Leidt de Arabische Lente tot meer democratie, of schiet een nieuw islamitisch nationalisme wortel?
Begin augustus landden zo’n zestig Franse toeristen op de luchthaven van Tunis. In de aankomsthal hield de religieuze politie de vrouwen tegen omdat ze onzedig – in vakantiekledij – het land binnenkwamen. De veiligheidspolitie liet de bebaarde fundamentalisten ongehinderd hun gang gaan. De Fransen waren zo geschokt dat ze meteen terugvlogen en zweerden nooit meer terug te komen. Was het een teken dat er geen verdraagzame religieuze politiek bestaat? Iran bewees het en Turkije is goed op weg. Sinds de overwinning van de ‘gematigde’ islampartij Ennahda in oktober 2011, die zegt dat ze de sharia niet zal invoeren, staat ook Tunesië voor de verscheurende keuze: behoud van de democratie, of terugkeer naar een autoritair bestel.
De tekenen ogen somber. Meer dan een miljoen Tunesiërs zijn voor het tweede jaar werkloos. Uitzicht op een nieuwe baan in de toeristische sector is verder weg dan ooit, nu op alle stranden bikini’s, en uiteraard monokini’s, uit den boze zijn. Dat de ramadan midden in de vakantiemaanden viel, maakte alles erger: eethuizen en terrasjes waren dicht tot na zonsondergang.
Verontrustender is de opmars van de radicale salafisten. Het begon in Noord-Mali. Na hun machtsgreep begonnen ze meteen met de vervolging van de mystiek gerichte (en dus ketterse) soefi’s. Bij het einde van de ramadan botsten jihadistische salafisten in Tunesië met rekkelijker islamieten, omdat die te snel ‘de vasten doorbraken’. De salafisten profiteren van het latente machtsvacuüm. Vorige week vrijdag betoogden ze voor de ambtswoning van premier Jebali. Ze eisten de berechting en uitsluiting van vroegere aanhangers van de afgezette president Ben Ali. De kritische journalist Sami Fehri moet zich voor de rechter verantwoorden vanwege ‘onwettig gebruik van de staatsmedia’ – lees: hij maakte grapjes over Ennahda. Zelfs vicepresident Moncef Marzouki toont zich ongerust over de knevelarij van de media. En grondwetspecialist Ayad ben Ashour waarschuwt voor grondwetswijzigingen die kunnen leiden tot een tomeloze theocratie.
Steen des aanstoots is artikel 27 van de grondwet. Niet langer geldt de gelijkheid van man en vrouw (artikel 22), maar de vrouw ‘vult de rechten van de man aan en is het hart van het gezin’. Seculieren en feministen steigerden en trokken na het vrijdaggebed de straat op. De polarisering neemt toe, zeker nu in augustus een dozijn linkse partijtjes een nieuw gemeenschappelijk front opzetten. Ook de linkse vakbonden krijgen haar op de tanden en organiseren de ene staking na de andere.
Het salafisme bedreigt de vrijheden en gelijke rechten in heel Noord-Afrika. Na Mali en Tunesië, hebben ze in de Libische hoofdstad Tripoli enkele soefi-heiligdommen met de grond gelijkgemaakt. De politie keek de andere kant op. Alle ogen zijn nu gericht op Egypte. De Moslimbroederschap draait daar de duimschroeven aan. Dat gebeurt (zoals in Turkije) in naam van de nationale eer. Iran heeft zich daaraan mispakt. De conferentie van de niet-gebonden landen in Teheran liep uit op een vernedering voor het gastland. President Mohamed Morsi, het eerste Egyptische staatshoofd dat in 32 jaar Iran aandeed, kapittelde streng de mollahs en verklaarde president Assad van Syrië vervallen van de macht. De nationale televisiezenders van Syrië en Iran waren net te laat om die uitspraken weg te vegen, maar dat er een nieuw islamitisch nationalisme wortel schiet, staat buiten kijf.
Lukas De Vos
