‘Desnoods vraag ik op mijn blote knieën om geen actie te voeren’

KAREL VAN EETVELT (L.) 'De loonlastenverlaging is eigenlijk niet groot genoeg, maar ze is beter dan niets of nog eens jaren afwachten.' PIETER TIMMERMANS (R.) 'We hebben nog één zekerheid: als we niets doen, tuimelen we over vijf jaar de economische afgrond in.' © DEBBY TERMONIA

Terwijl de vakbonden mobiliseren voor een hete herfst, leggen Pieter Timmermans (VBO) en Karel Van Eetvelt (Unizo) graag uit waarom deze nieuwe regering wél op krediet van de bedrijven en ondernemingen mag rekenen. En waarom de vakbondsacties niet alleen voorbarig maar vooral contraproductief zouden zijn. ‘We begrijpen de vakbonden niet. De acties zullen de factuur voor hun eigen achterban alleen maar doen oplopen.’

De twee sterke mannen van de Belgische werkgevers hebben duidelijk het Knack-interview gelezen waarin vakbondsvoorzitters Marc Leemans (ACV) en Rudy De Leeuw (ABVV) vorige week brandhout maakten van de regering-Michel. Ze hebben verschillende passages aangestreept, en in de marges zijn commentaren gekribbeld. Zelfs de lichaamstaal van de vakbondsbazen op de foto’s is ze niet ontgaan. Maar de toplui van de werkgeversorganisaties zitten vooral in hun maag met de taal van hun ‘sociale partners’. Timmermans: ‘Ze zijn scherp, agressief en erg emotioneel. Waar is dat voor nodig?’

Zeg nu niet dat u verwonderd bent dat de vakbonden een vuist maken tegen wat zij een ‘Monaco-regering’ noemen: een regering voor de rijken.

PIETER TIMMERMANS: Het viel inderdaad te verwachten dat de herfst niet smoothly zou verlopen. Het parlement heeft een andere democratische meerderheid, en er is een nieuwe federale regering met een andere visie dan de vorige. Maar moet daarom het land plat? Ik herinner me dat, toen in 1999 de paars-groene regering aantrad, minister van Werk Laurette Onkelinx (PS) ons meteen haar Rosettaplan oplegde (het plan verplichtte bedrijven om drie laaggeschoolde jongeren in dienst te nemen, nvdr. ). Toen schoten de werkgevers ook in een kramp. Maar we zijn wél blijven praten en overleggen.

KAREL VAN EETVELT: Dat Rosettaplan heeft vijftien jaar bestaan omdat men het vergat af te schaffen. Wíj hebben in elk geval nooit acties ondernomen die banen vernietigen. Als vakbonden hun zin niet krijgen, dreigen ze meteen om de economie te beschadigen.

Staken is nu eenmaal een democratisch recht.

VAN EETVELT: Ik heb nooit iets fundamenteel zien veranderen door een vakbondsactie. Wie traditioneel het hardste roept voor sociaal overleg keert het vandaag als eerste de rug toe. Dat hebben werkgevers nooit gedaan, welke politieke meerderheid ook aan de macht was.

TIMMERMANS: Coformateurs Charles Michel (MR) en Kris Peeters (CD&V) waren nog maar één dag aan de slag en ze nodigden de sociale partners al uit voor een gesprek.

VAN EETVELT: Toen Elio Di Rupo (PS) formateur was in 2010, was hij niet zo gehaast met een uitnodiging. Maar de vakbonden hebben geweigerd om met de coformateurs te praten. Dat vind ik onaanvaardbaar.

TIMMERMANS: De weigering om op die uitnodiging in te gaan, was een strategische blunder van formaat. Dat heb ik De Leeuw en Leemans ook met zoveel woorden gezegd.

Het ziet er dus naar uit dat het sociaal overleg aan diggelen ligt.

TIMMERMANS: Wie de Groep van Tien (het structurele overlegorgaan tussen vakbonden en werkgevers, nvdr. ) afschaft, zal hem dezelfde dag opnieuw moeten uitvinden. De voorbije weken zijn binnen de Groep nog afspraken gemaakt over de uitvoering van deelaspecten van het eenheidsstatuut voor arbeiders en bedienden. Maar grote, veelomvattende akkoorden? Dat lukt al sinds 2003 niet meer. (grijnst) Ik hou dat allemaal zorgvuldig bij in mijn Atomaschriftjes.

Hoe constructief bent u zelf binnen de Groep van Tien? Toen Marc Leemans onlangs voorstellen voor lastenverschuivingen deed, zo vertelt Rudy De Leeuw, was de enige reactie van Pieter Timmermans: ‘We zijn niet geïnteresseerd.’

VAN EETVELT: Er heeft nooit een concreet voorstel op tafel gelegen. En we hebben nog nooit geweigerd om over wat voor voorstel ook te praten. Nooit! Hoe vaak hebben we niet zelf geprobeerd om het debat over lastenverschuivingen op gang te krijgen, Pieter?

TIMMERMANS: Ik heb die passage ook aangestreept, Karel. Ik zal diplomatisch blijven, maar toen Leemans daarover begon, zaten we met tien aan tafel en één man, niet ik, keek raar op en zei: ‘Ik wil alleen over belastingen praten.’ Daarmee wisten de negen andere aanwezigen hoe laat het was.

Dat kan niemand anders geweest zijn dan ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw zelf.

TIMMERMANS:(gedecideerd) In 2005 wees het ABVV op de valreep het Generatiepact af (dat beperkte onder meer het brugpensioen, nvdr. ). Ik heb toen gezegd dat die blunder nog lang zou nazinderen. De ABVV-top was toen al niet meer in staat om zijn achterban fundamentele langetermijnakkoorden te laten aanvaarden. Sommigen willen alleen wat morrelen in de marge. Michel Nollet (ABVV-voorzitter van 1995 tot 2002) was de laatste ABVV’er die een groot akkoord heeft afgesloten. Nollet verdedigde loyaal de gesloten akkoorden, op regeringsniveau én naar zijn achterban, ook al had hij binnen de Groep van Tien op een aantal punten moeten inbinden.

VAN EETVELT: Nollet kwam dan ook zelf van de werkvloer. Maar nadien liep het altijd fout. Zelfs met Di Rupo als premier lukte het niet om het ABVV over de streep te trekken voor het eenheidsstatuut. De regering heeft dan zelf maar ingegrepen. Ik begrijp die houding niet.

TIMMERMANS: Als leider van een belangrijke organisatie moet je verder durven te denken dan de discussie van de dag. Vorig jaar hebben de werkgeversorganisaties dat gedaan met het eenheidsstatuut. Ook wij kregen aanvankelijk bakken kritiek van onze achterban. Maar uiteindelijk hebben we onze bedrijven en sectoren kunnen overtuigen van het langetermijnperspectief. Het nieuwe regeerakkoord verwijst ontelbare keren naar de sociale partners voor overleg. Die kansen moet je toch grijpen?

VAN EETVELT: Deze regering wil inspelen op structurele veranderingen in de samenleving en beseft dat het alleen in nauw overleg met de sociale partners zal lukken. Dát is voor mij de centrale boodschap van het regeerakkoord.

Laurette Onkelinx zei vorige week in het Kamerdebat dat in het regeerakkoord niet één zin staat die Pieter Timmermans niet bevalt.

TIMMERMANS: Ach, dat is het politieke spel. Misschien wil mevrouw Onkelinx gewoon voortdoen zoals de voorbije kwarteeuw? Het resultaat van dat beleid kennen we: handelsbalans in het rood, lage werkgelegenheidsgraad, sociale zekerheid aan het infuus, vergrijzing niet opgevangen…

VAN EETVELT:… rendement van de bedrijven achteruit.

TIMMERMANS: Je kunt niet tegelijk de welvaartskoek laten groeien en verdelen. Dat is het beleid van de voorbije vijfentwintig jaar. De simpele economische logica is nochtans dat éérst de productiviteit moet stijgen, en dat er pas daarna marge ontstaat voor loonsverhoging. Dat was trouwens ook de basis van het historische Sociale Pact van 1945. In de jaren tachtig heeft men die logica helemaal omgedraaid. Men liet eerst de loonkosten stijgen, en de bedrijven moesten maar zorgen dat hun productiviteit genoeg steeg om die extra kosten te betalen. Daarop begonnen onze ondernemingen massaal te automatiseren en robotiseren, om de productie nog feller op te drijven. Maar zo werd ook de druk op werknemers steeds groter. Er moesten dus allerlei systemen worden bedacht – én betaald – om mensen op adem te laten komen: loopbaanonderbreking, tijdskrediet, landingsbanen… Dat is de consequentie van die omkering van de economische logica. Vandaag moeten we die logica herstellen. Eerst moeten de bedrijven opnieuw kunnen zorgen dat de koek groter wordt. Pas daarna bekijken we hoe we die kunnen verdelen.

Wat vinden de bedrijfsleiders de beste maatregel uit het regeerakkoord van Michel I?

TIMMERMANS: Het gaat om het totaalbeeld. Het herstel van de competitiviteit, de stabiliteit en structurele hervormingen zijn de goede cocktail om de komende jaren onze economie aan te zwengelen. Ik zeg niet dat we 6 procent groei zullen halen, zoals sommige studies voorspellen, maar als het internationale economische klimaat verbetert en de Duitse economie aantrekt, zullen we klaarstaan om weer bij de kopgroep van de EU-landen aan te sluiten en hopelijk ook meer mensen aan het werk krijgen.

VAN EETVELT: Gisteren sprak ik voor een gezelschap van werkgevers, en je voelt dat hun vertrouwen groeit. ‘Oef, deze regering geeft ons weer meer ruimte om te ondernemen’, is de teneur. Dat is de reactie op het regeerakkoord, zowel bij kleine zelfstandigen als bij grotere familiale kmo’s. Ze geloven er weer in. De toekomst is weer wat telt.

TIMMERMANS: Het voorbije decennium is onze concurrentiepositie alleen maar verzwakt. En dan heb ik het niet over concurrentie met lagelonenlanden, maar met onze directe buurlanden: Duitsland, Nederland, Frankrijk. We verloren marktaandeel én 93.000 arbeidsplaatsen. We hebben nog één zekerheid: als we niets doen, tuimelen we over vijf jaar de economische afgrond in.

VAN EETVELT: Met deze regering weten bedrijfsleiders eindelijk weer waar ze aan toe zijn. Fraudeurs moet je bijvoorbeeld pakken en bestraffen, maar niet zoals dat de voorbije jaren gebeurde. Elke dag stroomde mijn mailbox vol met verhalen van kmo’ s en zelfstandigen die ergens een papiertje hadden vergeten en meteen duizenden euro’s boete mochten betalen. Of ze werden voor een of andere kleine fout in hun boekhouding bedreigd met monsterboetes van 309 procent. Accountants van bedrijven wisten op den duur niet meer hoe ze een fiscaal probleem moesten oplossen. We kennen zelfs gevallen waarin ook de controleurs van de fiscus toegaven dat ze niet wisten hoe de boekhouding bepaalde fiscale aangiftes moest verwerken. Dat leidde tot gigantische onzekerheid.

TIMMERMANS: Dat wantrouwen voelden wij ook bij internationale bedrijven en investeerders. Neem de notionele-interestaftrek. In het buitenland verdedigden alle ministers dat systeem, ook zij die er zogezegd tegen waren. Maar dat regime was nog maar goedgekeurd in het parlement of een meerderheidspartij (de SP.A, nvdr.) haalde ernaar uit en kondigde zelfs aan dat ze de regeling van de notionele-interestaftrek het liefst zo snel mogelijk wilde veranderen. Moet je dan verbaasd zijn als grote internationale investeerders twijfelen? Ik heb toen véél telefoontjes gekregen van multinationals en ook uit de Londense City met de vraag wat hier aan de hand was. Hopelijk maken we met de nieuwe coalitie dat soort toeren niet meer mee.

U spreekt altijd over hoop. Hoop op investeringen, hoop op nieuwe banen. Maar harde garanties wilt u niet geven. Dat is net wat de vakbonden vragen.

VAN EETVELT: Wat kan een ondernemer meer doen dan uitzoeken waar het investeringsklimaat interessant is en dan beslissen? We leven nog altijd in een fantastisch land, zeker zolang we per hoofd van de bevolking het hoogste aantal vierkante meter terrasjes van de wereld hebben. (lacht) Ik ken veel ondernemers die in dit land actief blijven vanwege van die gezelligheid.

U meent het.

VAN EETVELT: Echt waar. Het is aangenaam leven in België. Daarom blijven ze.

TIMMERMANS: Ik hoor dat ook op buitenlandse economische missies. Onze way of life blijft aantrekkelijk, ook voor ondernemers. Maar die garanties? Hoe zouden ondernemers die kunnen geven? Alleen de overheid kan garanderen dat iedereen een baan heeft. Maar dan ook alleen door iedereen in overheidsdienst te nemen, en dan is morgen het land failliet.

VAN EETVELT: En wij allemaal ook.

De regering-Michel zal de werkgeversbijdragen fors verlagen en doet u een indexsprong cadeau. Veel reden tot klagen hebben ondernemers toch niet meer?

VAN EETVELT: De regering kiest daarmee eindelijk voor oplossingen voor de lange termijn. Ofwel grijp je nu in in de loonkosten met een indexsprong, ofwel doe je niets en dan zal de factuur op lange termijn uit de hand lopen. Ook al is die loonlastenverlaging eigenlijk niet groot genoeg, ze is beter dan niets of nog eens jaren afwachten.

TIMMERMANS: Het indexsysteem ondermijnt de jobcreatie door bedrijven, want daardoor blijven onze loonkosten stukken hoger en komen er minder nieuwe banen dan in de buurlanden. En een verlies aan banen zorgt voor een nog veel groter verlies van koopkracht dan een eenmalige indexsprong. In onze buurlanden kost een werknemer 35 euro per uur, in België 40 euro. Dat is 15 procent meer. Trouwens, ook de nieuwe regering maakt het ons niet over de hele lijn gemakkelijk. Wat zal het effect zijn van de beslissing dat werkgevers zieke werknemers twee maanden gewaarborgd loon moeten betalen?

Niet alleen de indexsprong, ook de verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar doet de vakbonden steigeren. De meeste bedrijven zijn hun oudere werknemers nu al liever kwijt dan rijk.

TIMMERMANS: In alle ons omringende landen ligt de pensioenleeftijd op 67 of 68 jaar. Zo uitzonderlijk is dat dus niet. Bovendien zal het in België maar tegen 2030 gelden. Langer leven en een hoger pensioen na amper 32 jaar werken is onbetaalbaar, tenzij we voor onze kust een gasbel of een oliebron ontdekken om onze pensioenkassen te spekken. Maar daar zou ik niet op hopen. Bij mijn eerste vergadering met de Groep van Tien in 1998 heb ik gezegd dat we moesten uitkijken voor een vergrijzingsbom in 2010. De toenmalige vakbondsleiders zeiden: ‘Dat zullen we dan wel oplossen.’ Die bom ligt er vandaag. En waar is hun oplossing?

VAN EETVELT Weet u dat 30 procent van de carrière van mannen uit zogenaamde ‘gelijkgestelde periodes’ bestaat? Werkloosheid, tijdskrediet, loopbaanonderbreking, brugpensioen: periodes waarin niet gewerkt wordt, tellen toch mee voor de pensioenberekening. Bij vrouwen is dat zelfs 34 procent. Dat is toch onhoudbaar?

Nog een maatregel die als een rode lap op de vakbonden werkt: de verplichte gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen. Zelfs Karel De Gucht noemde dat ‘vernederend’.

VAN EETVELT: Ahmed Aboutaleb, de socialistische burgemeester van Rotterdam, heeft ruime ervaring met gemeenschapsdienst in zijn stad. Hij zegt dat het prima werkt voor laaggeschoolde werklozen die geen baan vinden. Ze doen werkervaring op in een omgeving met weinig economische druk. De regering-Michel heeft zich daardoor laten inspireren. Ik snap niet dat vakbonden mensen die moeilijk aan de bak komen die kans op een baan niet gunnen. Blijkbaar hebben ze liever dat die mensen thuis rondhangen en zich waardeloos en ongelukkig voelen.

TIMMERMANS: Toen de politieke geestverwanten van het ABVV langdurig werklozen als stadswacht aan het werk hielpen, vond de vakbond dat een goed idee. Wat is het verschil met twee halve dagen gemeenschapsdienst?

Uw analyses, voorstellen en plannen staan haaks op ongeveer alles wat vakbonden willen. U leeft blijkbaar in totaal verschillende werelden?

VAN EETVELT: De vakbonden aanvaarden gewoon niet dat er ook maar iets verandert in België, terwijl de hele wereld verandert. Dat is een enorm probleem voor het sociaal overleg.

TIMMERMANS: Ik vond de toon van het discours van de vakbondstop scherp, agressief en zeer emotioneel. Waar is dat voor nodig? Wij verkiezen een rustiger approach.

U hebt gemakkelijk praten met een regeerakkoord dat op de maat van de bedrijven is geschreven.

VAN EETVELT:(geërgerd) Maar wat is er nu zo fundamenteel asociaal aan dat regeerakkoord? De werkgevers blijven net als vroeger betalen voor de sociale zekerheid, de uitkeringen zullen zelfs meer welvaartsvast worden dan onder Di Rupo en wie in de penarie zit, zal nog altijd worden geholpen. Het interview met de vakbondstop bewijst dat de bonden kiezen voor escalatie. Dat zal vooral harde gevolgen hebben voor hun eigen achterban.

Wat zou u op 15 december zeggen tegen de betogers in de straten van Brussel?

VAN EETVELT: Een fout geïnformeerde massa zal sowieso niet luisteren. Ik begrijp best dat gezinnen hun rekening proberen te maken met alle nieuwe maatregelen die op hen afkomen. Dat doen ik en de werkgevers ook. Wij hebben ook een gezin. De factuur zal een beetje hoger zijn. Maar wat is het alternatief? Als we nu niet ingrijpen, zal die factuur over tien of zelfs maar vijf jaar onbetaalbaar zijn. We hebben bijvoorbeeld goed en democratisch toegankelijk onderwijs, maar als we vandaag het inschrijvingsgeld niet een beetje verhogen, hebben we dat onderwijs over tien jaar niet meer. Er blijven toch allerlei sociale correcties bestaan zodat niemand door het verhoogde inschrijvingsgeld uit de boot valt?

TIMMERMANS: Misschien moeten de mensen ook even terugblikken voor ze in actie schieten. In de jaren tachtig zorgde de regering-Martens voor drie indexsprongen en een devaluatie die iedereen in één klap 8 procent armer maakte. Meerdere keren is daartegen betoogd en gestaakt. Wie won de verkiezingen? De regeringspartijen. Begin jaren negentig kregen we het Globaal Plan van de regering-Dehaene: miljarden besparingen en structurele ingrepen in de index op de koop toe. De vakbonden zetten het land op stelten en blokkeerden grote industriezones. Wie won de eerstvolgende verkiezingen? De regeringspartijen. Al die vakbondsacties hebben nooit één extra baan opgeleverd. Maar ze hebben bedrijven altijd wel handenvol geld gekost.

Zullen de vakbonden na 15 december niet gewoon weer aanschuiven aan de onderhandelingstafel?

TIMMERMANS: Premier Michel heeft aangekondigd dat hij de sociale partners zal samenroepen. We wachten af. Maar als het in november uit de hand loopt, wat kunnen we dan nog doen? Vandaag hebben de werkgevers nog een uitgestoken hand, maar als men die hand in november afhakt…

VAN EETVELT: Nogmaals, de vakbonden gaan in hun eigen vlees snijden. Hun acties zullen de factuur voor hun achterban alleen maar doen oplopen. En die voor de bedrijven. Desnoods vraag ik op m’n blote knieën om geen actie te voeren, maar om rond de tafel te komen zitten en te onderhandelen.

Die stakende en betogende vakbondsleden zijn ook uw werknemers.

VAN EETVELT: Ik weet niet of de mensen die betogen en de boel zomaar willen platleggen ook de mensen zijn die elke ochtend in onze bedrijven op de werkvloer staan. Waarom kiezen ze niet voor overleg? Als de sociale partners eensgezind met concrete voorstellen naar de regering stappen, zal de regering sommige plannen aanpassen. Daar ben ik 100 procent zeker van. Maar dat is de eerste doelstelling van de vakbonden niet. Met hun staking willen ze in de eerste plaats de economie treffen. En daar heb ik geen greintje begrip voor. Voor het eerst in een kwarteeuw worden de vakbonden met een centrumrechtse regering geconfronteerd. En meteen weigeren ze nog te praten en willen ze het land lamleggen. Als je bereidheid om te praten afhangt van welke partijen de regering vormen, dan gedraag je je niet als sociale middenveldorganisatie, maar als een puur politieke organisatie. Werkgeversorganisaties hebben de voorbije 25 jaar met centrumlinkse regeringen geleefd én samengewerkt. Hoe? Door altijd te blijven praten en correct te communiceren.

We herinneren ons heldere uitspraken over ‘het marxistische beleid van de regering-Di Rupo’.

VAN EETVELT: Dat heeft nooit één ondernemer gezegd.

Die uitspraak is van Luc Bertrand, ceo van de beursgenoteerde holding Ackermans & van Haaren.

VAN EETVELT:(kortaf) Dat was een in de media opgeblazen incident.

TIMMERMANS: Europese lidstaten waar de regering en de sociale partners samen overleggen, raken sneller en beter uit een economische dip dan landen waar men kiest voor confrontatie en sociale onrust. Ik verzin dat niet. Het is wetenschappelijk vastgesteld. Door professor Frank Vandenbroucke.

DOOR WALTER PAULI EN JAN LIPPENS, FOTO’S DEBBY TERMONIA

‘Verplichte gemeenschapsdienst? Ik snap niet dat vakbonden mensen die moeilijk aan de bak komen die kans op een baan niet gunnen.’

‘In 2005 wees het ABVV op de valreep het Generatiepact af. Ik heb toen gezegd dat die blunder nog lang zou nazinderen.’

‘Wij hebben nog nooit geweigerd om over wat voor voorstel ook te praten. Nooit!’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content