De derde grootste doodsoorzaak ter wereld is een ziekte die bijna niemand kent. Ook in België is COPD een onderschat probleem. ‘Net omdat roken zo’n verklarende factor is, schamen mensen zich te zeer om erover te klagen.’
Zo’n 10 procent van de wereldbevolking lijdt aan chronic obstructive pulmonary disease, maar het gros van die mensen weet het niet eens. Niet dat COPD – of chronische bronchitis, zoals het in de wandeling heet – een verborgen aandoening is waarvan de symptomen maar zelden tot uiting komen. Patiënten hoesten, fluimen en worden door hun dalende longcapaciteit zo kortademig dat ze met moeite nog kunnen werken of zelfs maar kleren aantrekken. De longziekte is bovendien ongeneeslijk. En toch klinkt het bij de Socialistische Mutualiteiten, die deze week actievoeren rond COPD, dat dit ‘een ziekte is zonder gezicht’, die amper erkend wordt.
‘Door het gebrek aan betrouwbare cijfers zijn we in onze eigen databank ge-doken om te kijken hoeveel mensen in ons land aan COPD lijden’, zegt dokter Ivan Van der Meeren, beleidsadviseur bij het ziekenfonds. ‘Wij hebben een goed beeld van de medicatie die onze leden gebruiken, en kunnen op die manier zien hoe wijdverbreid een bepaalde ziekte wel is. Als criterium namen we leden die minstens een half jaar medicijnen namen tegen COPD. Zeker voor de veertigplussers wordt de verspreiding op die manier duidelijk. Voordien nemen COPD-lijders vaak dezelfde medicijnen als astmatici, maar vanaf 40 zie je dat patiënten er niet meer komen met zulke kortwerkende puffers, en hou je de COPD’ers over. Bijna vijf procent van onze leden lijdt aan de ziekte. Als je dat extrapoleert naar heel België, kom je op 350.000 patiënten. Bovendien stijgt dat percentage met de leeftijd, tot 11 procent bij zeventigplussers.’
Volgens Wim Janssens, longarts en COPD-specialist aan het UZ Leuven, is dat een onderschatting. ‘Net het feit dat COPD vaak niet op de juiste manier gediagnos-ticeerd wordt, zorgt ervoor dat het aantal verkochte geneesmiddelen geen compleet beeld kan geven van de verspreiding. De enige manier om het juiste aantal te weten te komen, is veel meer longonderzoeken doen bij potentiële gevallen. En dan kom je in de buurt van 700.000 zieke Belgen.’
Roken maskeert
Hoe kan een ziekte met zo’n verspreiding onder de radar blijven? Aanleg speelt een rol als oorzaak, net als blootstelling aan ongezonde stoffen tijdens het werk. Maar in België is rookgedrag dé verklarende factor. ‘Vandaar dat zelfs huisartsen de ziekte niet altijd goed benoemen’, zegt Janssens. ‘Dat iemand hoest als hij dagelijks een pakje sigaretten rookt, klinkt normaal. Hou er gewoon mee op, wordt er dan aangeraden. Maar hij kan net zo goed COPD hebben, en dat verdwijnt niet als je stopt met roken.’
En dan is er nog de factor schuldgevoel. ‘Net omdat roken zo’n verklarende factor is, schamen mensen zich te zeer om erover te klagen’, zegt Van der Meeren. ‘Niet onterecht. Op veel sociale steun hoeven patiënten niet te rekenen, blijkt uit onze enquête. Zeker van de mensen die nog niet in de fase van kortademigheid zitten, zegt 60 procent weinig of geen steun te krijgen van vrienden, familie of collega’s. Dat zorgt er mee voor dat COPD zwaar weegt op iemands leven. Patiënten vereenzamen, raken sociaal geïsoleerd, met alle psychische gevolgen van dien. Een op de vijf wordt arbeidsongeschikt verklaard. En ongetwijfeld zijn er dus velen die niet eens weten dat ze aan COPD lijden.’
Het sluimerende verwijt dat de samenleving niet zou moeten opdraaien voor iemands ongezonde gedrag is niet de enige reden waarom COPD een ziekte is van onze tijd. Een van de oorzaken is ook het toenemende fijnstof. Maar bovenal is het een ziekte die de groeiende socio-economische ongelijkheid symboliseert. Patiënten komen vaak uit kansengroepen met een ongezondere levensstijl. Van der Meeren: ‘We weten dat het ligt aan hardnekkige generatiearmoede en de sociale codes die daarbij horen. In onze contacten met patiënten drukken we erop dat de ziekte ongeneeslijk maar beheersbaar is. Door te stoppen met roken en gezonder te leven, kun je ze danig afremmen.’
DOOR JELLE HENNEMAN
700.000 Belgen lijden aan COPD, en de meesten weten het niet eens.
