HET MADURODAM VAN SPANJE

© GF

Een op vastgoed gestoeld groeimodel, en een overheid die daar blind in meestapt? Alle elementen van het Spaanse schuldenverhaal zijn terug te vinden in de Madrileense voorstad Parla, sinds kort bekend als de eerste stad waar een rechter beslag liet leggen op openbaar bezit.

Parla, een slaapstad bezuiden Madrid. Deze plek, lange tijd wat vergeten, zag zijn inwonersaantal in tien jaar tijd van 80.000 naar 130.000 stijgen. Een gevolg van een beleid dat een graantje wilde meepikken van de bouw-boom. Waartoe dergelijk opportunisme kan leiden, is te zien in Oost-Parla, een stad in de stad die tien jaar geleden uit de velden is opgerezen. Het decor komt recht uit de game TheSims. Aan weerszijden van de viervakslanen, over een lengte van goed een kilometer, staan rijen baksteenkleurige flatgebouwen. In het midden loopt de trambedding, afgezoomd met netjes onderhouden bloemperken. De straten heten hier ‘Avenida de las Estrellas’ en ‘Calle del Planeta Venus’. Voetgangers zijn er nauwelijks. Een aanblik even onwerkelijk als een reclamespot. ‘We krijgen veel aanvragen van bedrijven die hier een commercial willen opnemen’, knikt Patricia Sanchez, persverantwoordelijke van de stad.

Dat versgemaaide decor is gebouwd op een gigantische schuldenput. Zolang de bouwsector bloeide, verkocht de vorige burgemeester, de socialist Tomas Gomez (PSOE), grond en bouwvergunningen. De opbrengst, geschat op 700 miljoen euro, investeerde hij zowel in noodzakelijke als in prestigieuze projecten, zoals de tram, het zoutwaterzwembad, het sportcomplex met vijf voetbalterreinen en de 14.000 nieuwe woningen in Oost-Parla. De kiezer bedankte hem met een meerderheid van 75 procent bij zijn laatste herverkiezing in 2007.

Geen jaar later trok Gomez naar Madrid, om een gooi te doen naar het hoogste ambt van de autonome regio. Intussen was de Spaanse vastgoedzeepbel uiteengespat. De inkomsten van de stad zakten dramatisch. Niemand wilde nog bouwen, en de stad zat door zijn grondreserve heen. ‘Op een begroting van 154 miljoen euro hadden we 80 miljoen aan inkomsten’, zegt een ex-ambtenaar van de stad. ‘Maar iedereen stak gewoon zijn kop in het zand.’

Parla had het lucratieve beheer van al zijn mooie investeringen grotendeels uitbesteed aan privébedrijven. Ook die voelen de gevolgen. ‘Nu de stad haar rekeningen niet meer kan betalen, schort ze de contracten op en neemt ze gewoon een ander bedrijf in dienst’, zegt Patricia Hernando, hoofdredacteur van het lokale nieuwsportaal ParlaHoy. De planning was evenmin ideaal. ‘De tram – hét symbool van de droom van Gomez – rijdt rondjes tussen het centrum en Parla-Oost. Er is geen halte bij het ziekenhuis, noch een verbinding met de industriezone of het metronet van Madrid.’

240 à 300 miljoen schulden

Ontkennen blijft echter het officiële beleid. De nieuwe burgemeester van Parla, José Maria Fraile (PSOE), weigert het bedrag te noemen waarmee de stad in het krijt staat bij banken en leveranciers. ‘Het probleem is niet de schuld, maar het gebrek aan liquiditeit’, aldus Fraile, die dezelfde dag had laten weten dat 190 van zijn 730 personeelsleden hun job zouden verliezen (een cijfer dat intussen is teruggebracht tot 110).

Een dag eerder had Parla de nationale pers gehaald met het bericht dat een rechter voor 4 miljoen euro beslag zou leggen op openbaar bezit. De zaak was aangespannen door de beheerder van het sportcomplex, een van vele bedrijven met uitstaande rekeningen. ‘De stad moet nog 20 miljoen betalen aan het bedrijf dat de tram exploiteert. Als het personeel weer eens te laat wordt betaald, staat hij gewoon stil’, aldus de ex-stadsambtenaar.

Alles samen zou de schuld tussen de 240 en de 300 miljoen euro bedragen. De burgemeester heeft een tijdlang volgehouden dat het om ‘slechts’ 50 miljoen zou gaan, maar blijft hardnekkig vaag. ‘Schulden? Ach, alle grote steden rond Madrid hebben schulden.’

Uit documenten die de ex-ambtenaar voorlegt, blijkt echter dat de hoofdboekhoudster herhaaldelijk heeft gewaarschuwd voor de hoge uitstaande bedragen. Alleen al de factuur aan een schoonmaakbedrijf zou 79,3 miljoen euro bedragen. In een andere brief waarschuwt de vrouw dat de stad ‘zonder enige vorm van toezicht’ geld uitgeeft. En een derde document, daterend van september 2010, maakt gewag van een lening die door het ministerie van Financiën is geweigerd. ‘Via een politieke sluipweg hebben ze het geld toch gekregen’, zegt de ex-ambtenaar.

Om die façade van systematische ontkenning in stand te houden, heeft de burgemeester zich omringd met 25 goedbetaalde getrouwen. De ex-stadsambtenaar gaat door de salarissen: 8300 euro voor de gemeentesecretaris, 6000 euro voor de penningmeester, 5900 euro voor het hoofd van de boekhouding. ‘Ze steken niet alleen al hun energie in verstoppertje spelen, maar ook een smak geld.’

Domme zet

Met het bericht over het bewarend beslag en de nieuwe ontslagen lijkt aan die strategie een eind gekomen. De stad staat te schande om zijn slecht bestuur. Gevraagd om een reactie liet Tomas Gomez in de krant El País optekenen dat ‘de rekeningen klopten’ toen hij wegging. Als we José Maria Fraile met die uitspraak confronteren, bloost hij. ‘Tja, hij is mijn baas’, mompelt hij. Het beslag verontrust hem niet. ‘Dat was een domme zet van de rechter. Wij zijn goed beschermd. Ze kunnen toch geen scholen of het stadhuis komen opeisen?’

Volgens Fraile moeten de regionale en de federale overheden met geld over de brug komen. ‘De institutionele hervorming heeft een pak bevoegdheden naar de steden en gemeenten versluisd. Bevoegdheden waarvoor wij geen geld hebben.’ Maar die oplossing is weinig realistisch. Door de huidige omstandigheden en het schuldenplafond dat Spanje in september in zijn grondwet heeft opgenomen, is vers overheidsgeld verder weg dan ooit.

Gronden verkopen is evenmin een optie. En de gemeentebelasting verhogen zou een averechts effect hebben. ‘Dit is geen stad met een hoog inkomen per capita. Als je de belasting verhoogt, betaalt niemand nog’, zegt de ex-ambtenaar.

De tram dan maar van de hand doen? ‘Onmogelijk, want we moeten nog tot 2036 afbetalen. Als dat lukt, want hij was begroot op 187 miljoen euro en komt waarschijnlijk uit op 300 miljoen euro, plus de 800.000 euro die we per maand voor de exploitatie betalen.’ De man zucht. ‘Wanneer de bank het welletjes vindt, is het gedaan met de tram.’

DOOR WOUTER DE BROECK IN SPANJE

‘Dat beslag was een domme zet van de rechter. Wij zijn goed beschermd. Ze kunnen toch geen scholen of het stadhuis komen opeisen?’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content