Ter gelegenheid van de 40e verjaardag van Knack duikt Rik Van Cauwelaert wekelijks in donkere kelders van ons archief – en van zijn geheugen.

Voor Knack was 1973 het jaar van het IVPO-schandaal II. Gewezen hoofdredacteur van De Standaard Manu Ruys schreef over die periode in zijn memoires: ‘Het is de tijd dat socialistische staatssecretarissen van Ontwikkelings-samenwerking Lucien Harmegnies, Irène Pétry en Guy Cudell in Kinshasa bij Mobutu de belangen van de Waalse exportindustrie gaan bepleiten, terwijl in België de Waalse financier Albert Frère met steun van de socialisten zijn imperium uitbouwt.’

Ontwikkelingssamen-werking was inderdaad de speeltuin van de Waalse socialisten. Zo vond de oudste zoon van premier Edmond Leburton dat het hem toekwam als professor te worden uitgestuurd naar Chili, waar toen Salvador Allende nog aan de macht was. Daar moest het Algemeen Bestuur voor Ontwikkelingsamenwerking (ABOS) dan voor zorgen. Zoals er ook werd gezorgd dat Marc Harmegnies, zoon van staatssecretaris van Ontwikkelingssamenwerking Lucien Harmegnies, na een spoedprocedure naar Congo mocht, als sociaal adviseur.

Een jaar eerder al had De Standaard een eerste tegel gelicht in wat al snel de IVPO-affaire heette. IVPO stond voor Internationale Vereniging voor Plattelandsontwikkeling Overzee en was een loot van de oude Belgische koloniale instelling Fonds du Bien-Être Indigène (FBI).

De vzw IVPO, met vertegenwoordigers van alle politieke partijen in het bestuur maar gecontroleerd door de Waalse socialisten, had de opdracht agenten van het oude FBI opnieuw in te schakelen in het ontwikkelingswerk. Dat was het opzet. In werkelijkheid was IVPO een grote zelfbedieningszaak.

Topdiplomaat Jan Hollants Van Loocke, die later landelijke bekendheid zou krijgen door zijn ontslag na de fameuze affaire-Khaled, maakte in een rapport de volgende bedenking over IVPO: ‘Men moet geen deskundige zijn om de plaatselijke toestand (in Congo) te vergelijken met de documenten van IVPO en daaruit af te leiden dat men hier voor een bedriegerij van zeldzame omvang staat.’

Hoofdredacteur Frans Verleyen publiceerde in Knack van 28 maart 1973 het eindverslag van de enquête die adjunct-inspecteur van Financiën Pierre Dubois had gevoerd naar de acti-viteiten van IVPO. Het rapport was vernietigend.

‘Het is onmogelijk’, schreef Dubois, ‘om op basis van de IVPO-rekeningen de werkelijke kostprijs van de ondernomen operaties te kennen.’

Dubois’ rapport was een catalogus van financieel gegoochel, achtergehouden inkomsten als gevolg van gesjoemel met te hoge wisselkoersen en verzwegen renteopbrengsten, het niet inschrijven van kortingen, verspillingen allerhande, veel te hoge salarissen voor de kaderleden. Op die manier verdween tussen 1965 en 1971 via IVPO een klein half miljard frank door de gootsteen.

Het lekken van het rapport van adjunct-inspecteur Pierre Dubois in Knack werd door de regering niet gesmaakt. Staatssecretaris Irène Pétry van Ontwikkelingssamenwerking, een partijgenote van premier Edmond Leburton, werd er in het parlement op aangesproken. Na een herschikking van de regering als gevolg van de Ibramco-affaire werd Pétry vervangen door haar partijgenoot Guy Cudell, die Ontwikkelingssamenwerking combineerde met Brusselse Zaken.

Naderhand vertelde Frans Verleyen graag het verhaal dat hij in de aanloop naar zijn onthulling door een ‘vooraanstaande’ Franstalige socialist werd uitgenodigd in een Brussels hotel. Daar doken in het zog van zijn gastheer twee aanhalige dames op die duidelijk van plan waren de jonge hoofdredacteur op minzame wijze af te brengen van zijn voornemen om het IVPO-rapport te publiceren. Doch Verleyen, zo beweerde hij, hield zich sterk. Hij kneep de ogen dicht en dacht aan Knack.

IVPO kreeg de verdiende straf. De vzw gingen enkele jaren later op de fles.