Vlaams referendum gewoon de in Oostenrijk en Duitsland gehanteerde vragen over te nemen, zal alvast aangevuld worden. Dit bleek op een intense startavond in Mechelen, op 6 december. Ook wijst alles erop dat het referendum niet meteen gehouden wordt zoals eerder aangekondigd. Wil Vlaanderen degelijker te werk gaan of strategisch trager, om de smalle basis van de voorlopers wat aan te dikken ? Hierover Lieve Janssens van “Netwerk Kristelijke Basisgroepen”. Waarom nu precies een referendum ?
– LIEVE JANSSENS : We zitten met onze kerk in een krisis. Als een regering een krisis doormaakt dan loopt dat niet zelden uit op het uitschrijven van verkiezingen. Daarom denk ik dat het goed is om nu eens naar het kerkvolk te luisteren. Dat de bisschoppen voor één keer niet alleen naar Rome, maar ook eens naar het volk luisteren. Wat kunnen bisschoppen tegen het houden van een referendum hebben ? Een referendum is alleen een uitnodiging om een mening te geven. Het gaat er enkel om te weten in hoever de mensen achter bepaalde visies van de huidige kerkleiders staan. Zo simpel is dat. Maar ja, in onze kerk is er nog nooit een demokratizerende tendens geweest.
– Gaat u het Oostenrijks-Duitse model klakkeloos overnemen ?
– JANSSENS : Op onze startavond in Mechelen is duidelijk gebleken dat zowel in de basisgroepen als in de parochies dezelfde vragen als in Oostenrijk en Duitsland leven. Er kunnen natuurlijk meer dan die vijf vragen gesteld worden. Bijvoorbeeld in hoever meent de kerk het, als ze zegt het op te nemen voor de armen en de ekonomisch zwakkeren ? In Mechelen bleek dat organizaties als KWB, KAV en de Katolieke Jeugdraad, met die vragen best willen werken. We willen ze niet klakkeloos overnemen, ook al behouden we de vijf probleemstellingen. Die organizaties willen met hun achterban op een pedagogische wijze omgaan met de vijf vragen uit de buitenlandse referendums. En die vijf items zijn :
1. Opbouw van een broederlijke/zusterlijke kerk (bijvoorbeeld inspraak en medebeslissing bij bisschopsbenoemingen) ;
2. Volledige gelijkstelling van vrouwen (onder andere ook vrouwen als priester en in andere leidinggevende ambten) ;
3. Voor priesters vrije keuze tussen celibaat en niet-celibaat ;
4. Positieve waardering van de seksualiteit (bijvoorbeeld een meer menselijkere benadering in de plaats van veroordelingen van voorechtelijke betrekkingen en homoseksualiteit) ;
5. Een blijde boodschap brengen in de plaats van een dreigende boodschap, minder het vingertje in de hoogte en meer helpen en bemoedigen.
– Deze vraagstelling zou het klokhuis vormen van het referendum, maar moet dus nog worden aangepast, aangevuld, uitgediept. Wie staat er nu achter dit opzet ?
– JANSSENS : In het organizerend platform zitten mensen uit verschillende parochies, de Katolieke Jeugdraad, de gezins- en jeugdpastoraal, mensen uit de basisgemeenschappen, Kristenen voor het Socialisme, de Werkplaats voor Teologie en Maatschappij, Vrouwenecclesia, Priesters voor Rechtvaardigheid en Vrede en nog andere organizaties. Er lopen nog besprekingen met de grote verenigingen als KAV en KWB. Er wordt dus gewerkt aan een definitieve tekst waarrond hopelijk iedereen het eens kan zijn. Onze hoofdbedoeling is niet in eerste instantie op een miljoen stemmen te mikken, maar wel dat velen, bijvoorbeeld via de organizaties, met deze vragen bezig zijn.
– In het begin werd toch veel vlugger en konkreter gedacht ?
– JANSSENS : Dat klopt. De initiatiefgroep is een kleine groep die zich dat projekt niet wil toeëigenen. En wanneer we meer belangstelling voelen, en medewerking, dan vertraagt dit natuurlijk het hele proces. Maar het referendum komt er.
– Het Interdiocesaan Pastoraal Beraad is niet zo dadelijk gewonnen voor het initiatief.
– JANSSENS : Ook in Duitsland en Oostenrijk stonden organizaties, vergelijkbaar met ons IPB, veeleer afwachtend of zelfs afwijzend. Ons IPB heeft misschien tijd nodig om in te haken.
– In Duitsland en Oostenrijk hebben de referendums ook dadelijk tegenbewegingen in het leven geroepen. Vrees u in Vlaanderen hetzelfde ?
– JANSSENS : De situatie kan alleen duidelijker worden, we zullen dan klaar zien hoe de verhoudingen binnen de Vlaamse kerk liggen. In de kerk zijn altijd krachten en tegenkrachten werkzaam geweest. De jonge kerk rondom Jezus, de Messiaanse gemeenschappen, vormden precies een tegenbeweging tegenover het bestaande bestel. De kerk was toen de vergadering van de vrije burgers. Vergeet niet dat in de Romeinse tijd slechts 10 procent van de mannen vrijen waren, de overige 90 procent en de vrouwen waren allemaal slaven. De jonge kerk plaatste tegenover dit maatschappelijk bestel een gemeenschap zonder uitgeslotenen. Daar staan we nu wel ver van af. Denk maar aan het lot van de vrouwen. “
Het initiatief van een referendum bij het Vlaamse kerkvolk werd en wordt door velen geassocieerd met de publikaties en de akties van Rik Devillé, de bekende pastoor van Buizingen (Halle). Of zijn persoon niet veeleer een hinderpaal dan een stimulans betekent voor een grote deelneming aan het referendum ?
– RIK DEVILLE : Ik organizeer dit referendum niet, ik werk er wel graag aan mee, hier ter plaatse. Veel van mijn parochianen vragen al : wanneer beginnen we ermee ?
– Maar wie zit achter die mysterieuze groep “Een ander gezicht van de kerk” ? Is dat een logegeheim ?
– DEVILLE : Dat is eigenlijk de beweging die ontstaan is na het ontslag van monseigneur Jacques Gaillot. Toen zaten de katedralen in Vlaanderen spontaan weer vol op een zondagnamiddag. In een oogwenk haalde een petitie ten gunste van de afgezette bisschop 40.000 handtekeningen. Samen met Gaillot voelden vele mensen uit bewegingen en parochies zich ineens ook uit de kerk gezet. Want de dingen waar Gaillot mee bezig was, waren dezelfde als die waarmee vele parochies en basisgroepen ook bezig zijn.
– Kunnen we de initiatiefgroep nu een basisgroep noemen ?
– DEVILLE : “Het andere gezicht van de kerk” groepeert zowel basisbewegingen als parochies. Basisbewegingen stellen zich meestal los op van parochies. Parochies waren vroeger veeleer terug te brengen tot het traditionele beeld van de kerk. Maar vele zijn sterk geëvolueerd en gaan nu meer en meer een heel ander gezicht tonen van wat een parochie kan zijn.
– Wat is een basisgemeenschap dan eigenlijk ?
– DEVILLE : Dat zijn groepen van mensen die werken en zoeken rond hun eigen gelovige identiteit : wat voor hen geloven betekent, leven en werken. Zij willen niet per se een parallelle kerk vormen of daar los van staan. Maar ze willen die kerk van onderen uit bevragen, al doen sommigen dat lang niet meer en stellen gewoon : wij zijn kerk.
– Dat eeuwig gekissebis over vrouwelijke priesters en Vaticaanse verordeningen over seksualiteit, interesseert dat nog de grote massa van de gelovigen, zijn er geen dringender vragen aan de orde ?
– DEVILLE : De lovenswaardige aktie van Welzijnszorg met als tema “Armoede uitsluiten en niet de armen”, daar wordt in de kerk serieus werk van gemaakt. Neem de brief van de bisschoppen over migranten en asielzoekers. Ik sta vierkant achter de aktie van Welzijnszorg, maar die moet dan ook binnen de kerk waar gemaakt worden. Armen mogen we, terecht, niet uitsluiten, maar gehuwde priesters wel, vrouwen wel, uit de echt gescheidenen wel, homo’s wel. Dat kan toch niet. We zijn, als kerk, dus wel degelijk bezig met prangende maatschappelijke problemen. Maar het klinkt zo ongeloofwaardig als er binnenkerkelijk daarvan niets te merken is. Ik ken, bijvoorbeeld, uitgedreven priesters die door de kerk gebroodroofd werden en nu naar het OCMW moeten.
Staf Nimmegeers
Lieve Janssens : “Het gaat er alleen om te weten in hoever de mensen achter bepaalde visies van de huidige kerkleiders staan. “
Rik Devillé : “We zijn met prangende maatschappelijke problemen bezig, maar dat klinkt ongeloofwaardig als er binnenkerkelijk niets van te merken is. “
