Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Kuijpers, in de Volksunie lijkt de kloof tussen centrum-rechts en centrum-links onoverbrugbaar.
Willy Kuijpers: In de Volksunie zijn er altijd felle en open discussies geweest. Elke keer als men de VU nodig heeft om stemmen te leveren, laait de strijd op tussen de radicalen die alles willen binnenhalen, en de gematigden die stapsgewijs willen gaan. Dat wordt dan telkens breed uitgesmeerd, maar dezelfde polemiek wordt vandaag in zowat alle partijen gevoerd, heviger dan ik het ooit heb meegemaakt. Bij Agalev is de tweespalt minstens even groot als in de VU. En binnen CVP en SP zijn ze het zelfs niet meer eens over de doelstellingen van hun partij.
De Vlaamse beweging heeft nood aan een Staten-Generaal om uit te zoeken hoe Vlaanderen zich de komende jaren in de Europese context moet ontwikkelen. Misschien kunnen de universiteiten zich in dat debat mengen. Er zijn alvast drie grote vragen. De eerste is politiek: gaan we separaat leven of geïntegreerd? De tweede is economisch: kan, om Lodewijk De Raet te citeren, de volkskracht in Vlaanderen een bloeiende cultuur en economie dragen, of zijn we verplicht om onder de wereldkoepel van de globalisering te functioneren? De derde is een vraag naar de moraliteit die onze samenleving moet kenmerken. De tijd dat kerk of vorstenhuis die bepaalden, is gelukkig voorbij, maar een maatschappij moet voor zichzelf morele krijtlijnen trekken. Voor niet-gelovigen is dat vaak moeilijker dan voor gelovigen, zo vertelde de socialistische minister Alfons Vranckx mij al lang geleden. Ik denk steeds aan zijn woorden als ik merk hoe krampachtig Louis Tobback reageert op de veranderende zeden en gebruiken die hij niet allemaal apprecieert.
Minister van Onderwijs Marleen Vanderpoorten (VLD) propageert computers in het kleuteronderwijs.
Kuijpers: We zijn vijfentwintig jaar geleden, zonder te weten waar we gingen uitkomen, als een trein in de mist vertrokken op het spoor van het Vernieuwd Secundair Onderwijs. Maar dat VSO is inmiddels in alle stilte begraven. Ik pleit voor de onmiddellijke herwaardering van filosofie en geschiedenis, die ten onrechte zijn afgebouwd. Die vakken scheppen het kader waarin verdraagzaamheid, tolerantie en gemeenschapsvormen worden aangeleerd. Dat lijkt me belangrijker dan computervaardigheid, die jonge mensen zich wel vanzelf eigen zullen maken. Als ik die kleuters voor hun schermpje zie zitten, vraag ik me af of dat emotief verantwoord is.
Wat mij ook stoort, in het onderwijs en daarbuiten, is het gemak waarmee wij ons de agressie van het Engels laten welgevallen. In Nederland wordt al één vierde van de doctoraalscripties in het Engels geschreven en verdedigd. Dat kan zijn nut hebben, maar het is ook symbolisch voor de manier waarop wij ons door de hele Angelsaksische cultuur laten overspoelen en koloniseren. Met de stroom van de taal nemen wij ook de Amerikaanse denkbeelden over politiek en economie op. Dat leidt tot een vervreemding van de eigen cultuur.
Onderzoek toont aan dat een kwart van de Vlamingen bijzonder weinig sociale contacten heeft.
Kuijpers: Dat zijn cijfers waar iedereen bij stil zou moeten staan, politici en onderwijsmensen op kop. Uit de studie van Jan Kerkhofs over de Europese waarden blijkt overigens dat het geen louter Vlaams of Belgisch fenomeen is. In mijn gemeente wordt zeventien procent van de woningen door alleenstaanden bewoond. Wij proberen een beeld te krijgen van wie die mensen zijn, hoe ze zich gedragen, welke noden ze hebben. Op nationaal niveau zouden politieke partijen en beleidsinstanties hetzelfde moeten doen, want het is een kernprobleem van onze moderne samenleving: de primaire solidariteit is in één generatie tijd verdwenen. Door het opdrijven van het materialisme, dat ook veel voordelen heeft, is de individualisering alarmerend groot geworden. Familie- en gezinsstructuren brokkelen af, nadat eerder al de wijk als biotoop verdwenen was. Wijkwerking is trouwens een blinde vlek in de wetgeving en in het beleid. Dat ervaar ik weer, nu ik als burgemeester met de invulling van de nieuwe politiestructuur geconfronteerd word. Weer een trein die in de mist vertrekt, zonder dat men weet waar hij heen moet, laat staan waar hij zal uitkomen. Op papier zit die structuur misschien goed in elkaar, maar de praktische uitwerking en de financiering ervan zijn heel wat minder duidelijk. Die hele nieuwe structuur brengt ons niet dichter bij de herwaardering van de wijkagent en dus van de wijk, waarvoor zovelen hebben gepleit.
Met het uitbreken van mond- en klauwzeer in het Verenigd Koninkrijk wordt de vlees- en landbouwsector opnieuw zwaar getroffen. En het vertrouwen in de kwaliteit van het voedsel wordt verder aangetast.
Kuijpers: Productie en consumptie van landbouwproducten zijn de jongste jaren zozeer opgedreven, dat er een schaalvergroting is gekomen van alle factoren die ermee te maken hebben. Van het dierenvoedsel tot de verwerking van het afval. Het kleinste foutje in die keten wordt dan ook op diezelfde schaal vergroot. Zo leidt één gekke koe of één schaap met mond- en klauwzeer meteen tot een internationale ramp die vele individuele boeren tot op de rand van het bankroet drijft. Elke keer weer hoor ik de Boerenbond financiële tegemoetkomingen van de overheid eisen. Ook om de kosten van de Europese BSE-maatregelen te vergoeden, was het weer van: ‘Vera Dua, doe wa.’ Een begrijpelijke reactie, maar ik zou de Boerenbond graag ook wat meer zien opkomen voor een gezonde en menselijke landbouw, waarin boer en consument niet langer slachtoffers zijn van de dwang om winst en rendement te maximaliseren. De crisis in de vleessector is weer een reden bij om aan de wenselijkheid van de globalisering te twijfelen.
Na jaren van hoogconjunctuur komen de eerste berichten over massale afdankingen en afvloeiingen weer opzetten. Is er een nieuwe economische crisis in aantocht?
Kuijpers: Hetzelfde verhaal als met het voedsel. De globalisering rukt elke dag verder op, en de minste schommeling in Amerika veroorzaakt meteen een wereldwijde kettingreactie. Bedrijfsleiders worden gedwongen om op korte termijn te denken. Wat over vijftig jaar de gevolgen zijn van een bepaald product, van een productiemethode of van een personeels- en aanwervingsbeleid, wordt niet berekend. Dat Janssen Pharmaceutica 245 man aan de deur zet, is schokkend en is te weinig belicht. Dat bedrijf is vanzelfsprekend van de familie Janssen, maar toch ook van de hele streek rond Beerse, die jarenlang aan de bloei ervan heeft meegewerkt. Door het opgaan in Johnson & Johnson heeft Paul Janssen, boegbeeld van de Vlaamse ondernemers en de Vlaamse economie, geen zeggenschap meer over zijn eigen mensen. In een ver buitenland berekent de een of andere econoom dat de researchafdelingen rationeler gestructureerd kunnen worden, en bij 245 mensen wordt de draad doorgesneden met het bedrijf dat een wezenlijk onderdeel van hun bestaan was. Net zoals dat bij Renault gebeurde. Stel je voor dat iemand het stadhuis van Leuven zou kopen en afbreken, het hele land zou revolteren. Maar als zoiets met de arbeid van de mensen gebeurt, kijkt men passief toe.
Wij kwamen vroeger op voor ‘werk in eigen streek’. Die slogan zou, in totaal andere omstandigheden, wel eens opnieuw actueel kunnen worden. Als volksnationalist vind ik dat een gemeenschap recht heeft op haar arbeid. De grote multinationals zijn niet meer op mensenmaat gemaakt, en er worden te weinig vragen gesteld bij hoe de arbeid er in de toekomst zal uitzien. Neem Sabena. De vakbonden proberen het ergste te voorkomen en slepen voor hun mensen een goede regeling uit de brand, maar ik hoor niemand uitleggen naar welk model van luchtvaart wij in de Europese Unie evolueren. Wat met de maatschappijen? Wat met de luchthavens? Er is geen globaal project, waaruit men regulerend en corrigerend kan optreden. Ondertussen gaat de wilde vrije markt haar gang. De crisissen in Japan en Zuidoost-Azië hebben aangetoond hoe snel die luchtbel uit elkaar kan spatten. Dat kan bij ons ook gebeuren. En wij hebben niet de mentale ingesteldheid van de Aziaat, die dat soort rampspoed stoïcijns pleegt op te vangen.
Voor de kust van Frankrijk is een boot met 900 Koerdische vluchtelingen vastgelopen. Een staaltje van georganiseerde mensensmokkel.
Kuijpers: De grote schande is dat niemand tegen Turkije protesteert. Want dat is onze partner in de Raad van Europa en onze oostelijke NAVO-flank. De Turken doen met de Koerden wat ze willen. Ze hebben onder het goedkeurende oog van het Westen 36 waterdammen aangelegd op de Tigris en de Eufraat, een van de grootste waterprojecten ter wereld. Turkije krijgt zo de macht over het begerenswaardige goed dat water daar is, ten koste van Irak en Syrië, en vooral ten koste van de Koerden in dat gebied. Volledige dorpen worden leeggeveegd, door het Turkse leger platgebrand en vervolgens onder water gezet. En dat in de prachtige streek van Mesopotamië, de wieg van onze beschaving.
Turkije mag ook ongestraft vijftig, zestig kilometer in Irak binnendringen. In de no-fly-zone die door Amerikanen en Britten gecontroleerd wordt vanop de militaire basis van Diarbakir, een van de meest gesofistikeerde ter wereld. Stuur geen Iraakse duif door die no-fly-zone of ze vuren er een raket op af, maar dat op de grond een buitenlands leger het grondgebied bezet en de Koerdische bevolking verjaagt, ontsnapt blijkbaar aan de waarneming.
Ik kan voorbeelden blijven opsommen. Heel wat Europese bedrijven hebben een Turkse productielicentie voor wapens die ze in eigen land niet mogen fabriceren. Ten noorden van Ankara ligt de grootste wapenvallei van Europa. Waar blijft de internationale verontwaardiging over zoiets? Saddam Hoessein is veel toleranter tegenover de christelijke minderheden dan de Turken, die de Assyrische christenen vervolgen. Maar ik zie het Westen niet opspringen, en het Vaticaan evenmin. Nee, wij worden aangespoord om naar de Turkse Riviera op vakantie te gaan. Naar Oostenrijk mochten we niet meer gaan skiën.
Dat alles om te zeggen dat de mensensmokkel, zoals in de gestrande East Sea, met medeweten van de Turkse regering plaatsvindt. Ik heb ooit een dispuut gehad met een Turkse gouverneur, die me toebeet: ‘Als u zo met de Koerden begaan bent, neem ze dan maar allemaal mee.’ Ze zijn ze liever kwijt dan rijk. Dus als een paar mensenhandelaars dat vrachtje willen verschepen, is dat welgekomen. Het is ondenkbaar dat je onopgemerkt vanuit een Turkse haven met een gammele schuit vol verstekelingen kunt vertrekken. Maar de Turkse ambassadeur in Parijs is bij mijn weten niet op het matje geroepen. Er is maar één antwoord aan een regime dat medeplichtig is aan dit soort praktijken: de economische steun en samenwerking intrekken.
In Israël probeert Ariel Sharon een regering van nationale eenheid te vormen. Met hem als premier is de vrede weer ver weg.
Kuijpers: Dat is het fragiele van de democratie : een paar bomaanslagen van Hamas of Hezbollah, en de Israëlische burger kiest meteen voor iemand van de harde lijn. Maar ook in dit conflict viert de hypocrisie van het Westen hoogtij. Als de westerse wapenleveranciers geen wapens meer in het Midden-Oosten afzetten, zal de oorlog snel afgelopen zijn. Idem als aan de Klaagmuur de rabbijn, de bisschop en de mollah arm in arm gaan staan. Jodendom, christendom en islam komen toch uit dezelfde Abraham-traditie. Waarom roept men die religieuze leiders niet een keer ter verantwoording voor wat ze doen of nalaten te doen? Als je het op wereldschaal bekijkt, gaat het in Israël om een piepklein gebied en om piepkleine partijtjes. Ik begrijp niet waarom die zoveel stennis mogen blijven maken, en al veertig jaar de wereldpolitiek kunnen beroeren. En ook niet hoe ze er steeds in slagen om hun waarheid de enige waarheid te noemen, en hun godsdienst de enige godsdienst. En voor de rest zie je in Israël waartoe staatsnationalisme leiden kan.
Willy Kuijpers is politicus (VU) en burgemeester van Herent.
WILLY KUIJPERS
Koen Meulenaere
