Het gerecht vernietigde een gewestplan met de handtekening van de Koning. De vraag rijst of dat echt wel per vergissing gebeurde.

PROCUREUR-GENERAALAndré Van Oudenhove van het Brussels Hof van Beroep was zeer zuinig met commentaar. Op de vraag of hij weet had van de vernietiging van het origineel, door Boudewijn gehandtekende gewestplan Aalst – Ninove – Geraardsbergen – Zottegem (Koninklijk Besluit 30 mei 1978), kon hij niet antwoorden. Het enige wat de procureur kwijt wou over het gerucht dat in Brusselse gerechtskringen circuleerde, was : ?Men heeft mij over die zaak gesproken, maar ik wens daar geen verklaring over af te leggen.” Zijn woordvoerder, Jacques De Lentdecker, was slecht geplaatst om objectieve informatie te verschaffen.

Hij evoceerde destijds als advocaat-generaal het dossier over de gewestplanfraude naar het Hof van Beroep. Vervolgens drong de gewezen kabinetschef van minister van Justitie Melchior Wathelet (PSC) als Openbaar Ministerie aan op de verjaring. Zo gebeurde. Er kwam na dertien jaar geen uitspraak ten gronde over dit politiek hete dossier. Een zucht van opluchting ging door de CVP, want verscheidene CVP-kabinetsmedewerkers van Luc Dhoore, Mark Eyskens en Paul Akkermans zaten op de beklaagdenbank. De partij stuurde enkele hoofdverdachten trouwens naar het parlement voor het gerecht het dossier had afgehandeld. Jozef Van Eetvelt en Leonard Quintelier genoten toen al van de parlementaire onschendbaarheid. De Lentdecker verwijst naar de griffie van de rechtbank van Eerste Aanleg. Die gaat over de vernietiging van overtuigingsstukken, ook van het Hof van Beroep.

De kelders van de meeste rechtbanken liggen volgestouwd met in beslag genomen voorwerpen. Dat gat van boekhoudingen, bakstenen die ooit door een caféruit zijn gegooid, geweren waar de loop is van afgehaald, seksboekjes. En, een enkele keer, gewestplannen. Het parket, of in geval van een zaak in beroep het parket-generaal, beslissen over wat er met die overtuigingsstukken gebeurt. In de praktijk wordt een substituut met de uitvoering belast. Die kan beslissen om de stukken na vijf jaar nog eens voor te leggen.

Een deel van de overtuigingsstukken (wapens, drugs, vals geld, waardeloze troep) wordt echt vernietigd. Een ander deel wordt bezorgd aan de ontvanger van Registratie en Domeinen. Stukken van waarde worden aan de eigenaar teruggegeven. Het origineel gewestplan had dus, na afloop van het proces en na het verstrijken van de periode om in verbreking te gaan, aan de administratie van Ruimtelijke Ordening (Arohm) moeten worden overgemaakt. Het gebeurde niet, bevestigt ook de woordvoerder van de rechtbank van Eerste Aanleg.

TIJDENS PROCES ?

?Er bestaat inderdaad een globaal besluit om alle overtuigingsstukken die zich langer dan tien jaar in de rechtbanken bevinden, en die niet wachten op een Assisenzaak, in bulk te vernietigen. Na eerst de bruikbare zaken te hebben verkocht, worden de documenten zonder historische waarde vernietigd.” De woordvoerder van Eerste Aanleg weet dat het gewestplan meer dan historische waarde heeft. Het is het toetsingskader voor de ruimtelijke ordening in een hele streek. ?Het bewuste gewestplan is bij de te vernietigen stukken gesukkeld. Het Hof van Beroep heeft nog geprobeerd om dat tegen te houden, maar het was te laat. Het is domweg vernietigd.” De woordvoerder verwijst naar de opdrachten die het parket op 24 februari 1993 en 24 januari 1994 aan de griffie gaf.

?Het dossier van de griffier draagt het proces-verbaalnummer 7 uit 1994. Het gewestplan is dus vroeg op het jaar vernietigd.” Vroeg in 1994 dus. Toen het proces voor het Hof van Beroep niet was afgelopen, want dat kreeg zijn beslag op 29 november 1994. In feite gaat het hier dus niet over de vernietiging van een overtuigingsstuk dat per vergissing in een verkeerde zak terechtkwam. Dat kan de indruk wekken dat het gerecht zelf een belangrijk bewijsstuk vernietigde, terwijl het proces nog volop bezig was. Blijft de vraag wie daarvoor de opdracht gaf. Ook het kabinet van minister van Ruimtelijke Ordening Eddy Baldewijns (SP) wil weten of het echt niet meer is dan een vergissing.

Het kabinet van (de federale) minister van Justitie Stefaan De Clerck (CVP) kan nog geen commentaar geven. Officieel weet het van niets. Dat het kabinet-Baldewijns Justitie in een brief om uitleg verzocht ? Niks van gezien, aldus Justitie. Vorige week donderdag is die brief hier per koerier vertrokken, zegt Ruimtelijke Ordening. Maandag om drie uur, vijf dagen later, komt de brief, persoonlijk en dringend, aan bij Justitie. De minister was er niet en kon dus ook niets verklaren.

Kabinetschef Dirk Van Melkebeke van Ruimtelijke Ordening bevestigt dat de administratie het met 24 in plaats van 25 gewestplannen moet doen. ?Onze administratie werd op een mooie dag gevraagd om stukken op te halen bij de griffie van de rechtbank in Brussel. Ze kwam daarbij tot de vaststelling dat een aantal stukken ontbrak. Dat was ongeveer een maand geleden. Bij navraag bleek dat het gerecht inderdaad op de hoogte was van het feit dat het gewestplan Aalst, klaarblijkelijk per vergissing, was versnipperd,” aldus Van Melkebeke.

DUPLICAAT.

?We maakten ons ernstig zorgen,” vervolgt Van Melkebeke. ?Blijkt bovendien dat de opdracht om de overtuigingsstukken te vernietigen, al ouder is dan wij dachten. U zegt dat het plan mogelijk begin 1994 is vernietigd ? Dat zou best kunnen. Maar dat betekent : nog voor de uitspraak van het Hof van Beroep en dus zou er bewijsmateriaal zijn vernietigd ! Over de chronologie zouden er bij het gerecht interne nota’s bestaan, maar daar heeft dit kabinet geen weet van. Om al die redenen willen wij van Justitie een nauwgezette reconstructie. Volgens de advocaat-generaal gaat het om een vergissing. Maar is het wel zo’n blote vergissing. Of is het meer ? Dit is een zeer delicate zaak. We hebben het recht om te weten wat er is gebeurd.”

Van Melkebeke beschrijft de twijfels die het kabinet overvielen. ?In alle eerlijkheid : wij wisten niet hoe we deze zaak moesten aanpakken, ook al omdat er geen antecedenten zijn. Het gerecht vernietigde originele stukken, met de handtekening van de Koning ! Met de administratie en met eminente juristen hebben we dan de koppen bij mekaar gestoken,” zegt de kabinetschef van Baldewijns.

?In de brief aan Justitie vragen wij de officieel vaststelling van de ontbrekende documenten, zodat er geen misverstand bestaat waar die zijn vernietigd : bij het gerecht.” Hoe snel de zaak kan worden opgelost, weet Van Melkebeke niet. ?De minister van Justitie is de houder van de zegels des lands. Hij alleen beschikt over de mogelijkheid om een duplicaat dezelfde rechtsstaat te geven als het vernietigde origineel.” Maar dat er snel een oplossing moet komen, is klaar als pompwater. Want hoe rechtsgeldig zijn, bijvoorbeeld, de bijzondere plannen van aanleg en vergunningen die sinds 1994 zijn afgeleverd ? Of komt het hele gewestplan op de helling ?

Van Melkebeke relativeert de juridische gevolgen : ?Volgens de eerste signalen uit de administratie zou dat nogal meevallen. We komen niet in een juridisch vacuüm terecht. Maar de juridische hamvraag blijft inderdaad : wat gebeurt er als een kopie niet meer toetsbaar is aan het origineel ? Het rapport van de administratie komt er later deze week.”

Om deze problemen in de toekomst te vermijden, zal Arohm van alle originele gewestplannen duplicaten maken en die bewaren op een andere goede beveiligde plaats dan de hoofdzetel in de Zandstraat, aldus Van Melkebeke. ?Voor het geval het gerecht nog eens onze gewestplannen nodig heeft en versnippert.”

Peter Renard

Het Brusselse gerecht : Het gewestplan Aalst is domweg vernietigd.

Dirk Van Melkebeke, kabinetschef van minister van Ruimtelijke Ordening Baldewijns (in beeld) : Is de vernietiging van het gewestplan wel zo’n blote vergissing ?