Als federaal minister van Landbouw moet Jaak Gabriëls vooral schipperen. Er zijn de belangen van de gewesten, de Boerenbond, Frankrijk en Duitsland, en daarbovenop komt het grote ideologische belang. De Europese landbouw staat model voor alles waar liberalen allergisch voor zijn.
Nauwelijks had Jaak Gabriëls (VLD) de eed als minister van Landbouw afgelegd of hij moest het puin van de dioxinecrisis ruimen. Toen alles weer een beetje normaal leek, brak de nieuwste BSE-crisis uit en moest Gabriëls in nachtelijke marathons met zijn Europese collega’s in de clinch gaan over het Belgische rundveebelang. De voormalige landbouwerszoon leerde toen veel over Franse hypocrisie en Europese stuurloosheid.
Jaak Gabriëls: De BSE-crisis is door president Jacques Chirac en premier Lionel Jospin politiek misbruikt. Hoewel Frankrijk voorzitter van de Unie was, heeft het eenzijdige maatregelen afgekondigd die tot paniekreacties bij de consumenten hebben geleid. Terwijl de Fransen 23 procent van de Europese landbouwsubsidies binnenharken, denken ze alleen aan het eigenbelang. Ik had me dat anders voorgesteld. Daarbovenop kwam de plotse Duitse ommezwaai. Met de groene minister van Landbouw is Duitsland ineens van kamp veranderd en nu vraagt het maatregelen die wetenschappelijk geen enkele zin hebben. Op dit ogenblik slaagt Duitsland er nog altijd niet in om al zijn koeien van meer dan dertig maanden te testen. En toch vraagt het om de drempel tot vierentwintig maanden te verlagen. De Britse minister van Landbouw Nick Brown, die weet waarover hij spreekt, noemde het voorstel pure waanzin. Die Frans-Duitse druk verklaart waarom de Europese Commissie heel anders reageerde dan tijdens de dioxinecrisis. Die deed ze toen af als een zuiver Belgisch probleem, terwijl ze zich nu systematisch aan overacting bezondigde. Omdat het Frankrijk en Duitsland goed uitkomt, trad de Commissie te hard op en was ze zelf de oorzaak van veel onheil.
U viseert in eerste instantie commissaris Franz Fischler.
Gabriëls: Gegeven de machtsverhoudingen in de Unie kon Fischler misschien niet anders. Ik hoop dat we met de Verklaring van Laken de aanzet voor een ander Europa en een betere besluitvorming kunnen geven. Het kan toch niet dat een paar landen beslissen en de andere lidstaten als quantité négligeable worden beschouwd. Voor mij hoeft zo’n Europa niet.
Fischler kreeg veel kritiek omdat hij een deel van de BSE-factuur naar de lidstaten doorschoof. Deze ‘renationalisatie’ van het landbouwbeleid roept ernstige vragen op.
Gabriëls: Het is heel vreemd, maar in de landbouw worden steeds meer Europese bevoegdheden weer aan de lidstaten toegewezen. Volgens mij is dat doelbewust en heeft dat niet alleen met de huidige kostprijs te maken. Op deze manier probeert men ook de financiële chaos die met de uitbreiding dreigt, te vermijden. Daarom komt er in het interventiebeleid steeds meer cofinanciering.
Dreigt het gemeenschappelijke landbouwbeleid op deze manier ontrafeld te worden?
Gabriëls: Misschien is er geen alternatief. Voor mij is het duidelijk dat het landbouwbudget, dat nu al 44 miljard euro bedraagt, niet meer kan stijgen.
Waals landbouwminister José Happart (PS) denkt daar anders over.
Gabriëls: Hij bezondigt zich aan totaal irrealisme. We moeten goed weten dat we het Europese landbouwbudget niet boven de 45 procent kunnen tillen. Als we het daar niet over eens zijn, kunnen we over alles beginnen kletsen.
De Boerenbond wil meer geld.
Gabriëls: Maar de Boerenbond weet goed genoeg dat ik het bij het rechte eind heb, alleen zegt hij het niet. Als we een gevecht voor een verhoging van het budget voeren, zijn we bij voorbaat verloren. De boeren zijn het best gediend met de waarheid en niet met sprookjes. We moeten ons niet blindstaren op de verworvenheden van het verleden en valse illusies wekken. Ik vind wel dat we de engagementen van Berlijn die pas in 2006 aflopen, moeten respecteren. Het zou onverantwoord zijn om plots met allerlei ingrepen uit te pakken die het hele landbouwbeleid zouden destabiliseren.
Die destabilisering dreigt sowieso als bevoegdheden opnieuw naar de lidstaten gaan.
Gabriëls: Het is evident dat we dan op zeer glad ijs terechtkomen. Als de BSE-crisis uit de hand liep, is het omdat Frankrijk cavalier seul speelde. Het risico is groot dat zo’n eigengereid optreden in de toekomst vaker zal voorkomen en dat we niet eens over de argumenten en middelen beschikken om te corrigeren.
Voor liberalen is het Europese landbouwbeleid met zijn protectionisme, subsidies en dirigisme een gruwel. Is dat ook uw opinie?
Gabriëls: Op een termijn van ten minste tien jaar moeten we fundamenteel van koers veranderen. Anderzijds mogen we ook niet naïef zijn. Als Europa de vrijhandel aanvaardt, lijkt het me evident dat de Verenigde Staten en andere landen met open kaart spelen. Ik wil een akkoord met de Amerikanen, maar dan wel op voorwaarde dat we niet worden bedrogen. Een liberale landbouw mag en moet, tenminste als de anderen dezelfde principes toepassen.
Paul Goossens
