Onderhoudend is de nieuwe roman van Marjolijn Februari genoeg, ondanks de wat saaie titel. Tegelijk graaft De literaire kring diep. Aanrader!
Het is een geestig boek, dit, op een rustige, onnadrukkelijke manier – het is bijvoorbeeld onmogelijk de eerste zinnen, die het doorsneeflutromannetje zo ironisch calqueren, te lezen zonder op zijn minst een glimlach te voelen opkomen: ‘De suikerpot viel van tafel. Net nu het zo goed ging met Teresa.’
Maar waar De literaire kring werkelijk over gaat, is niet het welbevinden van deze Teresa Pellikaan, dertig, dochter van de beroemde en behoorlijk welgestelde jurist Randolf Pellikaan. Gelukkig gaat hij daar niet over – of is dat dan weer een al te hooghartige opinie over een soort literatuur waar toch een aanzienlijk deel van de roman- en verhalenproductie toe behoort? Onder meer over dit soort vragen gaat De literaire kring wél.
Zij het slechts zijdelings, want de kern ervan wordt gevormd door een even oude als formidabele kwestie: hoe moeten wij handelen?
Randolf Pellikaan, toonbeeld van weldenkendheid, weet overtuigend te suggereren hoe dat moet. Zijn aura van grootburgerlijke deugdzaamheid én maatschappelijke betrokkenheid levert hem plaatsen in regeringsadviescommissies op, hij heeft zich als staatsrechtsgeleerde tot een beroemd columnist ontwikkeld. Hij is ook de oprichter en aanjager van de literaire kring in het chique dorp waar deze roman zich grotendeels afspeelt, want bij de verantwoordelijkheid die hij bij zijn stand vindt passen, hoort ook het koesteren van de hoge cultuur.
Daartoe behoort in zijn ogen nadrukkelijk níét De zomer van de linnen schoenen. Die autobiografische roman, een internationale bestseller geschreven door een voormalige klasgenote van Teresa genaamd Ruth Ackermann, verhaalt op luchthartige wijze hoe een meisje in de psychiatrie belandt en daar een tragikomische liefdesgeschiedenis met een medepatiënt beleeft. Chicklit van de onwaarachtigste soort, vindt Randolf. Er is ook nog sprake van een massamoordende vader – maar eind goed al goed, zo’n soort boek is het, en dan wordt er ook nog eens een heel stelletje topcriminelen opgerold, ‘criminelen die hoge posten in de samenleving bekleden en het aanzien van hun omgeving genieten, maar bij nader inzien niets beters blijken te zijn dan ordinaire boeven’.
Uiteraard, want zo’n soort boek is De literaire kring dan weer, wordt dit laatste gegeven gespiegeld in Februari’s roman, en dan blijkt hoezeer om te beginnen Randolf Pellikaan zelf van de onwaarachtigheid aan elkaar hangt. Die plot wordt vaardig naar zijn ontknoping gevoerd, maar écht genieten is het pas van de vele boeiende (en gewoonlijk ook lastige) vragen die dit boek opwerpt. Zoals in deze verzuchting van Victor Herwig, journalist en eveneens ex-klasgenoot van Teresa, die op het spoor komt van de werkelijke toedracht achter Ruth Ackermanns roman: ‘Ja, de meeste mensen die hij kende hielden van klassieke muziek (…), maar wat schoot de wereld daar welbeschouwd mee op? Als je stilstond bij het gedrag van mensen viel niet hun muzikale gevoeligheid het meest op, maar de slechtheid, of misschien geen echte slechtheid, maar een schuimlaag van ranzigheid, hypocrisie, ongeïnteresseerdheid, oppervlakkigheid en smalend leedvermaak.’ Wat is het verband tussen ethiek en kunst?
Dit voorbeeld is, het is waar, een beetje van grote-stappen-gauw-thuis (wordt in het boek zelf trouwens ook toegegeven). Maar er zijn er andere. Op zeker ogenblik werpt Teresa, in een twistgesprek over Ruth Ackermanns boek, haar man John voor de voeten: ‘Waarom is terrorisme interessanter dan een psychiatrische opname? Wat is er in godsnaam zo interessant aan 9/11?’ Het is inderdaad niet zo eenvoudig, men wordt uitgenodigd het te proberen, om deze opmerking met een overtuigend tegenargument te pareren.
De literaire kring behoort tot dezelfde familie als bijvoorbeeld Juli Zehs geweldige roman over moraal en maatschappij Speeldrift (zie ook Knack van 6 september 2006), al bereikt het misschien niet helemaal dezelfde grote hoogte. Wel zeker is dat Marjolijn Februari hiermee een van de interessantste Nederlandse romans van dit jaar heeft geschreven, zoals in december nog wel zal blijken.
MARJOLIJN FEBRUARI, ‘DE LITERAIRE KRING’, PROMETHEUS, AMSTERDAM, 255 BLZ., euro 17,95.
DOOR herman jacobs
