Ze stond 21 jaar geleden mee aan de wieg van dierenrechtenorganisatie Gaia, maar al die tijd bleef ze in de schaduw van haar partner in crime Michel Vandenbosch. ‘Ik werk graag en hard, maar ik hoef niet per se in de spotlights. Michel kan dat veel beter.’

Maar Michel Vandenbosch is enkele maanden geleden geveld door een hersenbloeding, dus nu moet ze zelf de barricaden én het podium op. Gesprek met een zichtbaar zenuwachtige Ann De Greef in het Gaia-hoofdkwartier in de Ravensteingalerij, vlak bij Brussel-Centraal. ‘Dat pakje met een babypamper en twee kogels – een voor Michel en een voor mij – vond ik wel beangstigend.’

Tien jaar geleden schreef De Standaard over u: ‘Ze sterft nog steeds als ze wordt geïnterviewd.’

De Greef:(glimlacht) En dat is nog altijd zo. Ik doe dit alleen maar omdat het noodzakelijk is voor het welzijn van de dieren. Zeker op de televisie komen bezorgt me onnoemelijk veel stress. Nu, ik kan het wel goed wegstoppen. De mensen zien niet dat ik zenuwachtig ben.

Nu Michel Vandenbosch herstelt van een hersenbloeding, moet u wel meer op de voorgrond treden. Een noodzakelijk kwaad?

De Greef: Klopt, maar ik kan het Michel niet aandoen om niet op de voorgrond te treden. (lacht)

Hoe verloopt zijn herstel?

De Greef: Hij is alweer thuis na enkele weken ziekenhuis en revalidatiecentrum. Sneller dan verwacht. In het revalidatiecentrum moeten ze hem soms afremmen omdat hij te hevig is.

Wordt hij weer helemaal de oude?

De Greef: Ik hoop van wel. Ik heb bijna dagelijks contact met hem. Hij volgt Gaia alweer op de voet. Michel is een echte vechter. Ik heb hem al gezegd dat hij nu even hard voor zichzelf moet vechten als hij de afgelopen twintig jaar voor de dieren gedaan heeft. En hij kan gerust zijn: de dieren zijn in goede handen bij ons. Ik sta er lang niet alleen voor.

Hoeveel krijgt de regering-Di Rupo op haar voorlopig rapport voor Dierenwelzijn?

De Greef:(denkt even na) Een 6 op 10. Laurette Onkelinx (PS-minister, bevoegd voor Dierenwelzijn, nvdr.) is de minst slechte minister die we al gehad hebben op dit departement. Ze heeft een aantal zaken gerealiseerd waar haar voorgangers niet in slaagden: het verbod op proeven met mensapen, het verbod op tabaksproeven met dieren en heel recent nog het belangrijke verbod op wilde dieren in circussen. Maar de lijst van zaken die ze niet gerealiseerd heeft, is nog veel langer.

Lijden de dieren ook onder de economische crisis?

De Greef: Ik zou het zo niet zeggen. Wat ons politiek parten speelt, is het feit dat Onkelinx voor maatregelen over het welzijn van landbouwdieren het akkoord nodig heeft van de gewestregeringen. En daar loopt het fout. Landbouwdieren zijn de dieren die gehouden worden om economische redenen, als trekdier, melk- of slachtdier. Het is niet toevallig dat zij niet voorkomen in de lijst realisaties die ik net opsomde. Daarom ook geef ik Onkelinx geen onvoldoende. Ik houd rekening met de omstandigheden waarin zij moet werken, met de gewesten dus.

Waarom loopt het in de gewesten fout?

De Greef: Omdat daar de belangen van de boeren overheersen. Zeker vanuit Vlaanderen komt er steevast een njet als het over dierenwelzijn gaat. Een voorbeeld: Onkelinx wilde vorig jaar een wettelijk verbod op varkenscastratie doorvoeren. Vlaanderen zei nee. (zwijgt even) En het probleem heeft een naam: Kris Peeters (CD&V, minister-president en bevoegd voor Landbouw, nvdr.). Zijn kabinet heeft letterlijk gezegd dat de minister niets zal goedkeuren waarvoor de landbouwsector geen vragende partij is. U en ik weten heel goed dat die sector nooit vragende partij zal zijn voor een strengere wetgeving op dierenwelzijn.

Volgend jaar wordt Dierenwelzijn in het kader van de staatshervorming overgeheveld naar die gewesten.

De Greef:(pikt meteen in) En dat is een ramp! Straks krijgen we een België met drie snelheden voor de dieren. Maar bon, die strijd tegen de regionalisering hebben we verloren. Nu volgt de allerbelangrijkste strijd: vermijden dat Dierenwelzijn weer aan het departement Landbouw wordt toegevoegd, zoals tot 1999 het geval was. Toen kregen wij werkelijk niets gerealiseerd. Dierenwelzijn werd verpletterd onder de belangen van de landbouwsector. Ik vrees voor een herhaling. Al is de mentaliteit in die veertien jaar wel veranderd en is Gaia op het vlak van dierenwelzijn incontournable geworden. Maar wat wij toen hebben moeten doen om aandacht te krijgen… Gewoon om de minister van Landbouw eens te mogen spreken, moesten we onze achterban oproepen om een dag lang faxen te versturen. Anders werd er niet geluisterd.

Kris Peeters doet zich de laatste weken nochtans voor als grote dierenvriend, zeker bij de paarden. Is dat dan schijn?

De Greef: Zeker! Hij doet er alles aan om Dierenwelzijn onder te brengen bij Landbouw. Het welzijn van de dieren interesseert hem niet. Hij is alleen geïnteresseerd in de landbouwdieren, of de ‘nutsdieren’, zoals hij ze zo lelijk noemt. Peeters wil zijn achterban plezieren met het binnenhalen van Dierenwelzijn. Zodat alles hetzelfde kan blijven. Of sommige maatregelen zelfs teruggeschroefd. Ik zeg u: als Dierenwelzijn aan Landbouw toegevoegd wordt, gaan we tien jaar terug in de tijd.

Wat is dan uw alternatief?

De Greef: Dierenwelzijn moet toegevoegd worden aan het departement Welzijn. Maatschappelijk is dit het moment om Dierenwelzijn naar een hoger niveau te tillen. Het mag niet langer als een restbevoegdheid bekeken worden.

Op Welzijn hebben ze ook grote zorgen: de lange wachtlijsten in de gehandicaptensector, de groeiende noden in de ouderenzorg. Vreest u niet dat de dieren ook daar in de schaduw van de mensen zullen staan?

De Greef: Er worden mensen en middelen overgeheveld van het federale niveau. Wij zullen erop toezien dat die effectief voor Dierenwelzijn gebruikt worden. Maar als bijvoorbeeld de ambtenaren van de dienst Dierenwelzijn naar Landbouw overgeheveld worden, zijn we die of meteen kwijt, of ze zullen gedemotiveerd zijn. Die mensen weten ook nog in welke omstandigheden ze tot 1999 hebben moeten werken.

Grote boeman

Wat wilt u zeker nog gerealiseerd zien vóór de regionalisering?

De Greef: Het verbod op het kweken van dieren voor hun pels. Anders zal dat er niet meer van komen. De wetsvoorstellen liggen klaar. In principe zou dat in het najaar in het parlement gestemd worden. Een meerderheid van de partijen staat achter een verbod, maar helaas niet alle meerderheidspartijen. CD&V gaat voorlopig niet akkoord.

We hebben in het euthanasiedebat gezien hoe gevoelig het ligt als niet alle regeringspartijen op dezelfde lijn zitten. Komt het wel tot een stemming?

De Greef: Dat moet wel! (windt zich op) Het kan toch niet zijn dat één politieke partij alle vooruitgang van het dierenwelzijn kan blijven blokkeren. Dat is maatschappelijk onaanvaardbaar. Als CD&V niet meewil, moet er een alternatieve meerderheid gevormd worden. Ik begrijp dat dat delicaat is, maar dat is de basis van een democratie.

CD&V is echt wel de grote boeman van Gaia.

De Greef: Nee, ik denk dat het omgekeerd is, dat wij voor hen de grote boeman zijn. Hoewel ik niet altijd weet waarom. Zo begrijp ik niet waarom Wouter Beke de enige partijvoorzitter is die ons niet wil ontvangen. Ik vraag al van in mei vorig jaar een onderhoud met hem. (zwijgt) Ik begrijp dat niet. Wij zijn nochtans heel redelijke, beschaafde en beleefde mensen. Misschien is de partij bang voor haar achterban? Dan zou ze zich wel eens hard kunnen vergissen. In die achterban zitten ook veel mensen met een hart voor dieren. Onder onze leden zitten ook CD&V’ers.

Dat verbod op het kweken van dieren voor hun pels. Waarom is dat zo belangrijk?

De Greef: Wilde dieren, zoals nertsen, opsluiten in verschrikkelijke omstandigheden om er jassen van te maken, is niet meer van deze tijd. Niemand heeft nog bont nodig. Imitatiebont is perfect, en het is nog goedkoper ook.

Volgens de sector blijft de vraag naar bont wel stijgen. Vreest u niet dat bij een verbod de productie zal verschuiven naar landen die niets geven om dierenwelzijn?

De Greef: Tja, die sector stuurt elk jaar een persbericht de wereld in met het nieuws dat de vraag stijgt. Ik geloof dat niet. Je merkt dat toch op straat. Ik heb een uitgebreide kennissenkring, maar ik ken niemand die nog bont draagt.

Dat zullen ze niet durven als u erbij bent.

De Greef: Ik zou er hen wel op wijzen. Ik voel dan eens voorzichtig aan hun jas (glimlacht). Maar serieus, in Europa en Noord-Amerika zit bont zeker niet in de lift. Misschien wel in China. Maar als België nu het voorbeeld van andere landen volgt en een verbod instelt, zullen er weer andere landen ons voorbeeld volgen. Niet de productie zal verschuiven, maar het verbod. Zelfs in China voeren onze partnerorganisaties al actie. En zonder dat ze daarvoor opgesloten worden.

Ziet u nog prioriteiten?

De Greef: Het verbod op varkenscastratie. De markt is daar klaar voor. En een verbod op onverdoofd ritueel slachten.

Groen-politica Meyrem Almaci vreest dat minister Onkelinx dat debat over de verkiezingen heen wil tillen.

De Greef: Dat zou onaanvaardbaar zijn. Wat zal er dan gebeuren in het Brussels Gewest, waar de moslimpopulatie zo groot is? Stel nu dat er in Vlaanderen en Wallonië een verbod komt, en in Brussel niet: dan trekken alle Vlaamse en Waalse moslims naar Brussel om hun schaap te slachten. Ik zal de vorige premier eens citeren: vijf minuten politieke moed en dat dossier is van tafel. Misschien zal er even wat protest zijn, zoals in Zwitserland, maar de moslims zullen zich snel aanpassen.

Gaia zal het dossier niet laten rusten, denk ik dan.

De Greef: Veel details kan ik daar nog niet over geven, maar we gaan in elk geval campagne voeren in de aanloop naar het Offerfeest in oktober.

Wordt het een grote campagne?

De Greef:(glimlacht) Zo groot als we ons kunnen veroorloven, ja. Iedereen zal het geweten hebben. In de eerste plaats de mensen die er iets aan kunnen doen. Want Jan met de pet moeten we niet meer overtuigen. De publieke opinie staat achter een verbod.

De moslims voelen zich geviseerd omdat die acties altijd het belangrijke Offerfeest overschaduwen.

De Greef: Tja, wij snijden die onverdoofde dieren de keel niet af, hé. We doen het juist dan omdat op andere tijdstippen niemand in dat thema geïnteresseerd is. Wij hebben niets tegen het Offerfeest: het is zelfs perfect mogelijk om verdoofde dieren ritueel te slachten. Nog eens: wij willen geen verbod op ritueel slachten, maar wij vragen alleen een verplichte verdoving voor alle slachtingen.

Verbod op paardenvlees

In juli heeft de ministerraad het verbod op wilde dieren in het circus goedgekeurd, een belangrijk strijdpunt van Gaia. Hebt u geen boze brieven gekregen van kinderen en ouders voor wie het circus op het dorpsplein de enige kans was om ooit tijgers en olifanten in het echt te zien?

De Greef: Niet dat ik me kan herinneren. Een knettergekke tijger in een kooi die alleen maar abnormaal gedrag vertoont, is trouwens educatief niets waard. Die wilde dieren horen niet thuis in het circus. Punt. Het is zoals Gregory Dick (een Amerikaanse activist, nvdr.) zegt: nergens is de slavernij van dieren zo frappant aanwezig. Hij heeft recht van spreken, want hij liep mee in de protestmarsen van Martin Luther King. Als je wilde dieren wilt zien, kun je naar de betere dierentuin. Of je kijkt naar een documentaire op televisie.

Van de circussector zelf heb ik wel boze brieven gekregen. Vooral toen we met onze campagne van start gingen, een kleine tien jaar geleden. Ik herinner me nog een schuimrubberen pakje in onze postbus met daarin een babypamper en twee kogels: één voor Michel en één voor mij. (zwijgt even) ‘Als u nog eens naar het circus komt, staat u dit te wachten’, stond erop geschreven. In een vreemd handschrift. We hebben klacht ingediend tegen onbekenden, maar daar is niets van gekomen.

Laat u zich door zoiets afschrikken?

De Greef: Ik vond dat wel beangstigend, zeker omdat ik zelf nooit geweld gebruik, zelfs niet verbaal. Maar ik laat me er niet door afschrikken. Als wij zouden stoppen, wie zal er dan voor de dieren zorgen? Moeten die dan wachten tot er nog eens een organisatie als Gaia opstaat?

Dit verbod betekent wel de doodsteek voor het traditionele circus. Zonder tijgers en olifanten zal dat nooit meer zijn wat het geweest is.

De Greef: De toekomst is aan het moderne circus. Denk aan Cirque du Soleil of ons eigen Circus Ronaldo die geen wilde dieren gebruiken. Als die groepen optreden, zitten de tenten overvol. Terwijl de tenten van het klassieke circus nu al halfleeg blijven.

Ook in dierentuinen zijn de levensomstandigheden van wilde dieren niet ideaal. Moet u dan niet fundamenteel streven naar een totaal verbod?

De Greef: In een ideale wereld zijn er inderdaad geen dierentuinen. Maar nu hebben wij andere prioriteiten.

Zoals de lijdensweg die Roemeense en Argentijnse paarden moeten ondergaan vooraleer ze op ons bord belanden, het thema van de Gaia-zomertournee. Wat willen jullie uiteindelijk met deze actie bereiken?

De Greef: Dat alle supermarkten het voorbeeld van Lidl volgen en stoppen met de verkoop van paardenvlees zolang ze geen garanties hebben over wat er gebeurt met de paarden in alle fasen van het productieproces. Nu begint de controle pas in het slachthuis. Wat daarvoor gebeurt, weet niemand. Wij zijn naar Mexico getrokken, naar Argentinië, naar Roemenië. Wat we daar hebben meegemaakt. In Argentinië hebben we paardentransporten van 1500 kilometer gevolgd zonder eet-, drink- of rustpauze. De bal ligt nu in het kamp van de supermarkten. Zij moeten consequent zijn: als zij de consument het volledige traject van het rundvlees geven, moeten ze dat ook doen met het paardenvlees. Al betwijfel ik of dat mogelijk is. Misschien kunnen ze nog Belgisch paardenvlees verkopen, maar dat aanbod zal de vraag niet dekken.

Eigenlijk pleit u voor een totaal verbod op de verkoop van paardenvlees.

De Greef: Ik denk dat dat uiteindelijk de enige oplossing is. Paarden zijn geen consumptiedieren.

Onlangs werd de eerste ‘proefbuisburger’ voorgesteld, een hamburger zonder vlees. Is dat een goed alternatief voor paarden- en ander dierenvlees?

De Greef: Dat kan een prima alternatief zijn voor mensen die vlees willen blijven eten. Ik vond het jammer dat er bij de berichtgeving over dat kunstvlees zo weinig aandacht ging naar dierenwelzijn. De problemen met dierenwelzijn in de vleesindustrie zijn gigantisch groot. Met kunstvlees zouden die allemaal van tafel zijn. Dat is toch een droom: een wereld zonder intensieve veehouderij.

Een kritiek die Gaia vaak krijgt, is dat ze dierenrechten belangrijker vindt dan mensenrechten. Klopt dat voor u?

De Greef: Nee, dat is absurd. Wij pleiten niet voor stemrecht voor dieren, hè. Dieren moeten andere rechten hebben dan mensen. Maar ik vind het leven van een dier wel evenveel waard om voor te vechten als dat van een mens.

Wordt u nu serieuzer genomen dan twintig jaar geleden?

De Greef: Dat denk ik wel. Onlangs zei iemand dat Gaia incontournable is als het over dieren gaat. Dat is de juiste samenvatting van wat wij geworden zijn.

DOOR PAUL COBBAERT, FOTO’S IVAN PUT

‘Wij hebben niets tegen het Offerfeest: het is zelfs perfect mogelijk om verdoofde dieren ritueel te slachten.’

‘Kris Peeters is alleen geïnteresseerd in de landbouwdieren, of de ‘nutsdieren’, zoals hij ze zo lelijk noemt.’