De gematigde geestelijke Hassan Rohani (64) wint de presidentsverkiezingen in Iran met 50,7 procent van de stemmen. ‘Een man van het systeem die langzaam en beperkt hervormingen kan doorvoeren’, zegt politicoloog Peyman Jafari.
Wat leert deze uitslag u?
Peyman Jafari: Vele westerse waarnemers dachten dat Saeed Jalili zou winnen, omdat hij de lieveling is van ayatollah Ali Khamenei, de hoogste leider. Iran blijkt ingewikkelder dan dat. Ook onder de ayatollahs was er verdeeldheid, en de grote opkomst (72 procent, nvdr.) toont dat velen die twijfelden of stemmen wel zin had, toch gegaan zijn om voor Rohani te stemmen. Vooral dankzij de steun van ex-president Mohamed Khatami, ook een hervormer. De nieuwe president haalt de stemmen binnen van aanhangers van de Groene Beweging. In 2009 ijverde die nog voor hervormingen en tegen de vorige president, Mahmoud Ahmadinejad, omdat onder hem de armoede nog is toegenomen.
Wie is Hassan Rohani?
Jafari: Geen traditionele democratische hervormer zoals oppositieleider Mir-Hossein Mousavi er een is. Rohani heeft zich destijds nooit uitgesproken voor de Groene beweging. Tijdens de afgelopen campagne heeft hij wel gezegd dat de opposanten, zoals Mousavi, vrij moeten komen. Maar in de eerste plaats zal Rohani een machtsbasis moeten uitbouwen, en bondgenoten zoeken. De verandering zal zich langzaam voltrekken. Rohani is een man van het systeem, die daarbinnen verandering zal proberen te bieden. Toch zijn ook vele aanhangers van de Groene beweging nu aan het vieren, zij hopen op de vrijlating van haar leiders en op een einde van de mediacensuur. Op religieus gebied zal hij misschien ook de teugels vieren, voor de jongeren en de vrouwen die zijn campagne voerden en op hem stemden. Rohani zinspeelde er zelfs al op dat vrouwen zullen mogen kiezen of ze een hoofddoek dragen.
Welke uitdagingen wachten hem?
Jafari: In de eerste plaats: het nucleaire programma waarover Iran onderhandelt met de VS. Als gewezen hoofdonderhandelaar kent Rohani het dossier, en nu heeft hij een stevig mandaat van de kiezer. Hij zei al dat het gedaan moet zijn met de verbale provocatie van het Westen, zoals Ahmadinejad deed, en is bereid om toegevingen te doen. Daartegenover zal hij het recht van energie voor Iran opeisen. Dat biedt het Westen een gouden kans om ook toegevingen te doen – door bijvoorbeeld dat recht officieel te erkennen – in ruil voor de belofte dat de kernenergie niet militair gebruikt zal worden. Rohani mikt met die verzoenende taal vooral op een versoepeling van de economische sancties tegen Iran, want de economie is er beroerd aan toe. De inflatie is torenhoog, de werkloosheid loopt op, vele bedrijven draaien maar op halve kracht en de overheid heeft onder Ahmadinejad de schulden opgestapeld. Wie op de nieuwe president stemde, verwacht dat hij de economie er weer bovenop helpt. Khamenei blijft de echte leider van het land, maar Rohani is een sterke tweede.
Thomas Verbeke
