MET DE GOLF van nieuwe vertalingen uit het Grieks en Latijn, werden ook pogingen ondernomen om de antieke wereld een beetje van haar ?klassieke” plechtigheid te ontdoen. Het is niet meer allemaal Cicero en Vergilius, men ?gaat uit” in het oude Rome of leest graffiti op de muren van Pompei. Een meer geslaagde publikatie in die geest is zeker het boek van Catherine Salles, ?De zelfkant van de oudheid”, oorspronkelijk verschenen als ?Les bas-fonds de l’Antiquité”. Dit zeer leerrijk boekje behandelt op een tamelijk uitputtende manier de ?andere kant” van de klassieke medaille, berichten uit de samenlevingen van op slavernij gevestigde grootsteden als Athene, Korinthe, Rome op het platteland was het zedelijk verval begrijpelijkerwijze minder ontwikkeld dan in de stad.

GEWELD.

Het gaat over de orgieën en ?feesten” van de rijken, slemppartijen en bordeelbezoeken, ?symposia” waar deftige lieden zich willens en wetens bezatten tot ze niet meer weten waar ze staan en het gaat over de minder geraffineerde lol van de armen, schooiers en weggelopen slaven die des nachts de stad onveilig maken. Zegt Catherine Salles : ?Voortkomend uit geweld en opwekkend tot geweld bestaat het genot in de oudheid alleen dankzij duizenden armoedzaaiers en uitgebuitenen. Genot en geweld, rijkdom en ellende, vormen het zich tegensprekende beeld van een wereld waarin de mens wordt verheven door zijn minachting voor andere mensen. Het ideaal dat voor velen wordt vertegenwoordigd door het antieke humanisme berust in feite op de verloochening van een belangrijk gedeelte van de mensheid, dat tot de rang van gebruiksvoorwerp wordt herleid. Schandelijk of beklagenswaardig in de ogen van ons modernen blijven deze tegenover elkaar gestelde werelden er een van absolute wanhoop.”

En de demokratie ? Wat kan er van demokratie zijn in een gewelddadige wereld waar alleen geweld en rijkdom doorwegen ? Cato was ?bang” als hij naar het forum ging om daar zijn politieke vijanden de huid vol te schelden hij was niet bang om ongelijk te krijgen, maar wel van de gewapende knokploegen en uit ex-gladiatoren en ander tuig samengestelde privé-milities die de vijanden daar opgesteld hadden. Vergeleken met Rome, Athene of Alexandrië lijken het Marseille en Napels van nu veiliger en saaier dan kleutertuinen in het Hageland. Maar wie zich een stuk als ?Oedipus Koning” herinnert, had dat eigenlijk zelf al kunnen bedenken.

Sus van Elzen

Catherine Salles, ?De zelfkant van de oudheid”, Ambo, Baarn, 266 blz., 890 fr.