Anna Luyten Freelance journaliste

Hij zong voor zes frank per voorstelling. Hij had een heldere stem en werd gevraagd in operettes en als koorknaap in de Antwerpse opera. Nand Buyl was toen zeven. Het geld gaf hij aan zijn ouders, begin jaren dertig. Hij speelde omdat hij er plezier in had. Dat heeft hij tachtig jaar lang volgehouden. Toen hij elf was, kreeg hij de rol van Tuurke, in de film De witte naar het boek van Ernest Claes. ‘Mijn ogen waren te donker om De witte te spelen.’ De jongens gingen met een varkensblaas zwemmen in de Demer die door Zichem stroomt. Nand Buyl is altijd blijven zwemmen, nooit verzopen. In geen enkel water, hoe woelig ook.

Een snotneus, een schipper, een privédetective, een komiek, een guitige, een verbitterde, een oude Jood, een dementerende oude man. Hij speelde het allemaal. Hij kon en wou niet anders. Spelen was een evidentie. Tot zijn laatste kracht. Hij kreeg half maart een beroerte tijdens de tournee van de voorstelling Fool for Love van Leporello. Zelfs op weg naar het ziekenhuis bleef hij zeggen: ‘Ik moet morgen spelen.’ Hij heeft meer dan 1500 rollen gespeeld. Zijn laatste rol in Fool for Love was die van ‘The Old man’, een stem uit het verleden die vanuit het graf tot de levenden spreekt.

Nand Buyl was een van de grote helden uit de pionierstijd van de Vlaamse televisie. Zijn grote doorbraak kwam er in de jaren vijftig, toen hij de rol speelde van de eigenzinnige schipper Matthias in de Vlaamse reeks Schipper naast Mathilde. De reeks duurde van 1955 tot 1963, 185 afleveringen lang, met een kijkdichtheid van bijna 90 procent. Vanaf 1959 speelde Chris Lomme het nichtje van de kapitein. Ze bleef bijna vijftig jaar lang de vrouw aan de zijde van Buyl.

Buyl is zijn hele loopbaan voor televisie blijven werken, maar was voor alles een podiumbeest. De plek waar hij het langst genesteld heeft, was de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Brussel. Hij werd er in 1941 acteur en regisseur. Hij zou er blijven tot 1993. Over die vroege acteursjaren zei hij in 2006 in een Knack-interview: ‘Eigenlijk is in die zeventig jaar voor mij spelen niet veranderd. Toen werd er alleen veel minder over gepalaverd… Vandaag heeft een acteur een eivol jaar als hij in drie stukken mag meedoen. Toen speelde een acteur meer dan twintig rollen per jaar.’ In 1972 werd hij artistiek leider van de KVS. Toen hij er in 1993 vertrok, begon hij op zijn zeventigste te freelancen. Hij speelde samen met Julien Schoenaerts eenakters van Samuel Becket. Hij schitterde als een dementerende man in Hersenschimmen in een regie van Guy Cassiers. Jong en oud wilden met hem werken. De voorstelling Visiting Mister Green in het Raamtheater was zo’n publiekstrekker dat ze met drie jaar werd verlengd.

Toen hem onlangs werd gevraagd hoe het voelde om steeds meer stervende personages te moeten spelen, antwoordde hij: ‘Het enige wat ik me dan afvraag, is: tiens, wat voor mens is dat en hoe zou die dood kunnen gaan? Het is een onderdeel van de stiel. Er is keuze genoeg in het doodgaan.’

Anna Luyten

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content