De Koerdische PKK-rebellen kondigen een wapenstilstand aan met Turkije, na 30 jaar oorlog. Zuhal Demir, N-VA-Kamerlid met Koerdische wortels, en Joost Lagendijk, ex-politicus en columnist voor de Turkse krant Zaman, hebben goede hoop op echte vrede.

Eerdere wapenstilstanden mislukten. Is de euforie dit keer terecht?

Joost Lagendijk: Twee Koerdische parlementsleden die live op de Turkse tv in het Koerdisch en in het Turks een wapenstilstand voorlezen in opdracht van de gevangen PKK-stichter Abdullah Öcalan, is ongezien. Als dit mogelijk is, is er hoop. Maar dit vredesproces is al een hele tijd bezig, en er moeten nog veel stappen gezet worden. Öcalan gaf nog geen deadline voor de terugtrekking van de PKK-strijders naar Noord-Irak.

Zuhal Demir: Als Öcalan geweld afzweert, heeft de Turkse regering vast beloftes gedaan over het waarborgen van de culturele eigenheid van de Koerdische minderheid. Recep Tayyip Erdogan is zo de eerste premier die werkelijk iets voor de Koerden doet. Sommige radicale takken van de PKK waren not amused. Na veertien jaar gevangenis is het niet duidelijk hoeveel grip Öcalan nog op hen heeft. Als de beweging scheurt, zou dat niet goed zijn voor de onderhandelingen.

Wat hebben beide partijen te winnen?

Lagendijk: Na zeker 30.000 doden is het duidelijk dat het de Koerden nooit zal lukken met geweld de onafhankelijkheid af te dwingen. Net zoals het Turkije nooit zal lukken om de onafhankelijkheidskwestie van de agenda te krijgen. De regering heeft veel te winnen, omdat het geweld het interne democratiseringsproces van Turkije in de weg staat. Het verhindert ook een sterkere positie in de regio. Een rem zijn de verkiezingen van volgend jaar. Erdogan wil de eerste rechtstreeks verkozen president worden, en hij heeft daarvoor de stemmen van zowel de Koerden als de Turkse nationalisten in zijn AKP nodig. Best lastig om aan beide groepen tegemoet te komen. De Koerden kunnen hun positie in de grondwet laten versterken, en de nodige investeringen eisen in hun regio. Öcalan wil zijn celstraf allicht graag omgezet zien in huisarrest. De man wil niet in de cel sterven, en dat is de troefkaart die de Turkse regering achterhoudt. In ruil hopen ze dat hij als PKK-stichter de meerderheid van de Koerden meekrijgt. Gezien de positieve reacties van zowel de commandanten in de bergen als de zeer radicale PKK-diaspora, lijkt dat ook te lukken.

Demir: Om de grondwet te hervormen heeft Erdogan een heel ruime meerderheid nodig. Daar heeft hij zeker de gematigde Koerdische partij BDP voor nodig. Dat kan. Erdogan heeft bij de vorige verkiezingen veel stemmen gehaald onder de Koerden. Hij wil aan de kiezers tonen dat hij het geweld kan stoppen, en aan de wereld dat hij zijn eigen problemen de baas kan.

Hoe kan een politieke oplossing eruitzien?

Lagendijk: Het gebruik van de Koerdische taal toelaten, ook in het onderwijs, en in de grondwet erkennen dat zij als minderheid thuis zijn in Turkije. Het lastigste zal de amnestie voor de PKK-strijders zijn. En de laatste fase is het ontwapenen van de PKK. Enige vorm van staatsstructuur voor de Koerden is al lang niet meer aan de orde. Öcalan heeft na zijn arrestatie dertien jaar geleden zijn autonomie-eisen steeds verder afgezwakt. In zijn toespraak van donderdag sprak hij van ’twee volkeren die vreedzaam samenleven in één staat’.

Thomas Verbeke