Was het sociaal bloedbad bij Sabena te vermijden geweest? ACV-secretaris Inge Vervotte denkt nog altijd van wel. ?En straks gebeurt hetzelfde bij de NMBS, en bij De Lijn.?

Op 1 juni stopt ze ermee. Dat wil zeggen: ze blijft bij de vakbond, maar verhuist van de luchtvaart- naar de banksector. ‘Ik ben het gezicht van Sabena’, zegt de nog altijd maar 24-jarige Inge Vervotte. ‘En ik wil niet dat de mensen altijd met het verleden worden geconfronteerd. Dat is niet goed, mensen moeten vooruitkijken. Al sla ik de bladzijde nog niet om. Ik was verantwoordelijk ten tijde van het faillissement en nu probeer ik alles goed af te handelen, alle overnames mee te maken. Maar dan is het tijd voor een nieuw gezicht.’

Een half jaar geleden, op 7 november 2001, ging Sabena failliet. Was dat onafwendbaar en wie draagt de grootste verantwoordelijkheid? De Zwitsers? De Belgische regering? Of de vakbonden? Uit het nieuwe boek De crash van Sabena, dat deze week verschijnt (een uittreksel kunt u lezen op pagina 20 in dit nummer van Knack), blijkt dat ook de bonden niet vrijuit gaan.

Hoe kijkt u, zes maanden na datum, terug op het faillissement?

Inge Vervotte: Met nog meer frustratie als toen, eerlijk gezegd. Na het faillissement hadden we nog de hoop dat de situatie snel zou worden hersteld, dat DAT-plus goed van de grond zou komen. In het sociaal plan was voorzien dat er op 15 december 2001 duidelijkheid zou zijn voor de mensen die na het faillissement zijn blijven werken, mensen van wie het contract destijds niet is verbroken. Maar die duidelijkheid is er absoluut niet. Sommigen willen weg, maar ze mogen niet, tenzij ze zelf ontslag nemen. Die situatie is totaal onverantwoord. Die mensen weten dat ze totaal geen toekomst hebben, omdat zij toevallig de ‘gelukkigen’ waren die mochten blijven werken onder curatele. Hoe langer dat aansleept, hoe zwaarder het wordt.

En hoe staat het met de geplande overnames?

Vervotte: Ook die zijn absoluut nog niet rond. De ground handling niet, technics niet, de catering niet, de cargo niet… Het schiet niet echt op.

Hoe komt dat?

Vervotte: Het scenario dat door de regering is uitgewerkt, was een serieuze misrekening. Men is nog altijd bezig met het creëren van een nieuwe maatschappij. Volgens het businessplan dat ik gezien heb, gaat dat nog zeker een jaar duren. Dat heeft men dus zwaar onderschat of niet goed voorbereid. En wat die overnames betreft: je kunt uiteraard de markt niet manipuleren, maar men heeft toch altijd laten uitschijnen dat het allemaal geen probleem zou zijn. Want al die filialen waren toch zo gezond.

Hoeveel ex-Sabeniens zijn intussen al aan de slag bij SN Brussels Airlines?

Vervotte: Een zeventigtal. Men is nog volop bezig mensen in dienst te nemen, de bedoeling is dat het er een tweehonderdtal worden. Terwijl het er aanvankelijk vijfhonderd zouden zijn. Van de zevenduizend ex-Sabeniens zal er nu een duizendtal via de VDAB een nieuwe baan gevonden hebben. En een aantal heeft zelf initiatief genomen.

Het Antwerpse stadsbestuur wil ook ex-Sabeniens in dienst nemen, om een professionele opvang te verzekeren in de politiebureaus. Goed idee?

Vervotte: Ik denk dat zulke initiatieven, grof gezegd, weinig zin hebben. Het hele Sabena-dossier komt op die manier nog maar eens in een slecht daglicht te staan. Mensen krijgen de indruk dat er hier sprake is van positieve discriminatie, en dat is jammer. Ik wil niet vervelend doen, maar ik heb de indruk dat het Antwerpse stadsbestuur het Sabena-debacle gebruikt voor eigen profijt, om eens met goed nieuws in de media te komen.

In het boek zegt uw ABVV-collega Karel Gacoms dat bij Sabena de vakbonden hebben gefaald. Hij spreekt zelfs van ‘het einde van het echte syndicalisme’.

Vervotte: Ik kan mij moeilijk voorstellen dat Karel dat zo gezegd heeft. Niet dat we geen fouten hebben gemaakt. Misschien hadden we als vakbond een actievere rol moeten spelen, hadden we de raad van bestuur wakker moeten houden. Onze visie was: wij verdedigen de belangen van de werknemer, en als de werkgever zwak is, hoeven wij daarom onze eisen nog niet terug te schroeven. Dat soort syndicalisme kunnen we ons vandaag niet meer permitteren. De mensen zijn onzeker geworden, ze vragen een goede, solide toekomst. De vakbond moet er mee voor zorgen dat er zoveel mogelijk ideale omstandigheden worden gecreëerd, zodat de werknemers een keuzemogelijkheid hebben. Bij SN Brussels Airlines dreigt de geschiedenis zich te herhalen: er wordt gestart met een serieuze onderkapitalisatie en dus is het aan ons om daar meteen een dossier over aan te leggen. Ik schrijf daarover nu brieven naar de raad van bestuur. Maar dat is geen evidente positie, want zo ben je als vakbond in feite mee manager aan het spelen. En dat is niet altijd gezond.

Gacoms betreurt ook dat er te weinig eensgezindheid bij de bonden was.

Vervotte: Dat is iets wat ik mezelf verwijt, het is jammer dat we daar niet in geslaagd zijn. Anderzijds hebben veel mensen daarvan geprofiteerd om het nog erger te maken dan het was. Het probleem was dat vakbonden en piloten voor een andere strategie hebben gekozen. En als twee strategieën mekaar doorkruisen, wint geen van beide. Inhoudelijk hadden we hetzelfde standpunt. Maar de piloten waren gefocust op de Zwitsers, terwijl wij de regering in de picture wilden houden. Zij hebben op een bepaald moment ook de kaart van de actie getrokken, terwijl wij wisten dat veel van onze mensen daar niet zo voor te vinden waren omdat ze hun job niet op het spel wilden zetten.

De bonden hebben nooit vat gekregen op de pilotenvereniging?

Vervotte: Nee. Terwijl wij ons nog aan het informeren waren, gingen zij al onderhandelen. Zij hebben de directie meteen voor een ultimatum gesteld, zodat de confrontatie onvermijdelijk was. Terwijl wij nog moeite aan het doen waren om rond de tafel te blijven zitten, werden wij door de directie op de hoogte gebracht van dat ultimatum.

Leidt zoiets achteraf tot bitterheid?

Vervotte: Zeker en vast. Het komt er in zo’n conflict niet op aan om gelijk te hebben, maar om gelijk te krijgen. Je moet realistisch blijven. De Zwitsers zijn in de fout gegaan, maar misschien had het drama toch vermeden kunnen worden. Als er geld was geweest om vierduizend mensen te ontslaan, had de situatie er vandaag helemaal anders uitgezien. Nu heeft men geld gestoken in SN Brussels Airlines, in de kwijtschelding van de schulden van allerlei filialen…

Terwijl die andere oplossing goedkoper was.

Vervotte: Absoluut. Dan hadden we een afgeslankt Sabena gehad. Daar zijn ze nu ook mee bezig, maar ze hebben Sabena eerst wel kapotgemaakt. Zogezegd wegens die schulden, maar dat is gewoon onzin, want het is een nuloperatie.

Waarom moest Sabena kapot?

Vervotte: Het is geen staatsgeheim dat Sabena een politiek huis was, he. De liberalen hadden geen mannetjes bij Sabena, andere partijen wel. Er zijn ook tijden geweest dat je een partijkaart moest hebben om aan de slag te kunnen bij Sabena, wat men daar ook over moge beweren.

De vraag is u vaker gesteld: waarom hebt u niet het ontslag van minister Daems geëist?

Vervotte: Dat is vechten tegen windmolens.

Het zou toch niets uitgehaald hebben?

Vervotte: Nee. Hij zou hoe dan ook blijven zitten zijn. En hij was natuurlijk niet de enige politicus die boter op zijn hoofd had.

Wat verwacht u van de parlementaire onderzoekscommissie?

Vervotte: Men wil met die commissie een teken geven dat de politiek zijn verantwoordelijkheid opneemt, maar daar komt het in de praktijk absoluut niet op neer. Ik ben uitgenodigd om te getuigen, omdat de commissie, zo stond het op de uitnodiging, ervan uitgaat dat de vakbonden een belangrijke rol hebben gespeeld in het faillissement. Als ik zoiets lees, stel ik mij toch vragen. Ik had niet het gevoel dat die commissie dezelfde bedoeling heeft als ik, namelijk de verantwoordelijkheid leggen waar ze moet liggen.

Bij de regering.

Vervotte: Natuurlijk. Dat is bij wet vastgelegd: in België is iedereen verantwoordelijk voor zijn onderneming. De Belgische staat was hoofdaandeelhouder en is dus in alle feiten verantwoordelijk. Die verantwoordelijkheid moet de overheid opnemen. Punt uit.

Leefden vakbonden en personeel niet in de illusie dat Sabena niet failliet kón gaan?

Vervotte: Als je daar jarenlang mee dreigt, geloven de mensen je op den duur natuurlijk niet meer. Als het brandalarm om de haverklap afgaat, is er niemand meer die daar nog op let. Hoeveel herstructureringsplannen hebben we niet gekend, altijd omdat Sabena zogezegd voor een faillissement stond. Dus dacht het personeel: als er moet worden onderhandeld, zullen er ’toevallig’ wel weer problemen zijn. Men heeft met de jaarrekeningen altijd gedaan wat men wou, met vestzak-broekzakoperaties en noem maar op, het was gewoon één grote puinhoop. Het was niet te volgen of ze echt verlies maakten of niet. Dat maakt de mensen sowieso al wantrouwig. Iedereen wist dat er geknoeid werd met de boeken, want als de productiviteit stijgt, kan het niet dat de verliezen blijven oplopen. Toen er over Blue Sky (het laatste herstructureringsprogramma van Sabena ? nvdr.) moest worden onderhandeld, heb ik de mensen ervan moeten overtuigen dat er werkelijk problemen waren.

Fred Chaffart, de laatste voorzitter van de raad van bestuur van Sabena, haalt in het boek uit naar de ‘syndicale volpropperij’. Waarmee hij vermoedelijk verwijst naar de weigering om in te leveren.

Vervotte: Daar heeft hij nooit iets over gezegd tegen ons. Integendeel. Enfin, dat toont nog maar eens aan welke kant het onderzoek uitgaat. Alle neuzen wijzen blijkbaar in dezelfde richting.

Maar klopt het dat de vakbonden geen inlevering wilden, tot het faillissement. Toen kon plotseling wel voor DAT wat voor Sabena nooit heeft gekund.

Vervotte: Men is naar het absolute minimum gegaan, en dat is gewoon schandalig. De prestaties werden altijd opgedreven. Arbeidsduurvermindering, daarover wordt in de luchtvaart niet gesproken, laten we duidelijk zijn. De laatste cao voor lonen dateert uit de jaren zeventig: een brutoloon van 46.000 frank. Wij hebben gevraagd om de lo-nen op te trekken, maar dat is gewei-gerd, omdat DAT met die cijfers zou werken.

Dus het klopt: wat bij Sabena niet kon, kon bij DAT plotseling wel.

Vervotte: Ja, maar de vraag is of dat nog verantwoord is.

Maar de vakbonden hebben het wel geslikt.

Vervotte: We konden niet anders, omdat men ermee dreigde de tewerkstelling teloor te laten gaan. Trouwens, de feiten tonen het aan: de inleveringen bij Sabena zijn begonnen in 1984 en sindsdien niet meer gestopt. Maar structurele maatregelen wilde men niet nemen. Ook als het personeel gratis was gaan werken, waren we er nog niet uitgekomen. We hebben daar een studie naar gedaan en het bewijs ligt op tafel: het faillissement van Sabena had niets te maken met de personeelskosten. Waar men eventueel iets aan had kunnen doen, en dat is een algemeen probleem in België, is de fiscaliteit.

Men had de piloten vroeger moeten uitvlaggen.

Vervotte: Dat is een ander debat. Het is toch niet de bedoeling dat we ons socialezekerheidssysteem gaan ondermijnen. Vandaar onze vraag voor een sociaal Europa, niet alleen voor de luchtvaart. Maar daar zullen we niet meer op hoeven te rekenen.

Wat zou de parlementaire onderzoekscommissie volgens u moeten doen?

Vervotte: Op z’n minst onderzoeken of het faillissement frauduleus is of niet. Er zijn voldoende experts die dat kunnen.

Denkt u dat het faillissement is uitgelokt?

Vervotte: Toen het concordaat van Swissair werd aangekondigd, zijn er geen maatregelen genomen. En dat er geld vanuit de filialen naar Sabena is overgeheveld, is totaal onverantwoord. Als het geld nog in de filialen had gezeten, waren die veel aantrekkelijker geweest voor potentiële overnemers.

Hoe kijkt u terug op het hotelakkoord?

Vervotte: Ik heb mij laten wijsmaken dat dat nooit getekend is.

Luc Coene, kabinetschef van Verhofstadt, zegt in het boek dat de regering had moeten doorzetten met die rechtszaak tegen de Zwitsers.

Vervotte: Men heeft na het faillissement met veel tralala die rechtszaak opnieuw aangekondigd, maar ik heb daar niet veel over gehoord. Ik vermoed zelfs dat het niet gebeurd is.

Klopt het dat het ACV via Agalev op de hoogte is gebracht van het hotelakkoord?

Vervotte: Ik denk dat Agalev contact met ons heeft opgenomen omdat zij zeer weinig informatie hadden. Net als wij.

In het boek wordt uw rol geminimaliseerd. Een citaat: ‘Achter de schermen waren het uiteindelijk toch nog de oude wijzen die de beslissingen namen.’

Vervotte: Ja, dat zegt men graag, he. Ik heb daar geen problemen mee. Ik had weinig ervaring en ging mijn eigen gang. Ik heb van het begin af aan vooral mijn mensen geconsulteerd, terwijl dat niet de gewoonte was. Misschien was het een cultuurschok dat ik weigerde zonder mijn hoofdafgevaardigde naar een meeting te gaan. Dat is een conflict geweest. Ik was de vrouw van de massa en dat kon niet. Ik denk dat een aantal mensen dat nu uitspelen omdat ze weten dat ik gerespecteerd word door de basis. Dus zulke uitspraken zijn ideaal, want dat maakt dat ik zogezegd niet serieus kan worden genomen tijdens een onderhandeling.

Het is niet zo dat uw grote baas Luc Cortebeeck zei: braaf gewerkt, maar nu opzij!

Vervotte: Absoluut niet. Hij vroeg mij regelmatig hoe de zaken ervoor stonden en steunde mij in alles wat ik deed. Ach, er zijn zelfs mensen die uitspraken over mij doen zonder dat ze ooit met mij in een vergadering hebben gezeten. Dus dan weet ik hoe laat het is. Het past in een strategie om de basis van de vakbond te verwijderen. Om mensen het idee te geven dat hun leiders niet te vertrouwen zijn. Als de vakbondssecretarissen apart werden uitgenodigd bij Fred Chaffart, werden er nooit echt belangrijke dingen besproken. Maar als wij dan terugkwamen, vroegen de mensen of we vooruitgang hadden geboekt. Die strategie werkt dus heel goed, he.

Hebt u het gevoel dat men u wil beschadigen?

Vervotte: Nu meer dan tijdens het dossier zelf. Omdat het toen zeer handig was dat ik altijd met mijn kop op tv kwam. Niet iedereen deed dat graag, omdat iedereen wist dat het niet goed zou aflopen. Ik ervaar vandaag wat daarvan de gevolgen zijn. Men is niet altijd even vriendelijk tegen mij. Dat is iets wat ik mijn hele leven zal meedragen. Mensen die slechte ervaringen hebben met de vakbond, spreken mij aan op straat. En bij hen heb ik het verkorven. Dat is een stempel die ik draag.

Hoe pijnlijk was de zelfmoord van die piloot voor u?

Vervotte: Dat heeft mij erg geraakt. Men onderschat wat een faillissement betekent voor mensen die dat meemaken. En het effect dat het heeft op kinderen. Als je veertien bent en je ziet wat er met je vader gebeurt, neem je dat mee voor je hele leven. Het wordt vaak geminimaliseerd, he, want het zijn toch Sabeniens met een sociaal plan! Maar die mensen hebben evenveel recht op verdriet. Op de begrafenis was er trouwens een vrouw, een ex-Sabenien, die mij begon uit te schelden, ik was ‘die van het syndicaat, die het personeel verkocht hebben’. Ik begrijp die reactie, maar vind het wel jammer. Mensen geloven wat ze willen geloven, blijkbaar. Zo zijn de piloten in de ogen van velen nog altijd de redders, omdat zij zogezegd nog dapper gestreden hebben. Dat doet pijn.

U bent toegetreden tot de algemene vergadering van de CD&V. Was dat wel verstandig?

Vervotte: Voor mij was het dossier nog niet afgerond, en dus dacht ik: wat me niet gelukt is als buitenstaander, lukt misschien wel in een partij. De meest evidente keuze leek de oppositie. Maar ik betwijfel of dat een realistische kaart is geweest.

U bent nu ook uw etiket van onafhankelijkheid kwijt.

Vervotte: Ik ben iemand die haar mensen op alle fronten wil verdedigen, in de onderneming, in de media, en in de politiek. Maar het is niet mijn bedoeling om verder door te dringen in de partij. Door mijn overstap naar de LBC trek ik duidelijk de syndicale kaart. (De statuten van de LBC ? Landelijke Bediende Centrale ? bepalen dat vakbondssecretarissen geen enkel politiek mandaat mogen bekleden ? nvdr.)

Waarom verhuist u eigenlijk niet naar het spoor?

Vervotte: (lacht) Spaar me daarvan!

Sommigen vrezen dat er ook bij de NMBS een sociaal bloedbad komt.

Vervotte: Die analyse deel ik. En ik zie het zelfs nog sneller gebeuren bij De Lijn dan bij de spoorwegen. Omdat ook daar de Europese regelgeving zal worden gebruikt om de privatisering door te voeren. Sabena was niet het einde, maar het begin.

Iets anders: zit de vakbond met een rekruteringsprobleem?

Vervotte: De algemene trend is dat jonge mensen meer kiezen voor een job bij een consultancy-bureau. Dat is een veiliger, minder weerstand biedende functie. Geen goede evolutie, volgens mij moet je de intentie blijven hebben om ideeën te verwezenlijken op het terrein, in plaats van anderen ervan te overtuigen dat zij het moeten doen. Je kunt een perfecte coach zijn, maar het komt erop aan te realiseren wat je vertolkt.

Hebt u nooit overwogen om eruit te stappen?

Vervotte: Jawel, vaak. Dat is ook gezond, je moet je voortdurend afvragen of je nog goed bezig bent.

Hebt u voor uw mediabekendheid een prijs betaald?

Vervotte: Het voordeel was dat mensen mij spontaan informatie kwamen geven, ik kreeg veel input en dat is zeer belangrijk. Het nadeel is dat iedereen het zich kan permitteren om uitspraken over mij te doen zonder dat ze correct zijn.

Dat u een relatie hebt met Stefaan De Clerck, bijvoorbeeld.

Vervotte: Wordt dat gezegd?

Grapje.

Vervotte: (lacht) Ik hield mijn hart al vast. Nee, serieus: bepaalde dingen moet je gewoon laten passeren, het heeft geen enkele zin om daarop door te gaan. Ik heb bepaalde zaken ook altijd systematisch geweigerd. Als het een meerwaarde betekent voor mijn werk, doe ik interviews. Anders niet. Inge Vervotte als individu is niet belangrijk, wel waar ik voor sta. Ik kwam wel vaak in een situatie dat men meer wilde weten over mijn privéleven. Terwijl Karel Gacoms daar bijvoorbeeld geen last van had.

Begrijpelijk.

Vervotte: U kunt daarom lachen, maar het is frustrerend, hoor.

Dus we zien u deze zomer niet in de badpakkenspecial van ‘P-magazine’?

Vervotte: (lacht) Als ze vijftig miljoen Belgische frank betalen misschien. Dat zou de kosten dekken voor een onderzoek naar mogelijk frauduleus failliet bij Sabena.

Joël De Ceulaer

‘Het faillissement van Sabena had niets te maken met de personeelskosten.’

‘Toen er over Blue Sky werd onderhandeld, heb ik de mensen ervan moeten overtuigen dat er werkelijk problemen waren.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content