In Antwerpen werd Hans Van Themsche toerekeningsvatbaar verklaard en tot levenslange opsluiting veroordeeld. Het tragische is dat hij op bitter weinig behandeling of begeleiding in de gevangenis kan rekenen.
De Antwerpse burgemeester Patrick Janssens is opgelucht over het verloop van het proces-Van Themsche en zegt dat het een kans biedt aan Antwerpen om ‘beter om te gaan met diversiteit’. Intussen heeft hij de Stedelijke Overlegraad van allochtone verenigingen, die de stille mars van vorig jaar (‘het verdriet van A’) mee organiseerde, echter een stille dood laten sterven, en van een hervatting van de dialoog is geen sprake. Hans Van Themsche werd vorige donderdag tot levenslang veroordeeld voor racistische moord – de eerste keer in ons land dat een moord als ‘haatmisdrijf’ werd veroordeeld.
De advocaten van Hans Van Themsche hebben daarmee het pleit over de hele lijn verloren. Zij hadden nochtans twee punten gemaakt, die evenwel door hun agressieve stijl en tactiek van ‘verrassingsaanvallen’ in hun eigen nadeel zijn uitgedraaid. Op de eerste dag van het proces klaagden zij aan dat het proces al in de media was gevoerd. Vertrouwelijke documenten waren vooraf in de pers gelekt door een van de advocaten van de slachtoffers. Ook tijdens het proces zelf werd door de advocaten elke kleine pauze aangegrepen om naar buiten te snellen en de verzamelde pers toe te spreken. Maar het verzoek om de beschuldiging om die reden onontvankelijk te verklaren en Hans vrij te pleiten, was voor het assisenhof uiteraard een brug te ver.
Veel belangrijker was het psychiatrische rapport waarmee de verdediging op het allerlaatste moment uitpakte. Dat heette het resultaat te zijn van ‘een intensief, uitgebreid onderzoek van drie maanden’ door een vijfkoppig team van psychiaters en psychologen, wat een fortuin moet hebben gekost. Toch werd het hele dossier pas op de zitting zelf overhandigd, zodat zelfs de serene voorzitter uitriep ‘dat het hem toch van het hart moest dat hij nog nooit in zo’n oncomfortabele positie was geduwd’. Het gevolg was dat er geen echt wetenschappelijk debat mogelijk was over hun conclusie dat Hans Van Themsche aan een autismespectrumstoornis leed (het syndroom van Asperger), 98 procent kans op recidive had, en ontoerekeningsvatbaar was. Nu werd het een demagogisch welles-nietesspelletje (en zelfs een poll in de kranten). De gerechtspsychiater bleef bij zijn eigen besluit dat Hans een ‘kwaadaardige narcist’ was die perfect voor zijn daden kon instaan. De jury volgde hem.
De Vlaamse Vereniging Autisme was niet gelukkig met dit simplistische debat, al was het maar omdat ze overstelpt werd met reacties van bezorgde ouders die vrezen dat hun kinderen met het systeem van Asperger nu als potentiële moordenaars worden bekeken. En Hans Van Themsche zelf, die in zijn laatste woorden tot de jury om een professionele behandeling vroeg, zou er misschien ook niet beter van geworden zijn. Als geïnterneerde zou hij waarschijnlijk in de overbevolkte gevangenis van Merksplas zijn terechtgekomen, waar veel lotgenoten in moeilijke omstandigheden leven. Nu gaat hij vermoedelijk naar de veel betere gevangenis van Leuven, waar hij op voorhand zelf al naar uitkeek, al was het maar omdat hij er een huisdiertje zou mogen houden.
Het tragische is dat hij, geïnterneerd of niet, hoe dan ook op niet veel therapie kan rekenen. Het Belgische gevangeniswezen wordt al jarenlang nationaal en internationaal aangeklaagd voor het dramatische tekort aan begeleidings- en behandelingsmogelijkheden. Voor gedetineerden met psychiatrische problemen zijn de gevangenissen – ondanks de tegengestelde slotwoorden van de assisenvoorzitter – meestal wel degelijk vergeetputten.
Chris De Stoop
