De Europese Commissie wil Microsoft een boete opleggen van meer dan drie miljard dollar wegens misbruik van monopolie. Een uitspraak wordt weldra verwacht.
‘Het is niet meer dan logisch dat we rekening houden met alle mogelijke uitspraken.’ Bruno Segers, algemeen directeur van Microsoft België, wacht in spanning op een beslissing in de nu al vijf jaar durende antitrustzaak die tegen de softwarereus loopt. Een vergelijkbaar geschil met het Amerikaanse ministerie van Justitie en negen VS-staten draaide eind vorig jaar grotendeels in het voordeel van Microsoft uit, maar het heeft er alle schijn naar dat Europa minder vergevingsgezind is. ‘Wat ook de uitspraak is, ze zal een globaal effect hebben op ons bedrijf’, aldus Segers. ‘We hebben dan ook verschillende scenario’s klaarliggen.’
Als het van Europees commissaris voor het Mededingingsbeleid Mario Monti afhangt, moeten Bill Gates en de zijnen liefst tien procent van hun jaaromzet afstaan wegens ‘aanhoudend misbruik’ van hun monopoliepositie in de softwaremarkt. Op 17 juli maakte Microsoft een omzet bekend van 32,19 miljard dollar voor het fiscaal jaar 2003, dat eindigde op 30 juni. Tien procent van 32 miljard dollar, dat is ruim drie miljard. Monti heeft het over ‘boetes voor strijdige handelingen uit het verleden en remedies om wandaden in de toekomst te voorkomen’.
INZAGE IN SOFTWARE
Enige maanden geleden heerste bij analisten nog het gevoel dat de Commissie de zaak op de lange baan zou schuiven en misschien zelfs zou vergeten, maar niets blijkt minder waar. Vooral het verwijt dat Microsoft sinds de eerste beschuldigingen weinig ondernam om zich te schikken naar de Europese regels, zou zwaar doorwegen bij de Commissie. Aanvankelijk stond vooral het (bijna-)monopolie in de markt van computerbesturingssystemen ter discussie, ondertussen zou het softwarebedrijf zijn monopoliemisbruik hebben uitgebreid naar de markt van de server-systemen en media players. Aan het begin van de maand verklaarde Commissie-woordvoerder Tilman Lueder nog dat het Europese standpunt niet zal wijzigen tenzij Microsoft alsnog met overtuigende tegenargumenten komt aanzetten. Bruno Segers: ‘Onze juristen zijn nog steeds in gesprek met de Commissie, in de hoop om onze standpunten dichter bij elkaar te brengen. Nu goed, als er in ons nadeel wordt beslist, zullen we ons daar naar moeten schikken. Of dat in het belang van de consument zal zijn, is nog een andere kwestie.’
De Commissie verwacht dat Microsoft volledige inzage biedt in de code van zijn server-software, opdat concurrenten de mogelijkheid hebben hun server-systemen even compatibel te maken met het Windows-systeem als Microsofts eigen software. Om de vrije concurrentie in de markt van media players te herstellen, stelt de Commissie twee mogelijke oplossingen voor: ofwel stopt Microsoft met de verkoop van zijn Media Player als onderdeel van Windows, ofwel wordt Windows uitgerust met een concurrerend product naast de Media Player van Microsoft. Die laatste optie lijkt redelijk absurd en vindt trouwens weinig steun bij de concurrenten, die vrezen dat Microsoft toch wel een manier zou vinden om het eigen programma voorrang te geven. Wat ook niet meer dan logisch lijkt. Want hoe zou Coca-Cola reageren als het gedwongen wordt om in elk karton ook een blikje Pepsi te stoppen? Het feit dat de Windows Media Player in vergelijkende tests een minstens even hoge waardering krijgt als zijn concurrenten Real Player (van Real Networks) en Quicktime (Apple), zal voor Microsoft de frustratie alleen maar groter maken. Segers: ‘Nee, onze grootste frustratie is: het wachten. Deze zaak sleept enorm lang aan. Sinds de eerste klachten hebben we al aardig wat interne veranderingen doorgevoerd en zijn we in de goede richting geëvolueerd. Maar nog steeds wachten we op een uitspraak. De datum is al zo vaak opgeschoven, dat ik zelf niet meer weet wanneer het zover zal zijn.’
Over de inhoud en de mogelijke afloop van het geschil wil Segers geen verklaringen afleggen, omdat die het verloop van het proces zouden kunnen beïnvloeden. ‘Ik kan alleen zeggen: wij blijven streven naar innovatie en willen de mogelijkheden krijgen om dat waar te maken. We denken te mogen zeggen dat onze klanten die innovatie appreciëren. Ik verwijs graag naar een uitspraak van Willy Bosmans, gedelegeerd bestuurder van Electrabel: het is niet erg om een monopolist te zijn, het is erg om je als monopolist te misdragen.’
Daar zijn Microsoft en de Europese Commissie het alvast over eens: misbruik van monopolie kan niet. Blijft dus de vraag: wanneer is er sprake van misbruik en van oneerlijke praktijken? In 2001 verklaarde de Europese Commissie dat Microsoft haar probeerde te misleiden door het voorleggen van een reeks documenten waarin zakenpartners van Microsoft hun waardering uitspraken voor het bedrijf en zijn producten. Wat bleek? Microsoft had aan 34 bedrijven gevraagd om een aanbevelingsbrief te schrijven, zonder echter te vermelden dat die brieven zouden worden gebruikt in een rechtszaak. Sommige van de brieven zouden bovendien geschreven zijn door werknemers van Microsoft.
Jan Van Duppen, SP.A-gemeenschapssenator en huisarts, gelooft niet in de goede wil van de softwaregigant. ‘Microsoft vormt de strategie van de monopolievormer: het bedrijf probeert om de markt in te palmen. Het is echter heel ver gegaan in die strategie, het doet er alles aan om mensen te verplichten met zijn producten te werken. Ik verwijs naar het Digikids-project: Microsoft pompt massa’s van zijn producten gratis of voor een habbekrats in scholen en ‘kweekt’ op die manier klanten. Het argument dat Microsoft jongeren vertrouwd wil maken met de computer en zijn toepassingen, klopt slechts voor een deel. Het bedrijf wil jongeren vooral vertrouwd maken met zijn eigen producten. Ik heb daarover mijn beklag gedaan bij minister van Onderwijs Marleen Vanderpoorten (VLD), die toegaf dat er misschien wel iets van mijn redenering klopte.’
BEPERKING PATENTRECHT
Hoe de dominantie van Microsoft tegengaan? Van Duppen pleit onder andere voor een beperking van het patentrecht. ‘Microsoft dringt aan op een patentering van alle mogelijke digitale toepassingen om zo zijn monopoliepositie verder uit te breiden. Voor kleine software-ontwikkelaars is het vandaag nagenoeg onmogelijk om nieuwe producten op de markt te brengen, omdat ze stoten op al die patenten. Ik vind: het patentrecht moet beperkt blijven tot specifieke toepassingen, het mag niet op elke bouwsteen van die toepassing betrekking hebben. Ik vergelijk het met taal: je kan een patent nemen op bepaalde lettertypes, maar niet op de taal zelf. Dat is nochtans wat Microsoft doet. Waardoor het zich trouwens de haat van computergebruikers op de nek haalt. Ter illustratie: het recente Blaster-virus, gekweekt en verspreid door lui die de heerschappij van Microsoft aanklagen.’
Begin november 2002 haalde Microsoft zonder kleerscheuren het einde van het antitrust-proces dat was aangespannen door het Amerikaanse ministerie van Justitie en negen Amerikaanse staten. De rechter aanvaardde de meeste van de akkoorden die het bedrijf sloot met het ministerie. Microsoft mag nu niets meer ondernemen tegen pc-fabrikanten die concurrerende softwarepakketten willen bundelen met hun pc’s en tegen bedrijven die producten willen ontwikkelen zonder gebruik te maken van het Microsoft-platform. Zou het kunnen dat de houding van de Europese Commissie verstrakt is nadat Microsoft in de VS gespaard bleef van een noodgedwongen splitsing van het bedrijf in twee (of meer) afzonderlijke eenheden? Segers: ‘Daar geef ik liever geen commentaar op. Ik stel alleen vast dat er in Europa op een andere manier wordt geredeneerd dan in de Verenigde Staten. En als Europeaan kan ik dat begrijpen. We zijn een wereldspeler en de wereld is niet overal hetzelfde.’
Tekent het proces misschien de frictie tussen de Europese Unie en de VS? Helemaal niet, aldus Commissie-woordvoerder Tilman Lueder. De Europese en Amerikaanse autoriteiten zijn volgens hem even vastberaden om de juiste voorwaarden te creëren voor eerlijke concurrentie. Niet iedereen is overtuigd van die vastberadenheid, maar dat is weer een ander verhaal.
Bart Vandormael
‘Voor kleine software-ontwikkelaars is het vandaag nagenoeg onmogelijk om nieuwe producten op De markt te brengen.’
