Angela Merkel is, sinds vorige week, officieel kandidaat-kanselier. De eerste vrouwelijke kandidaat voor het hoogste Duitse ambt valt buiten alle clichés. Misschien is ze daarom zo populair.

Angela Merkel heeft, zoals het de voorzitster van een politieke partij past, een officiële web-site. Op het onderdeel ‘Angela Merkel privat’ heeft de partijmarketing duidelijk haar best gedaan. Merkel wordt er voorgesteld als een eenvoudig plattelandsmeisje dat graag kookt, tuiniert en leest. En als ze zich echt wil ontspannen, wandelt ze in de bossen en velden van Templin, waar ze vandaan komt. Mooi. Maar het kan niet kloppen. Want dat ‘eenvoudige’ boerenmeisje heeft een cv dat leest als een trein.

Ze werd op 17 juli 1954 geboren in Hamburg. Haar vader, Horst Kasner, studeerde voor dominee, haar moeder was lerares Latijn en Engels. Na zijn studie koos dominee Kasner ervoor om naar Oost-Duitsland te trekken, want de Duitse Democratische Republiek, trouwe vazalstaat van de toen nog machtige Sovjet-Unie, had dominees nodig.

Kasner werd dominee in Templin, een stadje met 14.000 inwoners, wat oude gebouwen en rustieke boerderijen. Veel is er niet te doen vandaag. En in de DDR-tijd was het erger, toen zorgden enkel de jeugdclubs van de communistische partij voor vertier. Op het programma: zingen, knutselen, trektochten en lessen marxisme. Een kleine wereld waarin de Kasners met weinig moesten zien rond te komen. Gelukkig bracht de familie uit Hamburg regelmatig westerse weelde mee: voedselpakketten, kleren en boeken.

Uit de rapporten van de toenmalige geheime politie weten we dat de hele familie in het oog werd gehouden. Frau Herlind Kasner mocht niet lesgeven, ze kon de jeugdige communistjes immers beïnvloeden met haar staatsgevaarlijke godsdienstigheid. Ze zorgde er wel voor dat haar drie kinderen het op school beter deden dan anderen, anders konden ze niet verder studeren. Ze leerde hen ook dat ze niet mochten opvallen, want ze waren in de kiem staatsgevaarlijk. Het moet een moeilijke evenwichtsoefening geweest zijn in het kleine Templin.

Een geheime wereld

En misschien verklaart dat de vele tegenspraken in Angela’s leven. De domineesdochter werd lid van de communistische pioniertjes en later ook van de FDJ, de Freie Deutsche Jugend, verplicht voor iedereen die verder wilde studeren. En dus ook voor Angela. Ze wilde talen of psychologie studeren, maar voor een domineesdochter was dat uitgesloten. Want dan zou ze lerares moeten worden of vertaalster of (Marx verhoede) consulente voor jongeren. Wetenschappen dan maar, aan de universiteit van Leipzig. Omdat ze weg wilde uit dat kleine Templin en omdat chemie en fysica haar de kans boden om carrière te maken.

Dat deed ze dan ook, eerst in de FDJ waar ze verantwoordelijke was voor de propagandadienst aan de faculteit wetenschappen. Maar waar ze tegelijk verboden auteurs las. Aleksandr Solzjenitsyn, die harde kritiek spuide op het sovjetsysteem. Andrej Sacharov, die in 1975 de Nobelprijs voor de vrede kreeg. En volgens de rapporten van de Stasi volgde ze gespannen de gebeurtenissen in Polen waar de eerste vrije vakbond van het Oostblok de jaren tachtig beheerste.

Dat was haar geheime wereld, want ondertussen leidde ze ook de FDJ-zomerkampen, samen met haar man en collega Ulrich Merkel. Samen werkten ze in Berlijn, maar na vier jaar was de liefde uit. ‘Het klinkt idioot, maar we zijn getrouwd omdat iedereen trouwde’, zei ze daarover.

In 1982 werd de echtscheiding uitgesproken. Angela stond op straat, haar man mocht het huis houden. En dus kraakte ze met enkele vrienden een huis dat ze samen opknapten. Berlijn werd haar thuis, een Berlijn dat nu snel onrustig werd. In Moskou was Mikhaïl Gorbatsjov aangetreden, zijn roep om hervormingen gaven in de DDR de stoot tot massale protesten. ‘Angela nam geen deel aan de betogingen’, vertellen haar vrienden van toen wat bitter. ‘Ze heeft een aangeboren wantrouwen tegenover actiegroepen.’

En ze had wel iets anders aan haar hoofd, ze werkte aan haar doctoraat en had een verhouding met een getrouwde man, de chemicus Joachim Sauer. Met hem trouwde ze in 1998.

Pas toen de overwinning zeker was, werd ze lid van een protestantse beweging die rechts stond van al die door haar gewantrouwde actiegroepen. Daar viel haar organisatietalent op, haar intelligentie en vooral haar manier van praten: zakelijk, helder en begrijpelijk. Ze rolde vanzelf de CDU in, werd woordvoerster, parlementslid en in januari 1991 minister voor Vrouwen en Jeugd in de eerste regering van het herenigde Duitsland.

Een verknipte excuustruus, zo zag ze eruit. Haar in een zijstreepje, slecht gekozen kleren, braaf. ‘Das Mädchen’ noemde toenmalig CDU-bondskanselier Helmut Kohl haar vertederd en kleinerend.

Tegenspraak

Maar het meisje wist wat ze wilde: macht en wel zo snel mogelijk. Koel berekenend, sluw, hard, of pragmatisch, intelligent en doelbewust? Uit haar carrière is het niet op te maken. Ze zorgde voor meer plaatsen in kleuterscholen, schreef een perfecte abortuswet terwijl ze zelf hevig tegenstandster is. Ze trok zich als minister van Milieu niets aan van de groene jongens, maar sloot waterdichte contracten met de auto-industrie, die de strengste milieunormen accepteerde, en ze werd de auteur van een reeks wetten die model staan voor milieubescherming. Ze ging de strijd aan met de anti-atoomlobby, die volgens haar niet weet waarover ze praat. De idee van de groenen om de kerncentrales te sluiten, vond en vindt ze gevaarlijke onzin.

Ze lijkt instinctief te weten dat politiek een evenwichtsoefening is: tussen wat je denkt en kunt bereiken, tussen gelijk hebben en gelijk krijgen en vooral tussen eigenbelang en algemeen belang.

De spannendste momenten kwamen eind 1999. Helmut Kohl en met hem de CDU raakten betrokken bij het grootste naoorlogse financiële schandaal. Lang voor zelfs de politieke tegenstanders het aandurfden, gaf Merkel haar mening: Kohl moest weg, enkel opperste transparantie kon de partij redden. Kohl ging, woedend en vernederd. En terwijl de ene na de andere CDU-topman betrokken raakte in het financiële schandaal, leek Angela Merkel steeds meer op de Jeanne d’Arc van de partij. Geen smeergeld, geen schandalen, geen duistere dealtjes op geheime plaatsen. De leden beloonden haar: in april 2000 werd ze met 96 procent van de stemmen tot partijvoorzitter gekozen.

Vreemd: een protestantse gescheiden vrouw als hoofd van een in wezen katholieke conservatieve mannenpartij. Nog vreemder: in de CDU werd voorzichtig gefluisterd dat de nieuwe kanselier wellicht Merkel zou heten.

Zover heeft ze het nog niet geschopt. Maar ze is op weg. Over haar politieke programma blijft ze vaag, tenslotte is de verkiezingsstrijd nog niet losgebarsten. En dus beantwoordt ze voorlopig enkel vragen over haar kookkunst, haar tweede man, haar hobby’s en haar lievelingsacteur. Zoals het een meisje past.

Misjoe Verleyen

Ze leek steeds meer op de Jeanne d’Arc van de CDU.