De Gouden Uil wordt een officiële prijs van de Vlaamse Gemeenschap. Maar wat gebeurt er dan met de oude ‘staatsprijs’?
Het nieuws kwam vorige maandag, op de officiële opening van de Boekenbeurs, als een donderslag bij heldere hemel: de Gouden Uil wordt voortaan een Vlaamse Boekenprijs, gedragen door Boek.be, de belangrijkste media én de Vlaamse Gemeenschap. Dat zei minister van Cultuur Bert Anciaux (Spirit) in zijn toespraak. Daarna gaf hij meer toelichting, maar dat kwam de duidelijkheid niet echt ten goede.
Zo zei Anciaux dat Standaard Boekhandel de organisatie zal verzorgen. Dat was echter niet de afspraak met Boek.be. Die beroepsvereniging van Vlaamse uitgevers en boekhandelaars, moet de belangen van álle boekhandels verdedigen, en niet alleen die van één keten. Bovendien is het nogal vreemd dat de overheid geld zou vrijmaken voor een prijs die dient om reclame te maken voor één boekhandelketen. Een ander probleem is dat de Gouden Uil-jury al vaak een Nederlandse schrijver heeft bekroond, terwijl Boek.be eigenlijk alleen geïnteresseerd is in de promotie van het Vlaamse boek. Door de prijs op te nemen in het rijtje van Vlaamse Cultuurprijzen, creëert Anciaux bovendien een concurrent voor de Driejaarlijke Cultuurprijs voor Literatuur, die afwisselend aan een roman, een essay of een poëziebundel wordt gegeven. De Gouden Uil is een jaarlijkse prijs waaraan 25.000 euro is verbonden. De Cultuurprijs voor Proza bedraagt maar 12.500 euro. Die voormalige ‘Staatsprijs’ is al meer dan honderd jaar de meest prestigieuze onderscheiding die een Vlaamse auteur kan krijgen (de Grote Prijs der Nederlandse Letteren even buiten beschouwing gelaten). Daar komt dus meteen verandering in, met de promotie van de Gouden Uil.
Aanvankelijk was Anciaux van plan om zelf de winnaar van de Gouden Uil te kiezen uit drie genomineerden die door een jury zouden worden aangewezen. Hij kwam echter terug van dat voornemen nadat was gebleken dat een dergelijke werkwijze niet in goede aarde valt bij jury’s. Eerder weigerde de jury van de Cultuurprijs voor Strip (de Bronzen Adhemar) om de minister de keuze te laten maken uit drie genomineerden. Vorige week dreigde de jury voor de Driejaarlijkse Cultuurprijs voor Proza ook met ontslag. Na overleg met voorzitter Jos Geysels besloot Bert Anciaux om alles bij het oude te laten. ‘Het oude reglement blijft van toepassing’, zegt hij aan Knack. ‘Maar dat wil niet zeggen dat ik niks in de pap te brokkelen heb. Ik kan nog altijd – aan het einde van de rit – de voorgedragen kandidaat-winnaar weigeren. Stel nu dat de jury een kinderverkrachter zou bekronen; welnu, dan kan ik dat niet verdedigen in het parlement. Dan heb ik het recht om die kandidaat te weigeren. Maar zelf een winnaar aanwijzen, doe ik niet.’
Vorig jaar weigerde Anciaux wel de Cultuurprijs voor Beeldende Kunst toe te kennen aan professor en kunstcriticus Rudi Laermans. Dat zorgde toen voor een fikse rel met de jury van die Cultuurprijs.
Er is echter nog een addertje onder het gras. Het oude reglement bepaalt dat enkel Vlamingen, of auteurs die al een tijdje in Vlaanderen wonen, in aanmerking komen voor een Vlaamse Cultuurprijs. Dat wil zeggen dat Nederlanders de Gouden Uil voortaan niet meer kunnen winnen. Wordt ongetwijfeld vervolgd.
Karl van den Broeck
