De Belgisch-Marokkaanse choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui debuteert deze week bij The Martha Graham Dance Company in New York met Mozaïek. Als wederdienst is Grahams Chronicle te zien in het drieluik Hope bij Ballet Vlaanderen, waarvan Cherkaoui samen met Tamas Moricz de artistieke leiding heeft.
In 2005 danste u met Akram Khan Zero Degrees. In een scène zitten jullie vooraan op de grond en mimen een paspoortcontrole op de luchthaven. Hoe verlopen uw paspoortcontroles anno 2017?
SIDI LARBI CHERKAOUI: Net nadat Donald Trump op 27 januari 2017 dat beruchte inreisverbod had afgekondigd, landde ik in New York. Ik moest vier keer uitleggen dat ik ‘choreograaf’ was. Rond de paspoortcontrole stonden mensen met een bordje: ‘Ik ben advocaat, ik kan u helpen.’ Een samenleving kan gelukkig van onderuit ongedaan maken wat een tiran beslist.
Die scène uit Zero Degrees was overigens gebaseerd op de persoonlijke ervaring van Khan, een Brit met Bengaalse roots. Zijn paspoort werd steeds opnieuw gecontroleerd. Als Trump burgers uit België of Marokko een inreisverbod oplegt – je weet maar nooit – maak ik hetzelfde mee.
U bent in New York op uitnodiging van The Martha Graham Dance Company. Welke band hebt u met Graham?
CHERKAOUI: In 1995 kreeg ik aan de Hogeschool voor Dans in Lier ‘Grahamdans’. Martha Graham (1894 – 1991, nvdr) is de moeder van de moderne dans. Zij wijdde haar leven aan het onderzoeken van expressieve dans, het contact van de vlakke voet met de grond en de ontwikkeling van een formele taal en techniek. Zij zag klassiek ballet en hedendaagse dans als vertakkingen van dezelfde stam. Dankzij haar kijk ik naar dans met een open blik. Ik vind het even verrijkend om met Beyoncé te werken als met de dansers van Ballet Vlaanderen of van mijn gezelschap Eastman. Ik hoop echt dat mensen zo naar dans én naar de wereld willen kijken: met openheid, met de sierlijkheid van een Arabische letter, niet met de onbewogenheid van een drukletter.
Dat is het uitgangspunt van Mozaïek, het stuk dat u in New York maakt.
CHERKAOUI: Ja, daarin zie je een nieuwe cultuur ontstaan uit oude culturen. Op muziek van de Libanese Fadia Tomb El-Hage voeren negen dansers in kleurrijke gewaden variaties op een bewegingszin uit, mét de sierlijkheid van het Arabisch schrift. Het is kalligrafie met lichamen en met veel handbewegingen. De dansers vormen een gemeenschap. Die gemeenschap wankelt zodra een danser de groep verlaat. Net zoals New York, waar ik me haast meer thuis voel dan in België, niet zou bestaan zonder de migranten. Met Mozaïek wil ik ook het mooie Midden-Oosten laten zien. En ja, dat is een antwoord op Trump. We moeten elk op onze manier antwoorden, op straat komen en verzet bieden tegen zijn oppervlakkigheid.
Is Mozaïek ook in Antwerpen te zien op het drieluik Hope?
CHERKAOUI: Nee, voorlopig alleen in New York. Hope bestaat uit een wereldcreatie van Annabelle Lopez Ochoa, Café Müller van Pina Bausch én Grahams Chronicle, een stuk uit 1936 vol expressieve bewegingen. Het was een aanklacht tegen het fascisme en toont de levenskracht van een rouwende, dolende vrouw. Vandaag is het ook een aanklacht tegen wat in Europa gebeurt: hoe we ons verstoppen achter het begrip ‘migrant’ om de vluchtelingencrisis te negeren. Wat ik daaraan kan doen als kunstenaar? Als kunstenaar moet je met jezelf bezig zijn. Dat kan alleen als de overheid het toelaat. Als ze dat niet tolereert, worden ook de rechten en vrijheden van de andere burgers ingeperkt. Dat maakt kunstenaars tot de graadmeters van de democratie.
Mozaiëk gaat op 17 februari 2017 in wereldpremière in The Joyce in New York.
Hope gaat op 13 mei 2017 in wereldpremière in Ballet Vlaanderen, Opera Antwerpen.
www.operaballet.be en www.marthagraham.org
Door ELS VAN STEENBERGHE
