In de Europese Volkspartij (EVP) zijn de plooien gladgestreken. Ondanks de aanwezigheid van zoveel conservatieven voelen de Vlaamse christen-democraten er zich opnieuw lekker in hun vel.

Minder dan een jaar geleden leek het schisma binnen de Europese Volkspartij (EVP) onafwendbaar. De omstreden regeringscoalitie in Oostenrijk veroorzaakte zoveel controverse dat diverse partijen en prominenten zich voor de definitieve breuk opmaakten. Onder hen de Franse centrumfiguur François Bayrou en PSC-voorzitster Joëlle Milquet. Ook binnen de CVP leefde er wrevel en groot ongenoegen. Niet zozeer over Oostenrijk, dan wel over de conservatieve machtsgreep binnen de EVP. Er was de groeiende invloed van de Tories in de fractie van het Europees parlement, het lidmaatschap van Forza Italia en de opdringerigheid van de Beierse CSU.

De diagnose van europarlementariër Johan Van Hecke loog er toen niet om. ‘De passagiers hebben ons schip gekaapt en sturen het een andere richting uit.’ Zo werd in het Parijse restaurant Le Goncourt de Schumangroep opgericht die de EVP weer in centristisch vaarwater moest brengen. Vooral christen-democratische parlementsleden uit België, Frankrijk, Nederland en Luxemburg zetten er de toon. De rebellenclub bestaat nog steeds, maar liet op het congres van de EVP in Berlijn nauwelijks van zich horen. Niemand praatte nog over een schisma, want het wonder voltrok zich opnieuw. Met veel vakmanschap werden de breuklijnen gecamoufleerd, de verschillen afgevlakt en iedereen met bijna iedereen verzoend.

Voorzitter Wilfried Martens was na afloop een zeer tevreden man en in zijn slottoespraak kon hij met moeite het triomfalisme onderdrukken. ‘Zonder iets van het erfgoed te verloochenen, vonden we een nieuwe samenhang. In Berlijn hervond de EVP haar innerlijke cohesie.’ De stemmingen bevestigden het gelijk van Martens. Het lijvige congresdocument over een Unie van waarden, waarin alle hete hangijzers van de Europese samenleving en politiek aan bod kwamen, werd unaniem goedgekeurd. Voor Martens is het geen klein succes. Hij was de belangrijkste architect van het masterplan van voormalig bondskanselier Helmut Kohl om christen-democraten en conservatieven in één grote formatie samen te brengen. De operatie die meer dan eens in een ideologische oorlog leek te ontsporen, is nu grotendeels afgerond en geconsolideerd. De EVP is het enige machtsblok dat de dominante positie van de sociaal-democratie kan bedreigen. Ook na Berlijn is de twijfel over de ideologische en programmatorische homogeniteit van de EVP verantwoord. Niemand in de EVP-top die daar nu wakker van ligt. De partij blijkt een bruikbaar en efficiënt vehikel om Europese macht te verwerven. Dat schept een band. Macht is nog altijd het beste cement om potentiële dissidenten en grote ego’s te lijmen.

VERGEVEN EN VERGETEN

Vijf jaar geleden was het absoluut ondenkbaar dat de Italiaanse glamourboy Silvio Berlusconi zich ooit met het EVP-etiket zou tooien. In Berlijn werd de loper voor Berlusconi uitgerold. Hij kreeg een plaats op het podium en werd na zijn eerste toespraak op een EVP-congres door alle kopstukken met applaus bedacht. Berlusconi gebruikte de EVP om zijn Europese credibiliteit te onderstutten, de EVP gebruikte Forza Italia dan weer om de grootste fractie van het Europees parlement te worden. Het volle rendement van de Italiaanse belegging hoopt de EVP binnenkort te verzilveren. Volgens de peilingen staat Berlusconi er uitstekend voor om de verkiezingen te winnen en de nieuwe Italiaanse premier te worden. In Berlijn deed hij alvast zijn best om de laatste hypotheken te lichten. Tot drie keer toe herhaalde hij dat hij het programma van de EVP volledig tot het zijne maakt. En om duidelijk te maken dat hij de EVP-liturgie tot in de perfectie beheerst, rondde hij zijn toespraak af met een uitval naar de socialisten, een verwijzing naar de vaders van Europa en een pleidooi voor transcendente waarden. Berlusconi is nu een volwaardig lid van de EVP-familie.

Voor zover nodig herhaalde de EVP in haar congresdocument dat de familie de hoeksteen van de samenleving is. Niet die zin is opmerkelijk, wel het feit dat de EVP zelf steeds duidelijker familiale trekjes vertoont. In Berlijn werden enkele verloren zonen – die de club mee groot maakten, maar in opspraak raakten – weer in de familiekring gekoesterd. Hun misstappen werden met christelijke grootmoedigheid vergeven en vergeten. Helmut Kohl kreeg voor het eerst sinds lang nog eens een ovatie en genoot daar zichtbaar van. Dat eerherstel was een idee van Martens die maar al te goed beseft dat Kohl voor de EVP nog steeds een interessante troefkaart is, waarmee je deuren kan openen en coalities kan smeden. Ook Wolfgang Schaüble, de kroonprins die Kohl in zijn val meesleurde, kreeg een open doekje met daarbovenop een belangrijke partijopdracht. Samen met Martens moet hij dit jaar voor de EVP een rapport over de finaliteit van de Unie schrijven. Dat document wordt een soort wegwijzer waarmee de EVP-top haar regeringsleiders, partijvoorzitters en parlementsleden naar de volgende verdragswijziging wil piloteren. Vermits Schaüble en Martens hun werkstuk nog dit jaar willen afronden, zal het sowieso als een alternatieve verklaring van Laken worden geïnterpreteerd.

Bij het eerherstel van Kohl, waar alle huidige kopstukken van de CDU present gaven, en de nieuwe Europese job van Schaüble gaat het om meer dan een werk van barmhartigheid. De wat stuurloze Duitse groep in de EVP, die steeds meer door de Spanjaarden van José Maria Aznar werd overvleugeld, wint opnieuw aan belang. Bovendien is de keuze van Schaüble een garantie dat de vertrouwde federale benadering in de nieuwe Europese blauwdruk terug te vinden is. Die zekerheid was er allerminst, mocht een vertrouweling van Aznar de pen vasthouden. Met Schaüble, annex Kohl, probeert Martens de EVP opnieuw in de CDU te verankeren en te voorkomen dat de partij haar Europese koers zou kwijtspelen of onder druk van Aznar en Berlusconi nog meer naar rechts zou uitwijken. Nu de christen-democratische partijen de opname van de conservatieven in de EVP geslikt hebben, komt het erop aan dat ze zich er opnieuw thuis voelen.

CVP VOELT ZICH WEER THUIS

Bij sommige partijen is het al zover. Drie jaar geleden – Forza Italia was nog geen lid – haalde toenmalig CVP-voorzitter Marc Van Peel nog fors uit tegen de verruimingsstrategie van Martens. ‘Krampachtig blijven zoeken naar nieuwe partijen, onder het motto wie tegen de socialisten is, is met ons, dat is geen goede oplossing. Ik zie niet in waarom rechts onze natuurlijke partner zou zijn.’ Ondertussen is Forza lid, Van Peel schepen van Antwerpen en Stefaan De Clerck CVP-voorzitter. In Berlijn nam De Clerck voor het eerst aan een EVP-congres deel en van het bezwaarde gemoed van zijn voorganger heeft hij helemaal geen last. Na anderhalve dag luisteren en debatteren kwam hij tot de conclusie dat de CVP zich opnieuw thuis voelt in de EVP. ‘We voelen ons hier goed. Ik ben werkelijk opgetogen over wat er hier gebeurt. Hier wordt met den buik over ideologie en politiek gepraat en ons gedachtegoed wint veld. Ook Forza Italia en Berlusconi onderschrijven nu onze principes.’

De verruimingsoperatie die de EVP doorvoerde en waarbij ze in navolging van CDU en CSU de hele democratische rechterzijde probeert te bestrijken, zet de CVP-voorzitter aan het denken. Volgens Martens is het de enige strategie die de christen-democratische partijen weer in het centrum van de besluitvorming kan brengen. Ook Gérard Deprez, verkozen op een PRL-lijst en nog steeds in de EVP actief, denkt in dezelfde richting. De Clerck vraagt zich nu zelfs hardop af of de EVP niet voor de CVP model kan staan. Hoewel het model moeilijk te definiëren is, zijn de krachtlijnen wél duidelijk: gematigd rechts (centristisch) in sociaal-economische dossiers en behoudsgezind in ethische kwesties. Wat de EVP-formule voor CVP-vernieuwers echter bijzonder aantrekkelijk maakt, is dat de Duitse variant ervan de doorbraak van extreem-rechts onmogelijk maakte. Vermits bij de CVP denken over partijvernieuwing heel vlug bij het Vlaams Blok uitmondt, ligt het voor de hand dat een herpositionering van de CVP richting EVP nieuwe perspectieven kan openen. Toeval of niet, maar in Berlijn werd ook de CVP met een verloren zoon geconfronteerd. Tot verbazing van voorzitter De Clerck verscheen Leo Delcroix op het congres. Of dit een comeback was? ‘Helemaal niet, ik ben altijd een basismilitant gebleven.’

Tekenend voor de nieuwe opstelling van de CVP-leiding is haar appreciatie van EVP-voorzitter Martens. Op de vraag of zijn partij Martens zou steunen als hij opnieuw voor het voorzitterschap kandideert, hoeft De Clerck geen seconde na te denken. ‘Hij kan zonder enig voorbehoud op onze steun rekenen. Wat hij hier presteerde, verdient het grootste respect. Dankzij Martens spelen we op Europees niveau nog mee.’

DE GODSVREDE VAN LAKEN

Een uithaal naar de socialisten levert op een EVP-congres altijd applaus op. Deze keer was het niet anders en bij de evaluatie van de top van Nice werd er voortdurend op gehamerd dat de socialisten er veruit in de meerderheid waren. Vandaar het slechte resultaat. Toch durfde niemand van de boegbeelden het aan om tegen de ratificatie van het nieuwe verdrag te pleiten. Ongeacht of ze Jean-Claude Juncker, Wolfgang Schüssel, Aznar, Angela Merkel of Kohl heetten, allemaal drongen ze erop aan om het verdrag goed te keuren. Zelfs Edmund Stoiber, de Beierse minister-president en een moeilijk specimen in Europese kwesties, vond dat er goede argumenten waren om het slechte akkoord te aanvaarden. Kortom, als het hoger Europees staatsbelang op het spel staat, wordt het klassieke oppositiepatroon verlaten. In de CDU wordt dat een moeilijk debat. Nogal wat Duitse europarlementsleden, onder wie Elmar Brok, een van de meest beslagen specialisten terzake, voeren campagne om Nice weg te stemmen. Uitgerekend in naam van het hoger Europees belang. Volgens hem is de inhoud van Nice zo slecht dat het nooit in werking mag treden. CDU-voorzitster Merkel tikte Brok al op de vingers en alles wijst erop dat de hoge EVP-instanties de parlementsleden de volgende weken zullen bijvijzen.

Ook CVP-voorzitter De Clerck beseft dat hij de volgende maanden moeilijke keuzes tussen de Europese staatsraison en de oppositierol moet maken. ‘We willen absoluut dat het Belgische voorzitterschap lukt en dat er een ambitieuze Verklaring van Laken komt. De regering kan een beroep op onze expertise doen en mensen als Jean-Luc Dehaene en Wilfried Martens inschakelen.’ Zal de CVP een godsvrede in acht nemen en de regering tijdens die periode niet te veel in de weg leggen? ‘We zullen een onderscheid tussen hoofd- en bijzaken maken. Zeker in die periode is Europa het allerbelangrijkste.’

Paul Goossens

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content