De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge en Etienne Vermeersch. Hij wordt geraadpleegd over uitzonderlijke omstandigheden.
Mijnheer Muys, veel ophef in het binnenland de afgelopen week. Er was onder meer de artikelenreeks in De Morgen over de gang van zaken bij het Abos, en de vele miljarden die de Belgische staat heeft gepompt in totaal nutteloze ontwikkelingsprojekten.
PAUL MUYS : Je gelooft je ogen niet als je het leest. Ik ben over deze zaak veel meer verbouwereerd dan over Agusta. Als het allemaal klopt, vind ik het ook veel ergerlijker. Strikt juridisch is er, tot nader bewijs, aan die gift van Agusta niets verkeerds. Hoewel ze, zeker vanuit SP-filozofie, niet erg koosjer was. Maar in deze Abos-affaire gaat het over een manifest misbruik, en dat op massale schaal, van het belastinggeld van die arme gemiddelde Belg. Ik citeer graag mijn voormalige kollega en Afrika-kenner Walter Zinzen, die stelde dat ontwikkelingssamenwerking voor Afrika een grotere ramp is geweest dan de kolonizering. Dat was natuurlijk een boutade, maar ik moet er in deze omstandigheden aan terugdenken. Dat er in die sektor een en ander misliep wist ik wel. Ik ken ook het verhaal van Sovjetrussische sneeuwruimers die in Guinee terechtkwamen. En in Somalië heb ik zelf Russische landbouwtuigen gezien die in open lucht stonden te roesten zonder ooit gebruikt te zijn geweest, omdat niemand ermee kon werken. Het is dus geen probleem van vandaag en geen Belgisch probleem. Maar als ik het allemaal op een rijtje zie staan in De Morgen, dan sta ik paf. Al die mislukte projekten zijn niet noodzakelijk een gevolg van korruptie. Maar toch…
Bij het NCOS slaat de vrees toe dat de man in de straat geen verschil zal maken tussen NCOS en Abos. Journalist Douglas De Coninck zegt dat het bedrag dat de overheid verspild heeft, overeenstemt met een eeuw lang kollekteren voor 11-11-11.
MUYS : Uiteraard zijn die mensen niet gelukkig. Het grote publiek gooit alles op één hoop en heeft nu de indruk dat alles in dat domein rot is. Terwijl de ontwikkelingssamenwerking in ruime mate van de niet-goevernementele organizaties komt en er binnen het Abos zelf ongetwijfeld ook suksesvolle projekten worden uitgebouwd. Het zou er nog moeten aan ontbreken. Ik heb de indruk dat wij al in de jaren zeventig een onverstandige visie op ontwikkelingshulp hadden. Er werd alleen maar gedacht aan het industrializeren van die landen. Zo kom je tot een fabriek die vensterglas gaat maken in Tanzania, terwijl de mensen geen glas gebruiken in hun woning. Dat is misschien nog nuttig voor de fabrikant die hier bij ons het kontrakt krijgt, maar dat mag de bedoeling niet zijn. Ik vrees dat je in het huidige klimaat niet zal moeten pleiten voor een verhoging van het beperkte budget voor ontwikkelingshulp.
Mocht het parlement zijn kontrolerende taak naar behoren uitvoeren, dan kan het toch nooit tot zo een opeenstapeling van miskleunen komen ?
MUYS : Dat vind ik ook. Vooral omdat er vanuit onze ambassades en vanuit de lagere echelons van het Abos genoeg signalen kwamen dat het totaal verkeerd liep. Ik vind dat ze grondig moeten uitzoeken wie daarin schuld treft. Maar als je dan hoort dat de man die belast is met het onderzoek, het na korte tijd al niet meer ziet zitten, word je wantrouwig over de kwaliteit van dat onderzoek. Ik zou zeggen : laat de Vlaamse Di Pietro opstaan om deze augiasstal te reinigen. Bij een dergelijke opeenstapeling van wanbeheer stel ik mij inderdaad, samen met grijze wijze heren als Manu Ruys overigens, de vraag : wat doet het parlement eigenlijk ? Die mensen zijn ongetwijfeld van ’s morgens tot ’s avonds druk bezig met dossiers en vergaderingen, maar als ze een dergelijke geldverkwisting niet kunnen vaststellen of aan de kaak stellen, wat is dan nog hun efficiëntie ?
Muys en Ruys : één front. Als er ophefmakende parlementaire vragen gesteld worden, zijn die vaak een gevolg van onthullingen in de pers.
MUYS : Daar is iets van, en in een goedwerkende demokratie zou dat eigenlijk niet mogen. Al vermoed ik dat het een universeel verschijnsel is. In Frankrijk, de Verenigde Staten, zelfs Groot-Brittannië… de pers boort meer aan en heeft blijkbaar meer toegang tot belangrijke bronnen van informatie, dan de vertegenwoordigers des volks. Als dat systematisch gebeurt, is er iets mis. Je krijgt de indruk dat veel parlementairen hun kollega’s politici moeten ontzien om allerlei redenen. Om nog niet te spreken van de politiek benoemden in het gerecht.
De Abos-affaire is door CVP-voorzitter Van Hecke uitgelegd als een lastercampagne vanuit SP-hoek tegen zijn partij. Er is ondertussen een hele waslijst samen te stellen van soortgelijke wrijvingen binnen de meerderheid.
MUYS : Het parlement is gerust voor vier jaar. Er kan dus onderling wat gebakkeleid worden. Ik vind dat eerlijk gezegd niet zo erg. Op die manier wordt er tenminste informatie opgewoeld en wordt de diskussie gevoed. Ik heb het niet voor homogene meerderheden die als een Pretoriaanse wacht de regering afschermen.
Anderzijds wijzen die meningsverschillen er wel op dat men het geschut aan het opstellen is voor het grote gevecht rond de sociale zekerheid. Als je het socialistische front tussen partij, vakbond en ziekenfonds ziet ontstaan, mag je er al bijna vanuit gaan dat die hervorming niet veel meer zal zijn dan een kosmetische operatie. Maar Dehaene heeft zich sterk gemaakt dat er tegen het einde van het jaar, het einde van de maand ondertussen, wel een drastische ingreep zou komen. Met een aanzienlijk effekt voor de begroting. Hij kan dat niet inslikken.
Is Dehaene de gegijzelde van de socialisten ? Een drastische hervorming willen ze niet slikken. En als hij een meerderheid met de VLD maakt, krijgt hij een stakingsgolf over zich heen. Het ACV heeft trouwens ook al gewaarschuwd. Maar als er geen drastische hervorming komt, moet hij over enkele maanden weer op zoek naar veertig miljard frank of meer, om de begroting ’97 binnen de Maastricht-norm te houden. Waar gaat hij die nog vinden ?
MUYS : Hij hangt af van de socialisten. Temeer omdat je niet goed weet waar de VLD nog precies voor staat. En bij een regeringswissel zit de kans op een algemene staking er dik in. Zeker met het voorbeeld van Frankrijk voor ogen, waar Chirac en Juppé de vakbonden lelijk onderschat hebben. Frankrijk is het eerste land dat drastisch in de sociale zekerheid wil snijden, maar de bevolking neemt dat niet. De verkiezingen van 21 mei zijn bij ons even duidelijk geweest. De mensen waren veel meer geïnteresseerd in het behouden van wat ze hebben, dan in het afstraffen van misbruiken die door de pers zo nadrukkelijk aan de kaak gesteld zijn. Ik noem dat een konservatieve reflex. De politieke tegenstanders van een SZ-operatie weten dus dat ze heel wat volk aan hun kant zullen krijgen als het er op aan komt.
Zeker als er van werkgeverszijde nog een paar taktvolle zetten komen zoals die van de Sabena-direktie.
MUYS : Bij Sabena heb je een paradigma van een sociaal konflikt : duidelijk en zuiver, werkgever tegen werknemer. Ik heb voor beide standpunten een dosis begrip en een dosis onbegrip. Ik begrijp dat de konkurrentiepositie van Sabena niet eenvoudig is. Het is trouwens een zeer cynisch toeval dat de nieuwe partner Swissair uitgerekend nu voor het eerst verlies maakt. Maar ik wil de direktie ten goede houden dat ze een perspektief biedt. Pierre Godfroid engageert zich voor duizend nieuwe jobs. Of hij dat engagement kan nakomen, is een tweede zaak. Maar is alles wat hij vraagt zo onbespreekbaar ? Ik werk zelf minstens vijftig uur per week, meestal meer, en ik ben zeker geen uitzondering. Is het onmenselijk te vragen om veertig uur per week te werken ? De werktijdverkorting is ingevoerd met het oog op meer werkgelegenheid. Dat is weinig suksesvol gebleken, mag dat dan niet teruggeschroefd worden ? Twee uur meer per week, dat is nog geen half uur per dag. Dat lijkt mij geen onoverkomelijk drama.
Aan de andere kant is de manier waarop de direktie de knuppel in het hoenderhok heeft gegooid, een slag in het gezicht voor de vakbond en het personeel, dat al een paar keer financieel heeft ingeleverd. En het zijn lang niet allemaal piloten met een hoog salaris. Zo maar in een wip alle CAO’s opzeggen en dan nog zo paternalistisch aangediend, dat is om een staking vragen. En ik denk dat ze zich misrekenen. Een 24-urenstaking doet Sabena pijn, maar het grote publiek wordt er veel minder door getroffen dan door een treinstaking. Dus kan de aktie op meer begrip van de publieke opinie rekenen. Ik vermoed dat de sociale bemiddelaar de partijen wel bij elkaar zal brengen. De direktie heeft misschien opzettelijk zeer hoge eisen gesteld, om uiteindelijk een kleinere genoegdoening te bekomen.
Na Etienne Schouppe is Godfroid wel de tweede die de loonindexering op de helling zet. Het lijkt wel een test in opdracht van hogerhand.
MUYS : Ik weet niet hoe belangrijk die loonindexering nog is. Hoeveel index-aanpassingen zijn er de jongste jaren geweest ? De tijd is voorbij dat de voorthollende inflatie om de twee maanden de lonen deed stijgen. Maar, je kan uiteraard de loonindexering niet in één sektor afschaffen en in de andere niet. De oorzaak van de malaise ligt trouwens daar niet. Bij de NMBS moet toch iets gebeuren. Daar oogst men in zeer korte periode wat het falende beleid van de voorbije decennia gezaaid heeft. De spoorwegen zijn door de politiek jarenlang beschouwd als een reservoir om mensen in te placeren, met een vaste baan tot aan hun pensioen. Ik heb de vakbonden daartegen nooit horen protesteren. Ik denk dus dat er een gedeelde verantwoordelijkheid is. Ik heb een interview gelezen met Honoré Paelinck, die bij wijze van anekdote vertelde hoe sommige mensen bij de spoorwegen twee uur per dag werkten. En hoe sommige diensten diesellokomotieven stationair lieten draaien om de voorraad brandstof te verbruiken, want anders kregen ze de volgende keer minder. Dat is het Abos op wielen, zoiets. Het zijn ongetwijfeld extreme voorbeelden, maar ooit betaal je daarvoor de rekening.
Zijn konflikten zoals bij de NMBS en Sabena geen extra druk op de regering om op te passen met de hervorming van de sociale zekerheid ?
MUYS : Mogelijk. Maar ik verwacht dat Dehaene zijn volle gewicht in de schaal zal gooien. En de socialisten hebben in de jaren zestig, na de bijna revolutionaire staking tegen de Eenheidswet, ook heel wat wetten goedgekeurd die eigenlijk vervat waren in diezelfde Eenheidswet die ze met platlegging van het hele land te vuur en te zwaard hadden bestreden. Veel zal afhangen van hoe men de feiten prezenteert. In dat soort opdrachten heeft Dehaene zijn waarde meermaals bewezen. Die hervorming is te belangrijk voor alles : voor het sociaal beleid, de industrie, onze plaats in Europa, en vooral de werkgelegenheid. Hoe bekamp je de werkloosheid het best ? Door één van onze zwakke punten in het kader van de kompetitiviteit aan te pakken, namelijk de hoge sociale kost. En goed nieuws is er niet te verwachten, het zal pijn doen. Als men dat niet wil inzien, zal het altijd maar erger worden. Dus liever nu de korte pijn. Op voorwaarde dat er een perspektief wordt geboden. Dat gebeurt veel te weinig. De regering moet duidelijk zeggen : als we nu vijf jaar op onze tanden bijten, zullen we dit resultaat boeken. Een konkrete planning, geen vage termen.
Tot slot een delikaat onderwerp : de dood van de zestienjarige Kim Saadeldin die wegens gebruik van softdrugs twee maanden wordt opgesloten, waarvan zelfs één week in afzondering in de Begijnenstraat.
MUYS : Een vreselijk drama. Het is stuitend dat men een minderjarige in een gevangenis opsluit en hem daar aan zijn lot overlaat. Wat gebeurd is, is een blamage voor onze jeugdbescherming en onze jeugdrechtbanken. Anderzijds stel ik vast, met alle begrip voor het lijden van de familie, dat de eerste verhalen over deze tragedie ondertussen wat genuanceerd worden. Uit wat ik heb gelezen, maak ik op dat zijn omgeving die jongen zijn gangen liet gaan. Ik lees dat er op zijn kamer, weliswaar na een illegale huiszoeking waarbij je vraagtekens mag plaatsen, een tas gevonden is met meer dan veertigduizend frank in. Ik lees dat hij cannabis-plantjes hield op zijn kamer. Dat hij zelf naar Nederland ging om softdrugs in te kopen en dat hij die ook wel eens aan vrienden verkocht. Een jongen van zestien jaar ! Als ouder zou ik dan ingrijpen, eerlijk gezegd. Minister van Justitie De Clerck heeft verklaard dat er bij die huiszoeking ook LSD is gevonden en dat Kim al twee verwittigingen had gekregen. Dan is die jongen voor een stuk ook het slachtoffer van zijn eigen dwaasheid en van de onverantwoordelijkheid van zijn omgeving. Maar wat er ook van zij : het is onduldbaar dat men zo iemand naar een heropvoedingsgesticht stuurt, laat staan naar een gevangenis. Een jeugdrechter heeft de plicht voor zo een probleem een betere oplossing te bedenken.
Koen Meulenaere
