Nadat regisseur Felix Van Groeningen van The Broken Circle Breakdown haar op het hart had getrapt, hield ze de theaterwereld voor bekeken. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan: deze week opent Mieke Dobbels het festival Theater Aan Zee met Angelena, een stuk over een vrouw die gevangen zit in een cel – en in haar eigen hoofd.
Het is een stralende Mieke Dobbels die me verwelkomt. In een zwierige, rode jurk leidt ze me naar haar zonovergoten terras tussen de zachtgele tuinmuren. Ze bekent dat ze een beetje opziet tegen de lange tournee die ze met Angelena gaat maken. ‘Je voelt je dan wel een troubadour op pad, maar op die avonden kan ik mijn kindjes niet onderstoppen.’ Eerst moeder en dan pas actrice.
Dobbels praat heel spontaan en openhartig. Ze voelt zich gesterkt na de knauw die ze in 2010 heeft gekregen. Toen besliste filmregisseur Felix Van Groeningen dat niet zij maar Veerle Baetens de rol van Alabama in The Broken Circle Breakdown zou vertolken. Een rol die Dobbels, samen met Johan Heldenbergh, had gecreëerd voor het gelijknamige theaterstuk. Ze hoorde het nieuws tijdens de repetities van Schöne Blumen bij Compagnie Cecilia. ‘Dat blokkeerde mijn verbeelding. Ik klapte toe.’ Ze moest denken aan wat speldocent Herman Verschelden eind jaren negentig zijn pupillen van het Conservatorium Gent had toevertrouwd: ‘Er kan iets gebeuren in je leven waardoor je breekt en nooit meer zult kunnen spelen.’
Dobbels nam gas terug. Ze had net met haar man een huis gekocht in Nieuwpoort. ‘Omdat we een rustiger leven wilden, met misschien wat minder geld maar veel meer levenskwaliteit.’ Dat de muren een likje verf konden gebruiken, was meer dan welkom. ‘Fysieke arbeid is een zaligheid voor het hoofd.’ Na het schilderen ging ze aan de slag bij een headhuntersbureau. Dat duurde exact drie maanden. Op een avond betrapte haar man haar terwijl ze de ‘grapjes van de dag op kantoor’ in scènes aan het uitschrijven was. Hij wist genoeg.
Hij begreep dat u weer naar het theater verlangde en besloot u een handje te helpen?
MIEKEDOBBELS:(lacht) Mijn man is advocaat. Enkele collega’s van hem hadden me eerder al zien spelen en vroegen of ik iets wilde creëren voor het symposium Schuld onder de schedel, inmei 2013. Die studiedag werd onder meer georganiseerd door magistraat Henri Heimans, die voorzitter is van de Commissie tot Bescherming van de Maatschappij (CBM) bij de gevangenis van Gent. Hij zet zich in voor het lot van geïnterneerden. Hij vond het schrijnende proces van Kim De Gelder een goede aanleiding om hun problematiek nogmaals aan te kaarten. De Gelder moest een monster zijn, zo wilde de publieke opinie. Dat hij een zieke mens kon zijn, werd op ongeloof onthaald. Heimans overhandigde me een stapel brieven van een geïnterneerde vrouw – ik noem haar Angelena. Ze zit in de gevangenis omdat ze wat uitgespookt heeft, maar ze heeft wat uitgespookt omdat ze ziek is. Toch krijgt ze geen medische hulp. Dat kroop zo onder mijn huid! Ik verdiepte me in haar brieven en in het afschuwelijke lot van geïnterneerden in België. Zo ontstond een solo die de basis vormt van Angelena. Ik vroeg Arne Sierens en Johan Heldenbergh – met wie ik binnenkort opnieuw samen een voorstelling maak, overigens – om naar het colloquium te komen, en we waren weer vertrokken. Angelena is een Compagnie Cecilia-voorstelling, maar ik maak dit alleen. Dat moest nu even. Tijdens het repeteren vond ik een kompaan in mijn neef Jochen Theys. Hij is filmmaker en muzikant. We spelen al heel ons leven samen.
Wie is de echte Angelena op wie uw personage geïnspireerd is?
DOBBELS: Angelena heeft een verschrikkelijke jeugd achter de rug. Een zware drugsverslaving heeft haar mentaal en fysiek voor het leven verminkt. Voeg daarbij de diagnose van borderline en je begrijpt hoe geschonden ze is. Ze werd tot een gevangenisstraf veroordeeld na het plegen van een vrij banaal feit. Sinds kort mag ze op zoek naar een eigen woonst, maar ze voelt zich er nog niet klaar voor. Ze weet niet of ze de vrijheid aankan. Ze gaat nu overdag naar Villa Voortman. Een fantastisch project! Het is een psychiatrisch centrum in Gent waar maatschappelijk kwetsbare mensen begeleid worden – in Angelena’s geval naar een leven buiten de gevangenis. Onlangs heb ik er een middag gekookt en gebabbeld, ook met Angelena. Het is een heel waardevolle plek waar die mensen bondgenoten vinden én inzien dat ze uit de ellende kunnen raken. Wat me echter het meest raakt, is dat Angelena in het weekend opgesloten wordt in de strengste vleugel van de gevangenis. Ze zit daar voor haar eigen veiligheid, zodat de anderen haar niet kunnen omkopen om bepaalde zaakjes te regelen buiten de gevangenis. (Windt zich op) Terwijl ze géén crimineel is maar een zieke mens die door het leven zwaar gehavend is én geen medische behandeling krijgt! Wat doet dat met zo iemand? Wat zegt dat over onze samenleving?
De opening van het federaal forensisch psychiatrisch centrum in Gent is toch een stap in de goede richting?
DOBBELS: Het is een stap, maar het verandert de mentaliteit niet. Mensen denken nog te vaak: ach, mij zal dat niet overkomen. Dat is zo onwaar. De Angelena die je op de scène ziet, is een vrouw die jij of ik ook kunnen worden. We riskeren allemaal om door ellende in de goot te belanden. Er hoeft maar iets mis te gaan met onze familie, vrienden of collega’s en we dreigen af te glijden in de donkerte.
Waarom wilt u dit verhaal vertellen op een podium?
DOBBELS: Ik wil dingen aankaarten die tussen de mazen van het net vallen. En hoop geven. Want Angelena is geen voorstelling vol kommer en kwel. De echte Angelena is ook een vrouw met humor. Die humor, die kracht en zin om te overleven zitten ook in het stuk.
Doet het goed om weer op de planken te staan?
DOBBELS: Ik speel enorm graag. In dit geval op een toneelvloer die even groot is als de vloer van een cel, in skinny jeans en een floddertrui, zoals veel van die geïnterneerde vrouwen. Brr! (Lacht) Maar ik schrijf nog iets liever. Regisseur Sam Bogaerts merkte ooit op dat ik misschien meer een maakster dan een actrice ben. Furieus was ik! Met de jaren zie ik in dat hij misschien geen ongelijk heeft. Mijn ideale dag bestaat uit zorgen voor mijn gezin en met mijn acteurs aan een nieuw stuk werken. Zo was het bij Angelena! Overdag schrijven en schrappen, en ’s ochtends en ’s avonds voor mijn gezin zorgen. Ik heb in de speeltekst trouwens de namen van mijn man en kinderen verwerkt zodat ze ook bij me zijn als ik op de planken sta.
Uw gezin inspireerde u ook tot een boek.
DOBBELS:Brave kinders is vooral een cadeautje aan mezelf, dat ik samen met mijn vriendin Vicky Lommatzsch heb geschreven. De aanleiding was mijn vijfjarige dochter die Klein klein kleutertje zong. Ik leerde het refrein met het zinnetje ‘papaatje die gaat slaan en mamaatje die zal kijven’. Wel, die zin wordt nu geschrapt. Komaan zeg! Dat is toch een verkeerde vorm van politieke correctheid? Dus besloot ik om lekker stoute gedichtjes te bundelen. Heerlijk! (Lacht)
Over politieke correctheid gesproken: hoe is de omgang met uw schoonvader Jean-Marie De Decker?
DOBBELS: Het respect is wederzijds gegroeid. Intussen kennen we elkaar bijna tien jaar. In de plaats van als twee keikoppen met elkaar in de clinch te gaan, zijn hij en ik goed naar elkaar beginnen te luisteren. Dat leverde ongemeen boeiende discussies op. Mijn schoonvader is een strijdvaardige dossiervreter die pas iets beweert als hij de harde feiten en de juiste cijfers kent. Zo heeft hij me, onder meer, de ogen geopend over ons bedreigde socialezekerheidsstelsel. Andere partijen weigeren te zien hoe de boel fataal dreigt af te lopen. Op mijn beurt gaf ik hem meer inzicht in de cultuur- en kunstensector.
Uw familie betekent veel voor u.
DOBBELS: Ze betekent echt alles voor me. Ik groeide op in een fijn, beschermd milieu. Hier, in Nieuwpoort. Naar Gent gaan, was voor mij een onwaarschijnlijke gebeurtenis! (Lacht) De band met mijn ouders en grootouders was ijzersterk. Mijn grootmoeder kende ontzettend veel gedichtjes. Toen ze op haar sterfbed lag, heb ik haar nog zo veel mogelijk gedichtjes laten opzeggen en ze genoteerd. En ik wil ook nog een boek maken over het atypische oorlogsverhaal van mijn grootvader. Familie is mijn zorg en mijn inspiratiebron.
Was u vanuit die beschermde achtergrond aanvankelijk niet een beetje te naïef voor de competitieve kunstensector?
DOBBELS: Ik vind naïviteit iets schoons. Naïef zijn is geen probleem, geen opvangnet hebben als je gekwetst wordt, wél. Dat ik er in 2010 niet onderdoor ben gegaan, heeft alles te maken met dat vangnet. Mijn familie en vrienden waren woest. Zij waren kwaad in mijn plaats. Ik was niet boos, enkel ontgoocheld. Maar hun woede heeft me ontzettend getroost. Elke teleurstelling is een kans om jezelf heruit te vinden. Al kost dat tijd en tranen. En hoe ouder ik word, hoe groter de nood wordt om via theater iets te vertellen.
Jezelf heruitvinden. Is dat de reden waarom u deelneemt aan White Rabbit, Red Rabbit, een voorstelling tijdens Theater aan Zee waarvan u de tekst pas te lezen krijgt wanneer u al op de bühne staat?
DOBBELS: Dat is exact de reden. Nassim Souleimanpour is een Iraanse theatermaker die zijn land niet uit mag. Prima, dacht hij, dan maak ik van mijn nadeel een voordeel. Hij laat zich overal ter wereld vervangen door elke avond een andere acteur zijn verhaal te laten vertellen. Een idee, geniaal in zijn eenvoud, waarmee hij een enorme betrokkenheid creëert.
Straks krijgt u het weer te druk.
DOBBELS: Daar waak ik over. In deze maatschappij hollen we onszelf achterna en lopen we gebukt onder schuldgevoelens over wat we allemaal hadden moeten doen of laten. Over die schuldgevoelens schrijven Maaike Cafmeyer en ik een serie. Wanneer die te zien zal zijn, is nog afwachten. Eerst geld vinden – want het mediafonds is leeg – en Angelena spelen.
www.theateraanzee.be, www.compagniececilia.be
DOOR ELS VAN STEENBERGHE
‘Dat ik er in 2010 niet onderdoor ben gegaan, heeft alles te maken met mijn familie en vrienden. Zij waren kwaad in mijn plaats.’
