Eieren en melk zijn niet ontstaan om de voortplanting te verzekeren.
‘De essentie van het fysiologisch verschil tussen mannetjes en wijfjes, waar biologen al een eeuw naar zoeken, blijkt zeer eenvoudig te zijn’, schrijft emeritus-hoogleraar biologie Arnold De Loof van de KU Leuven. ‘In tegenstelling tot wat men denkt, leggen wijfjes geen eieren of produceren ze geen melk om een nageslacht te hebben en te voeden, maar om een teveel aan toxisch calcium uit hun lichaam te drijven. Het is pas nadien dat deze producten bruikbaar zijn gebleken voor de voortplanting en de evolutie.’
Het is een op zijn minst verrassende stelling, die De Loof wetenschappelijk uitwerkt in een doorwrocht en niet altijd gemakkelijk te volgen artikel in het vakblad General and Comparative Endocrinology. Geslachtsverschillen worden doorgaans gekoppeld aan verschillen in genen en chromosomen, die leiden tot verschillende concentraties van geslachtshormonen die mee sturen hoe mannelijk of vrouwelijk iemand wordt.
De Loof brengt dat allemaal nog een stap verder terug in de evolutionaire tijd. Hij wijst erop dat eieren en melk grote hoeveelheden toxisch calcium bevatten – hij noemt het element de meest alomtegenwoordige giftige stof op aarde. Cellen moeten voortdurend calcium uitstoten als ze willen blijven leven. De Loof brengt evidentie aan voor het feit dat wijfjes meer calcium in hun cellen krijgen dan mannetjes, als gevolg van hun specifieke hormonale constellatie, waardoor ze ook efficiëntere mechanismen voor het afstoten van calcium moesten ontwikkelen – bij mannetjes gaat er wat calcium weg via het zaadvocht, maar dat is een fractie van wat wijfjes uitstoten door middel van eieren en melk.
De Loof ziet niet hoe geslachtscellen specifiek voor de voortplanting konden ontstaan, maar meent via de tussenweg van calciumuitstoot een aanvaardbaar mechanisme voor hun verschijnen in de loop van de evolutie te hebben gevonden. Zijn artikel mondt uit in een lange zoektocht naar de wijze waarop cellen hun calciumstofwisseling reguleren, en welke hormonen en hormoonontvangers er een sleutelrol in spelen. De Loof is een expert in hormonen van insecten en volgens hem speelt farnesol, een hormoon bekend uit de insectenwereld, ook in onze wereld van gewervelden een sleutelrol: het zou als een ‘bron van eeuwige jeugd’ fungeren via een sturing van het calciummetabolisme.
De Loof meent dat het bestaan van diverse mogelijkheden om calcium uit een lichaam te elimineren de hoofdreden is waarom de geslachtsbepaling van vele soorten zo verschillend is. Zelfs vogels hebben een andere geslachtschromosomenconstellatie dan wij. Hij heeft zijn nieuwe en ongetwijfeld controversiële idee het ‘Calcigender Paradigma’ gedoopt. Het is nu afwachten hoe de rest van de wetenschappelijke wereld erop zal reageren.
DOOR DIRK DRAULANS
Een hormoon bekend uit de insectenwereld zou als een bron van eeuwige jeugd voor gewervelden zoals wij fungeren.
