In de week van 1 mei heeft voormalig topambtenaar, klokkenluider en econoom Rudy Aernoudt slecht nieuws voor de vakbonden: ‘Er komt een einde aan het concept ‘job’.
Stop met hopen dat de economische crisis en de structurele werkloosheid op een dag voorbij zullen zijn. Of erger nog: in de huidige maatschappij is voor niemand nog een economisch houvast weggelegd. Het zijn niet bepaald vrolijke premissen waarmee Rudy Aernoudt zijn boek Leven zonder job. Van jobtaker tot jobmaker op gang trekt. ‘Pessimisme zou ik het niet noemen’, zegt hij daarover. ‘Eerder realisme. We moeten de hypocrisie laten varen. Al sinds 1973 kampen we met een aanhoudende werkloosheid. Nu en dan is er een opflakkering, maar nog nooit kwam er iemand met een structurele oplossing. Van de bevolkingsgroep tussen de 15 en de 64 jaar, zijn er in ons land 2,3 miljoen inactieven. Je kunt de cijfers blijven opsmukken, maar daar wil ik niet langer aan meedoen.’
Aernoudt verwijst in zijn boek onder meer naar de Vlaamse auto-industrie, waarvan decennia geleden al gezegd werd dat het een aflopend verhaal was. ‘En toch bleven we ons ook de afgelopen jaren tevredenstellen als de minister-president eens getelefoneerd had met de bazen van Opel.’
U voorspelt niet meer of niet minder dan het einde van ‘de job’.
Rudy Aernoudt: Laten we vooral niet doen alsof de job iets is wat inherent is aan het menselijk bestaan. 150 jaar geleden bestond dat concept niet eens. Nu zien we dat werknemers een heel leven dezelfde job uitoefenen. In ruil voor de dagelijkse sleur eisen ze naast een levenslang inkomen steeds meer gadgets, zoals een levensverzekering of een bedrijfswagen. Je kunt daar voor of tegen zijn, maar het enige wat echt telt, is de economische kant van dat verhaal. En die zegt dat het voor de werkgevers eenvoudigweg onmogelijk geworden is om tegen die voorwaarden mensen aan te werven. Er is een collectieve gedachtesprong nodig. Mensen zullen tijdens hun carrière niet alleen meer loontrekkende of werkloze kunnen zijn. Soms zullen ze moeten freelancen of een tijdje zelfstandige zijn. Om die omschakeling gemakkelijk te laten verlopen, moet hij zijn pensioen als een rugzakje overal kunnen meenemen. Ik herinner mij nog een 42-jarige gedemotiveerde ambtenaar die mij vertelde dat hij desondanks tot zijn zestigste op post zou blijven omdat hij elders nooit meer aan hetzelfde pensioen zou raken.
U roept iedereen op om zelf in te staan voor zijn eigen werk. Is dat geen utopie?
Aernoudt: Niet iedereen moet ondernemer worden, maar wel ondernemend. Ik verwijt de mensen niets. Belgen zijn niet lui. Alleen moet het systeem veranderen. De laatste vier jaar zijn de werkloosheidsvergoedingen sneller gestegen dan de lonen. Dat kan zo niet verder. Veertig procent van de werklozen heeft geen baat bij een job omdat ze dan niet meer zouden verdienen dan met hun uitkering. De vakbonden zeggen ook tegen hun werkloze leden dat ze niet moeten ingaan op een vacature als ze daarmee niet meer kunnen verdienen. De uitkeringen moeten dus beperkt worden in de tijd. In Frankrijk is de maximumtermijn vijftien maanden. Daar zie je dat de meeste werklozen opnieuw een job vinden als ze dertien of veertien maanden hebben thuisgezeten. Sociale zekerheid moet enkel nog dienen voor diegenen die geestelijk of fysiek niet in staat zijn om te werken.
De vakbonden hebben volgens u nog meer boter op het hoofd. U viseert bijvoorbeeld hun obscure rekeningen in het buitenland.
Aernoudt: Dat is een publiek geheim. Terwijl iedereen transparanter moet worden, blijven de vakbonden zich verschuilen achter het argument dat ze hun positie zouden verzwakken als ze klaarheid moeten scheppen over hun financiële middelen. Het is ook verkeerd dat ze meer middelen krijgen naarmate de werkloosheid stijgt. De vakbonden kunnen in de toekomst beter gefinancierd worden door de overheid. Zoals het vandaag verloopt, is 1 mei eerder het feest van de niet-arbeid.
RUDY AERNOUDT. LEVEN ZONDER JOB. VAN JOBTAKER TOT JOBMAKER. ROULARTA BOOKS, 216 BLZ.
Hannes Cattebeke
