Om initiatieven tegen voedselverspilling te stimuleren, stelde minister van Armoedebestrijding Ingrid Lieten (SP.A) recent het ‘doeboek’ Sociaal aan de slag met voedseloverschotten voor. Ook de Londense voedselactivist Tristam Stuart was erbij. Stuart is de auteur van het bejubelde boek Waste, Uncover-ing the Global Food Scandal (2009). ‘Een derde van het voedsel dat de wereld produceert, eindigt in de vuilnisbak’, liet hij in De Standaard optekenen. Is dat zo?
Het percentage dat steeds weer opduikt in verschillende rapporten en dossiers – van de Verenigde Naties, van de EU, van Broederlijk Delen en 11.11.11 – is 30 à 50 procent. Maar zo veel eensgezindheid doet meer stelligheid vermoeden dan gepermitteerd, zegt Toine Timmermans (Wageningen University & Research Centre), die als landbouwingenieur gespecialiseerd is in het verduurzamen van de voedselketen. ‘Als je de informatie ziet waarop dat percentage gebaseerd is, is het vooralsnog weinig meer dan een beargumenteerde best guess‘, zegt hij, verwijzend naar de metastudie die het Swedish Institute for Food and Biotechnology in 2011 maakte voor de Voedsel- en Landbouw-organisatie van de VN.
Wie alleen het eten rekent dat consumenten, restaurants en supermarkten wereldwijd weggooien, komt volgens Timmermans uit op maximaal 20 procent van de totale productie. Wie ook meetelt wat elders in de keten verloren gaat – bij de oogst, bij het transport… – landt bij wat de VN schrijven: ‘grofweg een derde van al het voor menselijke consumptie bestemde eten’. Is dat dan allemaal pure verspilling? Nee. Want dat cijfer rekent afgeleide producten, zoals aardappelschillen die tot veevoeder worden verwerkt, ook als ‘verlies’.
Als we de wereld verkleinen tot die van de 27 EU-lidstaten, leert een rapport uit 2010 dat van alle voedselverspilling in de EU 39 procent zich voordoet bij de productie en verwerking, 14 procent bij restaurants, 5 procent bij groothandel en supermarkten, en 42 procent bij mensen thuis.
Toine Timmermans voerde vorig jaar eigenhandig een onderzoek uit bij zestig gezinnen, en onthoudt daaruit drie tips waardoor consumenten ‘morgen meteen tot een kwart minder kunnen verspillen’. Beter plannen (‘boodschappenlijstje maken, voorraad in het oog houden’); rijst en pasta afwegen (‘worden altijd te veel gekookt’), en overschotten invriezen of opeten tijdens een kliekjesdag (‘mensen bewaren ze, maar gooien ze uiteindelijk meestal weg’).
Overigens is het probleem van gesubsidieerde landbouwoverschotten – de Europese boterbergen en melkplassen – intussen opgelost, benadrukt Timmermans nog. En dat van te kromme komkommers en te rechte bananen? ‘Ook over producten die uit de rekken worden geweerd omdat ze niet aan bepaalde maten of esthetische normen voldoen, ontbreken nog betrouwbare cijfers. Ik schat dat het gaat om 3 à 5 procent van de totale oogst.’
Conclusie
Onjuist is de suggestie dat een derde van de wereldwijde voedselproductie letterlijk, ja zelfs schaamteloos in de vuilnisbak wordt gegooid. Toch gaat, over de hele voedselketen bekeken en volgens de beste maar rudimentaire schatting, ongeveer dát deel van al het geproduceerde voedsel, verloren. Knack beoordeelt de stelling daarom als grotendeels waar.
Een derde van het totaal, dat betekent jaarlijks ongeveer 1,3 miljard ton. Als een ‘voedselactivist’ dat cijfer noemt, rijst het vermoeden van overschatting. Dat ligt anders als blijkt dat het boek van die voedselactivist een van de tien referenties is in het VN-rapport ter zake.
Grotendeels waar
Jan Jagers
‘Een derde van het voedsel dat de wereld produceert, eindigt in de vuilnisbak’ Voedselactivist Tristam Stuart, in De Standaard
