De terreurdreiging en de immigratie werpen een ander licht op wat Europese samenwerking kan of zou moeten zijn.
Er is lang op gewacht en uiteindelijk bleek het moment toch niet goed gekozen. Drie dagen voor de moordende aanslagen in Parijs bezorgde de Britse premier David Cameron de Europese instanties het lijstje met zijn wensen voor een andere Europese Unie. Cameron beloofde de Britten niet later dan in 2017 een referendum over de vraag of ze lid van de Unie willen blijven.
Het is de bedoeling dat het onderwerp eind volgende week door de Europese Raad wordt besproken – als de omstandigheden dat toelaten. Het lijkt zeker dat Brussel Cameron in de mate van het mogelijke tegemoet wil komen. Al klinkt er gemor omdat de Britten vanaf de zijlijn toch over alles willen meepraten. Ze willen, bij wijze van spreken, hun grenzen dicht maar die van de andere landen open.
Het kan ondertussen niet anders of de aanslagen en de massa- immigratie van de voorbije maanden werpen een ander licht op de werking van de EU en de vraag die Cameron op tafel legt. Lidstaten rollen prikkeldraad uit en trekken muren op. Uit een referendum bleek dat de Denen geen zin hebben om te participeren in een Europees veiligheidsbeleid. In Polen is sinds kort een regering aan de macht die liever de kant van Viktor Orban kiest dan die van Angela Merkel.
Het lijkt erop dat de Unie hoe dan ook haar goede zin weer moet bewijzen, en daarvoor is de uitdaging van Cameron nuttig. Als dit niet werkt, wat werkt dan wel? Het idee van een mini-Schengen met Duitsland, Zweden, Oostenrijk en de Benelux ging al rond. En dus van een Europa met nog meer concentrische cirkels, van landen die helemaal meedoen en andere die op een aantal punten aan de kant blijven. Zoals de zaken er nu voor staan, kan de Unie een vertrek van de Britten eigenlijk niet hebben. Anderzijds gelooft onder meer de historicus Ian Kershaw dat ze in hun referendum uiteindelijk zullen terugschrikken voor de sprong in het duister. Er is daarna geen weg terug.
Maar voor Europa zichzelf weer op de schop neemt, moet het dringender problemen aanpakken. Het moet controle krijgen over de terreurdreiging, de migratie en de onenigheid die daarover is ontstaan. Turkije een paar miljard euro toeschuiven, zal daarvoor niet volstaan. Om de Turkse schrijfster Elif Shafak te citeren: ‘Europa heeft zijn idealen on hold gezet. Het sluit een deal met een land dat op de 149e plaats in de wereld staat als het om persvrijheid gaat.’ Dat kan er dus ook nog bij.
Hubert van Humbeeck
Zoals de zaken er nu voor staan, kan de Unie een vertrek van de Britten niet hebben.
