De veranderingen die de Indiase premier Narendra Modi twee jaar geleden aankondigde, blijven zonder effect, stelt JONATHAN HOLSLAG vast. En dan is er nog het hindoe-extremisme.

‘Laag op laag hebben wreedheid en armoede India uit evenwicht gebracht en een tijdperk van woede en revolte ingeluid. India is nu het land van een miljoen kleine muiterijen.’ Het zijn de woorden van V.S. Naipaul, de schrijver die faam verwierf met zijn zoektocht naar de ziel van de moderne Indiase samenleving. Hij stelde deze diagnose aan het begin van de jaren negentig, toen het geweld tussen hindoes en moslims duizenden levens eiste. Sindsdien heeft India geprobeerd om de religieuze bezetenheid te temperen door een welvarende democratie uit te bouwen.

Dat leek even te lukken. In de jaren negentig kwamen er elk jaar gemiddeld 4500 mensen om als gevolg van terrorisme. Nu zijn er dat nog enkele honderden. ‘Mensen zijn te druk bezig met geld verdienen’, zei Rajiv Kumar, een van India’s topeconomen, me enkele jaren geleden. Dat was in 2010, toen de Indiase economie met tien procent groeide, het land geleid werd door de immer minzame premier Manmohan Singh en de hele zakenwereld zich bekeerde tot het mantra ‘Incredible India’. Het vooruitzicht op miljoenen middenklassers hielp zeker om dat enthousiasme aan te zwengelen.

Maar vandaag slaat de twijfel opnieuw toe. Het terroristische geweld is dan wel gedaald in Kasjmir en in het noordoosten van het land, maar in de steden neemt het geweld een hoge vlucht. De stedelijke misdaad groeit met goed zes procent per jaar. Voor het grootste deel gaat het om geweld tegen vrouwen zoals aanrandingen en verkrachtingen, maar ook om roofmoorden en rellen. De helft van de mannen in Indiase sloppenwijken heeft geen volwaardig werk. Terwijl een minderheid aan de moedeloosheid weet te ontsnappen door groenten of goedkope huisraad te verpatsen, dobbert de grote massa tussen doelloosheid en frustratie.

En dan is er nog de economische groeivertraging. Tot voor kort nam het economische vertrouwen van de Indiërs toe omdat de snelle stijging van de voedselprijzen werd gestuit, omdat brandstof minder duur werd, er een stortvloed aan goedkope goederen uit China op de markt werd losgelaten en de overheid meer mensen aan het werk zette in allerlei infrastructuurprojecten. De nieuwe eerste minister, Narendra Modi, beloofde bij zijn aantreden twee jaar geleden op dat elan verder te gaan, maar dat blijkt moeilijker dan verwacht. Buitenlandse investeerders houden de boot af, de maakindustrie groeit nauwelijks en de export evenmin. Het grootste probleem blijft het jobtekort. Sinds 2000 groeide de bevolking met achttien miljoen per jaar, maar het aantal volwaardige banen nam slechts met twee miljoen toe.

De kloof tussen de verwachtingen die Modi schiep en de zaken die hij effectief realiseerde, wordt groter. Niets illustreerde dat beter dan de show die hij in februari dit jaar opzette om het kwaliteitslabel ‘Made in India’ te promoten. Alle plasmaschermen en verlichting die tijdens de show werden gebruikt, bleken in China en Japan vervaardigd en tot overmaat van ramp brandde het halve podium af. Hoe moeilijker het voor de premier wordt om betere economische resultaten voor te leggen, hoe moeilijker hij het zal hebben om dat andere, even zorgwekkende fenomeen aan te pakken: het hardnekkige hindoe-extremisme.

Op dat gebied is Modi zelf niet onbesproken. Als gouverneur van de deelstaat Gujarat deed hij weinig inspanningen om het religieuze geweld in te dijken. Omdat Modi vandaag de steun van de radicale hindoevleugel van zijn partij hard nodig heeft, moet hij meegaan in voorstellen zoals een ban op vlees – die door vele Indiase moslims wordt gezien als een bewuste provocatie – of deinst hij ervoor terug om het oplaaiende geweld tegen kastelozen aan te pakken. De wreedheid en de armoede waarover Naipaul schreef, zijn dus allerminst verdwenen en drijven India gestaag naar een nieuw kantelpunt.

Toen premier Modi tijdens een groots opgezette show het kwaliteitslabel ‘Made in India’ wilde promoten, bleek dat alle plasmaschermen in China en Japan waren vervaardigd.