Argentinië heeft een nieuwe president, Adolfo Rodriguez Saa, maar het is zeer de vraag of hij zijn landgenoten uit het moeras kan trekken.

Saa is geen onbekende in Argentinië. Als gouverneur maakte hij van San Luis een gedisciplineerd stukje Argentinië, waar buitenlandse investeerders graag komen, waar het budget in evenwicht is en waar journalisten schrijven en zeggen wat de gouverneur wil. Die is trouwens eigenaar van enkele kranten en radiostations.

Saa is ook bekend wegens een seksschandaal en er wordt gefluisterd dat hij enorm rijk en uiterst autoritair is. En hij is als lid van de peronistische partij erfgenaam van een droombeeld dat veel Argentijnen koesteren. Want de jaren onder Juan Peron, dat was de goede oude tijd. Peron bouwde zijn populariteit op via staatsbedrijven, één machtige vakbond en veel cadeaus aan de industriëlen. Twee keer werden de peronisten van de macht verdreven: in 1955 en in 1976, telkens door de machtige agrarische sector waarvan Jorge Zorreguieta, toekomstig schoonvader van de Nederlandse kroonprins, uitvoerend secretaris was. En na elke staatsgreep volgde de afrekening, met duizenden doden en vermisten.

Maar de man die het peronisme echt onderuit haalde, was zelf peronist. Carlos Menem _ president van 1989 tot 1999 _ privatiseerde alle staatsbedrijven en ging in het buitenland lenen dat het een lust was. Dat bracht veel geld binnen, maar de torenhoge corruptie verhinderde echte investeringen. Menem kocht ondertussen zijn populariteit via zeer hoge sociale uitkeringen. De buitenlandse schuld verveelvoudigde.

Om de Argentijnse economie te beheren, stapte het IMF binnen. Een van de maatregelen was de koppeling van de peso aan de dollar, of beter gezegd: voor elke peso die circuleerde, moest een dollar in reserve zijn. Argentijnen zetten hun overgewaardeerde peso’s zo driftig om in harde dollars dat er peso’s te kort waren. Om dat op te vangen, drukten de deelstaten zelf lokaal geld dat enkel ter plaatse kon worden uitgegeven.

LEVE PERON!

Toen de nieuwe president, De la Rua, in 1999 aantrad, keek die aan tegen een torenhoge buitenlandse schuld _ de hoogste ter wereld _ een gierende inflatie in lokale munt, een dalende productie en een werkloosheid van 18 procent. Officieel dan, want naar schatting zijn vier op de tien Argentijnen werkloos. De la Rua had weinig ruimte om de economie te herstellen. De overgewaardeerde peso maakte export vrijwel onmogelijk. Harde besparingen _ verlaging van de ambtenarenlonen en de pensioenen en niet afbetalen van de binnenlandse schuld _ werden door de provincies opgevangen met bijdrukken van lokale munt. Die helse spiraal van verkapte inflatie werd door het IMF niet meer getolereerd. En dus kwam er geen nieuwe lening en dus ging De la Rua weg.

Saa kwam in de plaats en kondigde meteen aan dat Argentinië zijn buitenlandse schuld niet verder zal afbetalen, maar het geld zal gebruiken om één miljoen banen te creëren, voedsel uit te delen en sociale programma’s op te zetten. De beurzen reageerden amper, want iedereen wist dat Argentinië binnen afzienbare tijd zo’n moratorium zou afkondigen. En over enkele maanden zal dan weer onderhandeld worden.

Even belangrijk was de presidentiële aankondiging dat de koppeling peso-dollar behouden blijft. In een land waar schulden in dollar en lonen in peso worden uitgedrukt, zou een devaluatie van de peso een algemeen failliet veroorzaken. Hoewel, dat is er al.

Want de derde maatregel zou de invoering worden van de argentino, die alle lecops vervangt. Officieel gelijk aan de peso, naar verwachting net als de lecop dertig procent minder waard. De argentino wordt dan een binnenlandse munt die als betaalmiddel gebruikt wordt voor de eigen diensten en producten en dus in theorie de binnenlandse markt moet aanzwengelen. Als dat lukt, wordt de inflatie gestopt en komt er werk.

De andere, uiterst impopulaire maatregelen van De la Rua blijven gewoon: geen enkele Argentijn kan meer dan 1100 euro per maand van zijn rekening halen, de lonen en pensioenen blijven laag, het onderwijs levert in.

De nieuwe president heeft een kleine regering. Er zijn maar drie ministers _ Arbeid, Binnenlandse Zaken en Economie _ kwestie van duidelijk te maken waar alles om draait: werk en orde, net als in de tijd van Peron.

Saa vergeleek al in zijn eerste toespraak de ‘volkse’ revolutie, die De la Rua wegstuurde, met de revolutie van 17 oktober 1945 toen de descamisados, de door Evita Peron opgezweepte arbeiders, het leger verplichtten om Juan Peron vrij te laten. Door 17 oktober op te roepen, maakte Saa van de voedselrellen en plunderingen een heroïsche daad, waarbij het volk de overwinning haalde op dé vijand.

Voor wie het nog niet begrepen had, ontving hij bovendien de ‘Dwaze moeders’ die sinds de staatsgreep van 1976 vragen waar hun verdwenen kinderen en kleinkinderen zijn. Hij wil ook het decreet afschaffen dat de uitlevering verhindert van militairen, beschuldigd van schendingen van mensenrechten in die Vuile Oorlog (1976-1983). En hij deed enkele symbolische gestes: verkoop van de presidentiële vliegtuigen en van het ministeriële wagenpark. Verlaging van het presidentiële salaris, plafonnering van alle topsalarissen.

En wat is er nu veranderd? Niets. De buitenlandse schuld blijft even hoog, de binnenlandse productie even laag. De nieuwe president heeft even weinig speelruimte als de vorige. Maar hij is handiger en de nieuwe plannen voor nationale tewerkstelling creëren hoop en daarmee op korte termijn rust. Verder is alles vaag. De peronisten hebben namelijk geen programma, maar teren op een naam en propageren heimwee als remedie voor alles.

En dat gebruikt Saa: een regering met één president en drie ministers, dat lijkt sterk op de goede oude verzorgingsstaat toen Peron alles voor het zeggen had. En dat is uiteindelijk wat veel Argentijnen willen. Dus geven ze het peronisme een nieuwe kans, ook al liggen daar de wortels van de huidige crisis.

Als Saa de eerste honderd dagen zonder ongelukken doorkomt, zit de kans erin dat het parlement hem de termijn van De la Rua laat uitdoen en laat aanblijven tot 10 december 2003. En wat politieke stabiliteit kan wonderen doen.

Misjoe Verleyen

Heimwee als medicijn voor alle kwalen.