Rudy Tambuyser
Rudy Tambuyser Muziekjournalist

Pierre-Laurent Aimard en Morton Feldman brengen elk op hun manier hulde aan de meester.

In een interview verzekerde een beroemde pianist me ooit dat je geen werk van een componist kunt spelen zonder zijn volledige oeuvre te kennen. Het was bluf, manifeste nonsens bovendien. Vertrouw nooit iemand die langer doorboomt over de tweede symfonie van Rachmaninov dan ze duurt.

Toch is het vaak goed, want leerrijk, om vroeg en laat werk van eenzelfde componist te vergelijken. Je kunt de late kwartetten van Beethoven niet begrijpen zonder bijvoorbeeld zijn eerste pianosonates te hebben gehoord. De dodecafonische Schönberg niet zonder zijn laatromantische Verklärte Nacht. Weberns ultrakorte aforismen niet zonder zijn eerste, weelderig mahleriaanse Quartettsatz.

Nog een mooi voorbeeld biedt een nieuwe uitgave van de briljante Franse pianist Pierre-Laurent Aimard. Als eerbetoon aan Olivier Messiaen, die dit jaar honderd zou zijn geworden, combineert hij hier een zelden gespeeld jeugdwerk (acht Préludes pour piano) met enkele rijpe vruchten van de meester ( L’alouette lulu en La bouscarle uit Catalogue d’oiseaux en Ile de feu I en II uit Quatre études de rythme).

Vooral de preludes zijn ontroerend: jeugdwerken waarin Messiaen weliswaar talentrijk – en met voldoende zin voor overdrachtelijkheid – dweept met de erfenis van Debussy, maar die zeker nog niet de grote visionair en geleerde van de latere jaren doen vermoeden. Verder komen uiteraard de ornitholoog en het ritmische genie in Mes-siaen aan bod, beiden essentieel in een bloemlezing uit zijn werk.

Over Aimard die Messiaen speelt, kun je ook zonder te luisteren een lofrede schrijven: hij werd door de meester en zijn tweede vrouw Yvonne Loriod zowat muzikaal opgevoed en is zonder twijfel de meest eloquente én best ingelichte ambassadeur van Messiaensmuziek. Toch verdient luisteren ook in dit geval aanbeveling. Aimard was bij de opname van deze plaat duidelijk in bloedvorm. Alleen al zijn ritmische accuratesse zet je nekharen overeind. De kleurenrijkdom, de harmonische transparantie en de dienstbare empathie krijg je er zomaar bij.

Die laatste eigenschappen zijn ook van toepassing op pianist Steffen Schleiermacher, die na de voltooiing van zijn schitterende John Cage-integrale zopas is begonnen aan de opname van de late pianowerken van Cages kompaan Morton Feldman. Dat zal allicht een tijdje duren: dit eerste volume beslaat één enkel werk, Triadic Memories. Ruim tachtig minuten schoon aan de haak. We zegden al dat Messiaen in grote mate een muziekgeleerde was: niemand kende beter de harmonie in al haar spectrale consequenties, niemand deelde de tijd zo geavanceerd in. Feldman is op een bepaalde manier minder geleerd, maar zeker zo wijs en ambitieus: hij onderzoekt geen harmonie, maar ontsluiert in een soort continuüm van minuscule veranderingen de geheimen van klank op zich. Hij deelt geen tijd in, maar lijkt hem te creëren. Dat heeft Schleiermacher hoorbaar begrepen. En dat léért hij ook de nieuwe luisteraar. Een magistrale plaat, maar wel alleen voor wie tijd heeft en tot rust kan komen.

HOMMAGE à MESSIAEN, PIERRE-LAURENT AIMARD, DG 477 7452 MORTON FELDMAN, THE LATE PIANO WORKS VOL I, STEFFEN SCHLEIERMACHER, MDG 613 1521-2

Rudy Tambuyser

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content