‘Fiscale waterboarding’ noemt Yanis Varoufakis het besparingsbeleid dat Europa de Grieken oplegt. Hij hoopt op een soort Marshallplan – ‘een Merkelplan’ – om de Griekse economie er weer bovenop te helpen. ‘We willen er zeker van zijn dat ons nationaal vermogen niet langer voor een habbekrats verpatst wordt.’ Een vechtgesprek met de Bruce Willis van de Middellandse zee.
Vroeger, toen hij nog professor was, verstopte hij zich achter zijn papieren en keek hij de mensen niet aan, zo schuchter was hij, zegt een medewerkster. Dat is nu verleden tijd. Yanis Varoufakis als minister van Financiën is een soort Bruce Willis van de Middellandse Zee. Korte haren, scherpe gelaatstrekken, duidelijke uitspaken: ‘Ons land is niet solvabel, het is bankroet, failliet. Bij ons valt niets meer te rapen. Vergeet jullie geld.’ Met die boodschap is Varoufakis door Europa gereisd. Hij heeft gepokerd. Hij heeft bondgenoten gezocht. En nu staat hij op het punt te verliezen. ‘Het lijkt wel tot zijn strategie te behoren om een pistool tegen zijn hoofd te drukken en dan losgeld te eisen voor het feit dat hij niet afdrukt’, zegt de Britse columnist Anatole Kaletsky.
Na een week vol nederlagen heeft Varoufakis nog altijd energie, maar bij aankomst in de Griekse ambassade in Berlijn is hij ongelooflijk slecht geluimd. Een korte handdruk, ‘een halfuur voor een interview, meer zit er niet in’, zegt hij. Op nagestuurde vragen antwoordt hij in de loop van de volgende dagen per mail.
U noemt het Europese reddingsbeleid voor Griekenland ‘fiscale waterboarding’. Wat bedoelt u daarmee?
YANIS VAROUFAKIS: Sedert vijf jaar worden de Grieken gedwongen om besparingen uit te voeren die hoegenaamd niet uit-gevoerd kunnen worden. Griekenland wordt bij wijze van spreken onder water gedrukt. Kort voor de hartstilstand krijgen we de toelating om een paar teugen adem te halen. Dan worden we weer onder water geduwd en begint alles van voren af aan. Het is mijn bedoeling een einde te maken aan die permanente ademnood.
Vindt u dat ‘waterboarding’ een passende metafoor is voor een hulpprogramma?
VAROUFAKIS: Die uitdrukking heeft toch uw aandacht getrokken? Dus heeft ze gewerkt.
U vergelijkt een hulpprogramma met een folterinstrument. Maar over Griekenland werd geen water, maar geld uitgestort.
VAROUFAKIS: Dat geld werd ingezet om banken – vooral in Duitsland en Frankrijk – voor verdere verliezen te behoeden.
Zonder die hulp zou Griekenland al lang niet meer solvabel zijn.
VAROUFAKIS: Negentig procent van dat geld is in werkelijkheid nooit in Griekenland aangekomen.
Wie is het dan precies die Griekenland volgens uw metafoor altijd weer onder water duwt?
VAROUFAKIS: De trojka van technocraten die regelmatig naar Griekenland worden gestuurd om een programma door te drijven dat onuitvoerbaar is. Ze vertegenwoordigen de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds. Op zich heb ik niets tegen die drie instellingen. Maar ze hebben een samenzweerderig genootschap van technocraten naar Griekenland gestuurd om een absoluut verwoestend programma door te drijven waarvan ze de uitvoering nauwkeurig controleerden.
Die ambtenaren zien zichzelf als helpers die meewerken aan het herstel.
VAROUFAKIS: Het gaat om fatsoenlijke mensen. Maar hun opdracht richt grote schade aan. Ook bij de CIA waren er zeer goede mensen die tegen hun wil moesten meedoen aan de waterboarding en die zich daardoor in een vreselijk moreel dilemma bevonden.
Bij een andere gelegenheid hebt u de reddingspolitiek met de georganiseerde misdaad vergeleken. Als reactie op een artikel dat de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble met zijn eigen naam ondertekende, schreef u in uw internetblog dat het gedrag van de EU u deed denken aan de ‘gangsters van Chicago’. Is dat een gepaste vergelijking?
VAROUFAKIS: Ik heb nooit gezegd dat de heer Schäuble ook maar in de verste verte iets met het gangsterdom te maken heeft. Ik schreef dat de zogenaamde reddingspakketten voor Griekenland in werkelijkheid een dreiging bevatten volgens het motto: ‘Ik doe u een voorstel dat u niet kunt afwijzen.’
In de Griekse verkiezingsstrijd werd Duitsland soms voorgesteld als een kracht die Griekenland onderdrukt. Welk belang zou Duitsland daarbij hebben?
VAROUFAKIS: De opvatting dat Griekenland door Duitsland onderdrukt wordt, heb ik altijd van de hand gewezen, en dat blijf ik doen.
U zegt dat Griekenland vernietigd wordt door de besparingspolitiek van Angela Merkel.
VAROUFAKIS: Dat is iets helemaal anders. U wekt met uw vragen de indruk alsof Griekenland er belang bij heeft om over die kwestie stokebrand te spelen in Europa. Zulke suggesties kan en wil ik niet aanvaarden. In mijn positie als minister van Financiën is het mijn plicht om alle anti-Duitse ressentimenten te bestrijden. Ik argumenteer puur zakelijk. De besparingspolitiek lost de problemen van Griekenland niet op, maar maakt alles alleen nog erger. Daarom zou ik willen dat de Duitse regering deelneemt aan een soort Marshallplan voor de heropbouw van Griekenland. Een Merkelplan voor Europa zou een fantastische duw in de rug zijn.
Uw regering houdt hervormingen tegen die ertoe moeten bijdragen om Griekenland economisch weer op de been te brengen. U benoemt ontslagen ambtenaren en bevriest de privatiseringen.
VAROUFAKIS: Op dat punt bent u verkeerd geïnformeerd. Wij schroeven geen nuttige hervormingen terug. We stoppen de privatisering van de havens niet. We willen er alleen zeker van zijn dat ons nationaal vermogen niet langer voor een habbekrats verpatst wordt.
Waarom wilt u ontslagen ambtenaren opnieuw benoemen?
VAROUFAKIS: We maken enkele ontslagen ongedaan die sociaal en economisch misplaatst en bovendien ook nog in strijd met het recht zijn. Een voorbeeld: de vorige regering heeft oppassers ontslagen die onze scholen bewaakten. Het resultaat is nu dat diefstal van computers en vandalisme veel meer kosten veroorzaken dan de som die door de ontslagen van de bewakers werd uitgespaard.
U vormt een regeringscoalitie met de rechtse populist Panos Kammenos en zijn partij van ‘Onafhankelijke Grieken’. Waarom?
VAROUFAKIS: Ik kan u verzekeren dat ik, Yanis Varoufakis, me verzet tegen elke vorm van vijandigheid tegen buitenlanders, tegen elke vorm van antisemitisme en seksisme. En het zou me erg ongelukkig maken als ergens een lid van onze regering daarover een andere mening zou uitdrukken. Helaas leidt het soberheidsbeleid in veel Europese landen ertoe dat rechtse bewegingen heel wat toeloop hebben. Daarin zie ik een groot gevaar voor Europa.
Waarom vormt u dan met zulke mensen een coalitie?
VAROUFAKIS: Zo functioneert de democratie nu eenmaal. We zouden liever met een absolute meerderheid regeren, maar de Griekse kiezers hebben er anders over beslist.
Er waren alternatieven, bijvoorbeeld de links-liberale partij ‘De stroom’.
VAROUFAKIS: Het was in het belang van Griekenland en van Europa om zo snel mogelijk een regering te vormen. Lange onderhandelingen over een coalitie zouden desastreus geweest zijn. Verder zou ik u graag willen informeren dat ‘De stroom’ zich uitdrukkelijk niet als links definieert.
Uw coalitiepartner Kammenos, die intussen minister van Defensie is, heeft tijdens de verkiezingscampagne gezegd dat Europa door Duitse neonazi’s geregeerd wordt.
VAROUFAKIS: Dat strookt absoluut niet met mijn opinie.
Aan de coalitie met meneer Kammenos hebt u het te danken dat u minister geworden bent. Hij heeft u aan de macht geholpen.
VAROUFAKIS: Verkeerd. Het zijn de Griekse kiezers die ons aan de macht gebracht hebben.
Ook in Duitsland zijn rechtse populisten in opmars. Maar niet uit protest tegen de besparingspolitiek, maar integendeel uit bezorgdheid dat de redding van Griekenland de Duitsers te veel geld kost.
VAROUFAKIS: De Duitsers moeten weten dat ze met hun geld niet Griekenland, maar de banken hebben gered. Net als de Duitsers ben ik van mening dat dit verkeerd was. Het geld is in zwarte gaten verdwenen. In de toekomst moeten we ervoor zorgen dat het duurzaam geïnvesteerd wordt.
Anders dan Portugal of Spanje heeft Griekenland al geprofiteerd van een gedeeltelijke kwijtschelding van de schulden. Begrijpt u dat men terughoudend is om nieuw geld te geven? Griekenland ziet eruit als de spreekwoordelijke emmer waarvan de bodem vol gaten zit.
VAROUFAKIS: We willen de gaten dichten.
U wilt vooral dat er opnieuw een aanzienlijk deel van uw schulden kwijtgescholden wordt.
VAROUFAKIS: Iedereen weet dat Griekenland zijn huidige schuldenlast zonder een nieuw akkoord nooit zal kunnen dragen. Het zou goed zijn als alle betrokkenen dat gewoonweg zouden toegeven. Een herstructurering van de schulden zou Griekenland in staat stellen om zich economisch te herstellen. Dat zou ook in het belang zijn van de burgers van Duitsland en Europa.
Uw onderhandelingen in Brussel waren tot nu toe zonder resultaat. De Duitse regering wijst een bijkomende kwijtschelding van schulden af. Hoe moet het nu verder gaan?
VAROUFAKIS: Ik begrijp dat de Duitse regering de uitdrukking ‘kwijtschelding van schulden’ wil vermijden. Maar in werkelijkheid zou zo’n ingreep beter en uiteindelijk voor de schuldeisers gunstiger zijn dan een verlenging van de kredieten. Men zou beter niet doen alsof er geen verliezen zouden zijn zolang een besparingsbeleid dat elk inkomen vernietigt, wordt voortgezet.
DOOR THOMAS HÜETLIN EN ALEXANDER NEUBACHER – © Der Spiegel
