Lichtjes verontrustende foto’s van Dirk Braeckman. Signalen uit de onderwereld.

HET GAAT om zeven foto’s. Sombere zwart-witfoto’s op groot formaat, gekleefd op metaal. Ze hangen niet echt in het Museum van Hedendaagse Kunst maar wel in hetzelfde gebouw, in een nederwaarts achterzaaltje. Het is de juiste plek voor deze foto’s. Ze zijn als een nevenbeschouwing in de periferie van het gebeuren. Zoals de boze fee (ze is de slimste van allemaal) die zijdelings aanwezig is bij het feest. Laten we dit zeggen : de zeven foto’s van Dirk Braeckman zijn geen gewone foto’s. Er is iets mee. En dat zal blijken.

Er is weinig op te zien, en wat er op te zien is kennen we al, en hetgeen we dan al kennen wordt donker weergegeven en eigenlijk ook onscherp. Het zijn stukken van interieurs, of troebele gebouwen, of de afbeelding van een schilderij met een lichtvlek. Bij deze foto’s worden we niet afgeleid door het onderwerp. Het onderwerp is niemendal, we kijken alleen naar een manier van doen, naar een paar nevenverschijnselen, kleinigheden die verontrustend zijn. Signalen uit de onderwereld.

Het zijn zes foto’s plus één. Bij elke foto dacht ik : die ene is anders, dat is een foto alleen, en de andere dat zijn de zes andere. Elke foto is op het moment dat we er naar kijken de ene afwijkende foto.

Dirk Braeckman (hij gelijkt een beetje op zijn foto’s) heeft een kreunende stem en een toegewijde aard. Hij is bekend geworden met foto’s die altijd al een bijzondere indruk op mij gemaakt hebben. Grote plekkerige vierkante zwart-witfoto’s van mensen in duistere omstandigheden. Hij toonde vrouwen die we nooit meer zullen vergeten omdat ze zo indringend desolaat waren en dus ongelofelijk mooi. Maar de vorige foto’s zijn nog niet half zo indrukwekkend als de zes plus één van nu. Foto’s waarbij de mensen verdwenen zijn en waarbij de verlatenheid nog absoluter is. We hadden het kunnen weten.

Het belangrijkste bij de foto’s van Dirk Braeckman is de grauwgrijze fond. Het is in deze donkerte dat hij de geheimen stockeert. Deze kleur is niet het kinderachtige fotozwart (de kleur die de schoolse fotograaf verwekt door het negatief op een voorbeeldige boekjesmanier af te drukken) maar het grauw dat men bekomt door de zwarting in het ontwikkelbad te chargeren, te sluieren met de zware metalen in het gelige vocht. Deze foto’s zijn chemisch overladen, ze wegen zwaar.

FLITS.

De donkerte heeft maar betekenis als er ook bleke partijen zijn. De helderheid in beeld (vaak is het een lichtschijn, of een zijdelingse reflectie) is het alibi voor de donkerte. Om te voorkomen dat het oog van de kijker zich aanpast. In de donkerte insinueert de fotograaf van alles. De afbeelding van de dingen die we al kennen wordt er geheimzinnig door. De grauwe kleur is niet zwart. Het grauw is een tint waarin we nog iets menen te zien, maar toch niet goed zien. Het is een kleur die ons dieper doet kijken dan de foto. In feite zien we op die plaats niet wat er is, maar hetgeen we denken dat er zou kunnen zijn. Op die manier zijn de foto’s ook iets van onszelf. Herkenbaar.

Dirk Braeckman nam de foto’s met een ordinaire kleinbeeldcamera en hij vergroot de foto tot één meter twintig op tachtig centimeter, of zoiets. De scherpte lijdt eronder. De beelden zijn op vele plaatsen blootweg onscherp. De onscherpte is alweer een element dat de aandacht afleidt van het onderwerp. Het gaat niet meer om hetgeen we letterlijk zien (de fotograaf heeft er eigenlijk weinig belangstelling voor). Hetgeen we zien is maar een aanleiding om andere dingen te zien, om beelden bij de kijker op te roepen die lichtjes verontrustend zijn.

Hij fotografeerde een lange houten bank in de ruimte naast een liftdeur. De foto werd opgenomen met een flits of met een licht naast of achter de camera. Er is een lichtvlek op de bleke muur en ook nog op de liftdeurrand. De aandacht gaat naar de bank midden in beeld, een openbaar onscherp meubel. In de grauwe partijen rondom voelen we enige kleverigheid.

De foto werd vanuit een scheef laag standpunt genomen. De grote tegels vormen een somber kruis. De plek is een doorgangsruimte. Het huis van niemand. De emoties hangen er in losse flarden. Het is een Dirk Braeckman-ruimte.

Destijds vonden we de foto’s van Dirk Braeckman zo innemend dat we vreesden dat er geen vervolg op mogelijk was. We hebben ons vergist. Het was nog maar een begin.

Johan De Vos

Dirk Braeckman, een tentoonstelling ingericht door de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst, Hofbouwlaan 29 Gent. Open van di. tot zo. van 14 tot 18 u, nog tot 22.10.

Dirk Braeckman, “BL-NY” 1994-95, 80×120 cm : het huis van niemand.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content