Zodra de emoties rond de treinstaking normaliseren, kan het weer gaan over een betere organisatie van de Belgische spoorwegen.
Bij de NMBS strepen ze deze week de vijftiende spoorstaking in twee jaar tijd aan. Inzet is de organisatie van de Belgische spoorwegen. Minister van Overheidsbedrijven Paul Magnette (PS) wil een tweeledige structuur. De spoorvakbonden ACOD Spoor en ACV Transcom verdedigen een ‘geïntegreerd model’ voor het reizigersvervoer en het infrastructuurbeheer.
In de aanloop naar de staking richtte het protest van treinreizigers en malcontente burgers zich op Jos Digneffe, de voorzitter ACOD Spoor. Een interview in De Morgen zorgde voor deining. In een repliek op een verwijt over de egoïstische houding van de vakbonden zou Digneffe gezegd hebben dat ook (een aantal) treinreizigers daarvan niet gespeend zijn.
Op een maand voor zijn pensioen kreeg de rode vakbondsman, die het hart vaak op de tong heeft, een lading haatmails over zich heen. Die kwamen boven op de tot dan door hem afgehouden druk van de Waalse vleugel van ACOD Spoor om zelfs naar een 48 uursstaking te gaan en daarna alvast in het zuiden van het land met ‘kameraad’ Magnette een landing te maken in het dispuut. Kwestie van de politieke schade voor de kandidaat-burgemeester in Charleroi door alle syndicale vertoon binnen de perken te houden.
De afscheidnemende voorzitter van ACOD Spoor mag dan voor sommige NMBS-bonzen ‘een losgeslagen idioot’ zijn, hij is niet zo dom dat hij niet zou beseffen dat in het debat over de toekomst van het spoorbedrijf de treinreizigers beter bondgenoot dan vijand zijn. Om de sfeer in de onderhandelingen met de minister niet nog meer te vertroebelen, besliste Digneffe om andere mensen van zijn vakbond het woord te laten voeren.
De rel rond zijn persoon illustreert de moeilijke verhouding tussen een oudere generatie van vakbondsmensen die meent dat ze off the record emotioneel kan zijn, en een nieuwe generatie van journalisten die de uitschuivers gretig oppikt en uitvergroot. Het personaliseren van sociale conflicten krijgt zo steeds meer voorrang op complexere en minder sexy berichtgeving over structuren.
Toch zal het dáár na de staking weer over gaan. Magnette wil af van de huidige drieledige spoorstructuur (holding, vervoer en infrastructuur), omdat die ‘onproductief is en veel geld verslindt’ (de federale tussenkomst bedraagt 3 miljard euro per jaar, maar de NMBS Groep lijdt verlies en heeft meer dan 3 miljard schulden). Het alternatief van de minister is een structuur met twee aparte bedrijven (vervoer en infrastructuur) en een gedeeld dienstenplatform om, zoals afgesproken in het federale akkoord, het eenheidsstatuut van het spoorpersoneel te waarborgen. Maar de vakbonden, die de vele problemen met stiptheid, veiligheid en kwaliteit van het reizigersvervoer net wijten aan de huidige opdeling tussen infrastructuurbeheerder Infrabel en vervoersmaatschappij NMBS, willen naar één geïntegreerde onderneming. De Deutsche Bahn is hun voorbeeld. Ook de voormalige spoorbaas en CD&V-politicus Etienne Schouppe vindt dat de Belgische spoorwegen die toer op moeten. Maar de Duitse spoorwegen kennen wel een holdingstructuur voor 300.000 personeelsleden, terwijl de NMBS Groep in totaal goed 36.000 mensen tewerkstelt.
Een ander punt is dat Magnette in juni aan het kernkabinet heeft voorgesteld om het zwaartepunt van een tweeledige structuur bij Infrabel te leggen. Zo versterkt hij de greep van de PS op alle investeringen in spoorinfrastructuur en stations. In dat scenario komen de operator NMBS en dus ook de reizigers er bekaaid af. Volgens insiders moet dat voorstel van Magnette echter gezien worden als ‘de openingszet van een schaakspel’ en groeit er bij de regeringstop een consensus over een meer evenwichtige taakverdeling tussen Infrabel (‘alles wat beton en staal is’) en vervoerder NMBS (‘alle diensten voor de reizigers’).
In een nieuwe studie van het bureau Boston Consulting Group over de frequentie, kwaliteit en veiligheid van het treinvervoer in 24 Europese landen krijgt België intussen slechts een plaats in de middenmoot (elfde). De resultaten zouden niet bepaald worden door de organisatiestructuur, wél door de overheidstussenkomst en investeringen. Dat geeft extra te denken over het huidige structuurdebat, want Magnette en de regering hebben zeker geen geld te veel.
Patrick Martens
