Het federale België stevent af op een primeur: vijf verschillende coalities voor zes regeringen.
Voor de verkiezingen van 13 juni vonden alle politieke tenoren een asymmetrische formule – met andere coalitiepartners in de federale regering dan in de regeringen van de deelstaten – ‘denkbaar, maar niet wenselijk’. Ruim twee weken na diezelfde stembusslag zijn er coalities in de maak, die resulteren in een onuitgegeven situatie met gewest- en gemeenschapsregeringen die allemaal van een andere kleur zullen zijn dan de paarse coalitie op het federale niveau. Nu heet het dat dit ‘inherent aan de federale logica’ is, en dat de stem van de kiezer moet worden gerespecteerd.
Door de verkiezingsoverwinning van het Vlaams Blok en de snelle keuze van Groen! voor een oppositiekuur, hoefde formateur Yves Leterme (CD&V) niet eens te denken aan een andere coalitie dan een klassieke driepartijenregering. Hij is maandag begonnen met de onderhandelingen over een nieuwe Vlaamse regering. Rond de tafel zitten in feite zes partijen want CD&V, VLD en SP.A brengen ook hun kartelpartners N-VA, Vivant en Spirit mee.
In de Duitstalige gemeenschap willen de socialisten en de liberalen ondertussen de PDB (Partei der deutschsprachigen Belgier) mee in een regering die tegen begin juli in de steigers moet staan. Aan Franstalige zijde heeft de PS, die na 13 juni zowel in Wallonië als Brussel aan zet was, pas vorige zaterdag de knoop doorgehakt. Maar een echte verrassing was de nieuwe coalitiekeuze van de Franstalige socialisten toen al niet meer. Ze dumpen de liberale MR van Louis Michel in de deelstaten. ‘Federaal verandert er voor Paars en dus ook voor de MR niets’, aldus PS-voorzitter Di Rupo. In Wallonië onderhandelt hij met het CDH van Joëlle Milquet over een programma met daarin een vernieuwd Toekomstcontract voor de regio en met meer oog voor ‘sociale inclusie’. In Brussel voert PS’er Charles Picqué, met in zijn schaduw oude vos Philippe Moureaux, gesprekken met het CDH en Ecolo. Zowel Di Rupo als Picqué (die voor de Brusselse regering ook met CD&V, VLD en SP.A moet praten) verwachten van de nieuwe coalities ‘een grotere coherentie’.
Een ziedende federale vice-premier en minister van Buitenlandse Zaken Michel, die in het weekend meteen zijn deelname aan de NAVO-top in Istanbul afblies om hier de vinger aan de pols te houden, ziet vooral een niet te stillen machtshonger bij de PS. Di Rupo en co. hoeven in de federale regering in ieder geval niet meer op veel steun van de Franstalige liberalen te rekenen en ook in nieuwe communautaire onderhandelingen zal de MR het been stijf houden.
Communautaire gesprekken
In combinatie met de electorale klappen die de liberalen op 13 juni hebben gekregen, leiden deze asymmetrische constructies er hoe dan ook toe dat het politieke zwaartepunt verschuift van het federale beleidsniveau naar de deelstaten. Dat is een van de redenen waarom Vlaams formateur Leterme zijn tripartite ziet als ‘een hefboom om voor Vlaanderen een breed gedragen beleid te voeren en tegelijk een sterke, Vlaamse dynamiek in nieuwe communautaire gesprekken te tonen’. Maar Leterme wil stap voor stap gaan. Parallel met de onderhandelingen over zijn nota (Vertrouwen geven, verantwoordelijkheid nemen) die van ‘meer economie en meer werken’ een topprioriteit maakt, moet er klaarheid komen over de Vlaamse overheidsfinanciën en de extra financiële armslag die de nieuwe Vlaamse regering zal hebben. Die budgettaire ruimte wordt enerzijds vergroot door nieuwe middelen uit het Lambermontakkoord, maar anderzijds beknot door de Vlaamse bijdrage aan de schuldafbouw van het land (de cijfers daarover schommelen voor 2004 en 2005 tussen 300 en bijna 600 miljoen euro; voor de periode 2006-2007 liggen er nog geen bedragen vast). Ook omdat Wallonië en Brussel op dat vlak niet over de brug komen, wil Leterme dat over die Vlaamse bijdrage opnieuw met de federale regering en de andere re- gio’s onderhandeld wordt. VLD en SP.A spreken hem niet tegen.
Naast deze centenkwestie moet het in een volgende fase van die onderhandelingen ook gaan over het communautaire luik uit de nota van Leterme (de vijf resoluties van het Vlaams parlement voor meer Vlaamse bevoegdheden, de ‘onmiddellijke splitsing’ van Brussel-Halle-Vilvoorde). Leterme is er in dat verband zeker mee gediend dat de SP.A intussen heeft beslist om Frank Vandenbroucke te laten overstappen van de federale naar de Vlaamse regering. En dat die laatste zich sterk maakt om het federale budget van de werkloosheidsuitkeringen over te dragen aan de regio’s, om een zelfstandig Vlaams werkgelegenheidsbeleid te voeren. Maar VLD-voorzitter Karel De Gucht is daarover helemaal niet zo optimistisch. De asymmetrie levert volgens hem al minstens één heel grote stoorzender in de communautaire onderhandelingen op, en dat is de regionaal gebuisde MR.
Patrick Martens
