De antitrustzaak tegen Microsoft wordt er alleen maar ingewikkelder op. En Bill Gates blijft hopen dat ‘het gezond verstand’ uiteindelijk zal zegevieren.
Microsoft is dus stout geweest. Maar wat nu? Was de analyse van de antitrustaantijgingen tegen de softwaregigant al een harde noot voor rechter Thomas Penfield Jackson, dan wordt de bepaling van de strafmaat dat nog veel meer. Een splitsing van het bedrijf? Een bevel tot vrijgave van de broncode van alle Microsoft-software? Restricties op de bundeling van nieuwe technologieën? Een miljardenboete? Voor elk van de voorgestelde sancties bestaan argumenten pro, maar ook sterke argumenten contra.
De eenvoudigste en zuiverste oplossing is natuurlijk een boete. Een tik op de vingers. Op die manier zou de justitie haar autoriteit kunnen doen gelden, zonder zich te mengen in de discussie over hoe digitale media en elektronica moeten/zullen evolueren. Want door die discussie aan te gaan, begeeft ze zich op glad ijs. En manifesteert ze zich haast als een antikapitalistische stem, in Amerika een doodzonde. Een geldstraf zal Microsoft er evenwel niet van weerhouden zijn illegale praktijken voort te zetten, zelfs niet als het gaat om een boete van verschillende miljarden.
Een opsplitsing in verschillende kleine Microsoftjes? Het zou alvast de detectie van verdachte constructies vergemakkelijken, maar volgens analisten en rechtsgeleerden zal zo’n verregaande sanctie worden verworpen door het hooggerechtshof, waar de zaak in beroep terechtkomt. Blijft trouwens de vraag of een splitsing zou kunnen voorkomen dat het bladerprogramma (browser) Internet Explorer en het Windows-besturingsprogramma aan elkaar worden gekoppeld. Beperkingen op de bundeling van softwarepakketten en technologieën houden trouwens het gevaar in dat de natuurlijke ontwikkeling van die technologieën wordt geblokkeerd. Als we binnenkort internetinformatie opvragen via de gsm en het tv-toestel, gebeurt dat via een koppeling van verschillende softwaretools. Moeten die tools dan stuk voor stuk behandeld worden voor de rechtbank? In het belang van de producent, de consument en de justitie is het te hopen van niet. Zo’n beperking, die neerkomt op een verregaande controle van de overheid, is een verkeerde maatregel. Scott McNealy, grote baas van Sun Microsystems, vraagt onder andere dat Microsoft het verbod krijgt om te investeren in bedrijven die toegang bieden tot nieuwe markten. In het licht van voorgaande argumenten, getuigt die vraag van blinde haat. Want iederéén investeert in de toegang tot nieuwe markten.
MEER VERLIEZERS DAN WINNAARS
Microsoft verplichten om de broncode van zijn software vrij te geven, zodat andere bedrijven voort kunnen bouwen op die programmatuur, lijkt evenmin haalbaar. Je vraagt Coca-Cola toch ook niet zijn recept openbaar te maken louter omdat het frisdrankbedrijf meer flesjes verkoopt dan concurrent Pepsi? Het is al bij al twijfelachtig of de zogenaamde remedies echt wel remedies zullen blijken, dan wel alibi’s om een mes in de buik van Bill Gates te steken. Volgens rechter Jackson en minister van Justitie Janet Reno geeft de veroordeling kleine bedrijven meer kansen om zich te ontplooien. Volgens heel wat deskundigen kent de rechtszaak echter meer verliezers dan winnaars. Al was het maar omdat Microsoft in geval van een ingrijpende sanctie honderden kleinere bedrijven die producten ontwikkelen voor de gigant, in zijn val zou meesleuren.
Rechter Jackson neemt 23 van de 26 aantijgingen van de openbare aanklagers in aanmerking. De zwaarste beschuldiging betreft de schending van sectie 2 van de Sherman Antitrustwet: Microsoft gebruikt zijn monopoliepositie om concurrenten klein te krijgen. Een bedrijf kan niets worden verweten als het een monopolie verwerft op basis van competentie of geluk, maar wel als het zijn monopolie verdedigt via ondemocratische handelstechnieken. Of als het zijn positie aanwendt om ook in andere marktsegmenten een dominante positie te verwerven. Concreet koppelde Microsoft zijn internetbrowser Explorer aan het eigen Windows-besturingssysteem, waardoor concurrent Netscape (met zijn Navigator) zich uit de markt geduwd zag. In de eerste helft van de jaren negentig had Microsoft geen oog voor het internet (‘die hype waait wel weer over’), waardoor Netscape negentig procent van de browsermarkt kon innemen. Vanaf ’95 zette Microsoft de achterstand snel om in een voorsprong, door het besturingssysteem en de browser samen aan te bieden. Bovendien kwam het bedrijf snel aanzetten met upgrades, terwijl Netscape geconfronteerd werd met vertragingen.
Netscape plaatst zichzelf dezer dagen graag in de rol van de martelaar. ‘Dit vonnis zal het technologisch leiderschap van de Verenigde Staten vergroten en geeft kleine bedrijven de kans om te concurreren met de groten.’ Dat laatste is anders onwaarschijnlijk, precies dankzij Netscape. Het softwarebedrijf maakt sinds vorig jaar namelijk deel uit van America Online (AOL), dat sinds de overname van Time Warner heel sterk staat in de ontwikkeling van web-tv. AOL zal beslist niet nalaten om haar internettelevisiediensten aan te bieden langs een eigen besturingsprogramma – ontwikkeld door Netscape.
GEZOND VERSTAND
‘Het gezond verstand staat aan onze kant’, houdt Bill Gates vol. Gates, die door de val van de Microsoft-aandeelkoers in één dag vijfhonderd miljard frank armer werd, leek nauwelijks onder de indruk van Jacksons pleidooi. De grote man van Microsoft gaat gewoon door met de koppeling van zijn internetbrowser en pc-besturingsprogramma, want ‘wij hebben niets gedaan dat tegen de wet is’. Hij meent nog steeds dat hij het recht heeft om alle mogelijke nieuwe technologieën te introduceren, zolang die het gemak van de gebruiker dienen. De bundeling van Windows 98 en Internet Explorer betekent inderdaad een stap vooruit in het gebruiksgemak. De grote vraag luidt dus: waar ligt de grens tussen een illegale bundeling en een introductie van nieuwe technologieën?
Welke sancties Microsoft krijgt opgelegd, weten we normaal gezien voor het einde van de zomer. Wat ook het vonnis wordt, Microsoft gaat in beroep. Onderhandelingen over een minnelijke schikking sprongen af omdat Gates de eisen van de openbare aanklagers en het ministerie van Justitie onredelijk vindt. Uit zijn woorden en daden blijkt overigens een groot vertrouwen dat het beroep zal uitdraaien in zijn voordeel. Een geloof dat niet alleen ingegeven is door zijn discutabel rechtvaardigheidsgevoel, maar evenzeer door zijn kennis van de gespannen verhoudingen tussen rechter Jackson en het hof van beroep. In ’98 oordeelde het hof van beroep in een andere, vergelijkbare zaak dat Microsoft níét schuldig was aan een onrechtmatige koppeling van Internet Explorer aan Windows, waarna Jackson eventjes kwam vertellen dat de heren het mis hadden. ‘De uitspraak in beroep impliceert dat softwareproducten immuun zijn voor onze antitrustwetten’, merkte Jackson toen ironisch op. Wat niet goed aankwam bij zijn collega’s. Microsoft gooide trouwens nog wat olie op het vuur door te spreken van een ‘denigrerende houding’ van Jackson tegenover het hof. Mogelijk spelen dus straks revanchegevoelens mee, zeker als men bedenkt dat de drie rechters uit ’98 een goede kans maken om de Microsoftzaak opnieuw toegewezen te krijgen. Het is namelijk de gewoonte dat vergelijkbare rechtszaken door dezelfde edelachtbaren worden behandeld. Een bedenking die men zich bij Microsoft vast ook al heeft gemaakt.
Als de zaak in beroep komt, zijn de kemphanen opnieuw vertrokken voor een paar jaar. Jackson zou zich eventueel kunnen beroepen op een weinig bekende wetsbepaling die rechters in staat stelt een zaak rechtstreeks naar het hooggerechtshof door te verwijzen. Een veroordeling van die rechtsinstantie is definitief en niet meer aanvechtbaar. De kans dat Jackson zoiets kan forceren, wordt evenwel klein geacht. De laatste keer dat het hooggerechtshof zo’n manoeuvre aanvaardde, dateert immers al van ’83. Aangezien een procedure van twee jaar of meer onafwendbaar lijkt, zal Jackson wellicht aansturen op enkele onmiddellijke sancties die ervoor moeten zorgen dat de softwaregigant zich niet verder vergrijpt aan de wetgeving. Opnieuw geldt echter dat die pogingen wel eens kunnen worden gecounterd, dit keer door het hof van beroep, dat eerst de argumenten van de verdediging zal willen aanhoren alvorens toe te stemmen in voorlopige strafmaatregelen.
De ironie van het verhaal? Over een jaar of drie is het hele proces volledig achterhaald. Microsoft is dan wel de keizer van het pc-tijdperk, de toekomst ligt bij de software voor gsm’s, PDA’s en tv-toestellen. En dat terrein ligt volledig open. Verwacht wordt dat in 2005 meer gsm’s dan pc’s met het internet verbonden zullen zijn. Tegen die tijd zal ook een groot deel van de tv-toestellen beschikken over internetfunctionaliteiten. Microsoft investeert volop in kabelmaatschappijen over de hele wereld, het conglomeraat America Online-Time Warner-Netscape staat er voorlopig echter beter voor. Misschien wel iets voor een volgende antitrustzaak.
Bart Vandormael
