Jürgen Gosch regisseert Tsjechovs “Ivanov” bij Toneelgroep Amsterdam.
Op zijn vijfendertigste valt Ivanov ten prooi aan een diep en onbestemd gevoel van verveling. De landeigenaar verwaarloost zijn bezittingen, krijgt schulden en gaat uit loutere onverschilligheid niet in op het dringende advies om met zijn tuberkuleuze vrouw een heilzaam vakantieoord op te zoeken. Ivanov verzuipt in zijn besluiteloosheid en verdoet zijn tijd met klagen, piekeren, drinken en burenbezoek. De onstuimige liefde van een jong meisje drijft zijn zelfwalg nog meer op de spits.
Dat is het gegeven èn het verhaal van “Ivanov”, het stuk dat Tsjechov schreef in 1887. Luk Perceval maakte in 1991 een vlijmscherpe, onvergetelijke enscenering van de bewerkte tekst bij het Nationale Toneel in Den Haag. Enkele seizoenen geleden speelde Stan een amusante, kabareteske versie van “Ivanov”.
Nu is “Ivanov” te zien bij Toneelgroep Amsterdam, in een breed uitgesponnen maar boeiende enscenering van de Duitser Jürgen Gosch.
Op een bijna kaal toneel, afgebakend door de bakstenen achterwand van de bühne, krijgen de akteurs alle ruimte om de grote emoties van het stuk af te tasten. Ze doen dat op de hen bekende manier. Met een licht aangezette patos en een virtuoze techniek, maar evenzeer met de konstante neiging tot ironie en sarkasme. Daardoor krijgen de soms wat zwaarwichtige, zelfanalyzerende dialogen en monologen een permanente toets van relativering. En zo komen ze tegemoet aan die bekende maar zelden vervulde wens van Tsjechov om zijn stukken te behandelen als komedies.
Uiteraard is Ivanov een tragische antiheld, een generatie X-figuur avant-la-lettre. En Pierre Bokma speelt hem magistraal, als een kruising tussen een vertwijfelde Hamlet en een gevaarlijke nietsnut. Rond hem cirkelen een stel slijmjurken, slapjanussen, kwezels en parvenu’s. Hier worden ze grandioos vertolkt door Rik van Uffelen, Joop Admiraal, Marjon Brandsma en Hans Kesting. Deze “Ivanov” graaft niet zo diep als de konfronterende enscenering van Perceval. Maar het is wel een voorbeeld van een verstandig geregisseerde en voortreffelijk geakteerde Tsjechov-tekst. Een brok voorbeeldig repertoiretoneel dat je tegelijk blij en weemoedig maakt en dat niemand zou mogen missen.
Edward van Heer
Reisvoorstellingen in Nederland t/m 21/10. Slechts twee keer te zien in ons land, op 22 en 23/9 in deSingel in Antwerpen. Reserv. : (03) 248.38.00.
Pierre Bokma, Roos Ouwehand, Johanna van Ballegooij in “Ivanov” : voorbeeldig repertoiretoneel.
