Nu het nieuwe Beneluxverdrag in werking is getreden, wil de Benelux Unie zich weer ontpoppen tot proeftuin voor meer Europa. En een tegenwicht bieden tegen de al te dominante Frans-Duitse as.
Premier Elio Di Rupo deed vorige week zijn eerste staatsbezoeken bij de buren uit Nederland en Luxemburg, waarmee we samen de Benelux vormen. Van die instelling heeft ons land op 1 januari 2012 ook het roterende voorzitterschap opgenomen, en op dezelfde dag werd het nieuwe Beneluxverdrag van kracht. Volgende week wordt dat in 2008 getekende verdrag voorgesteld in Brussel door de drie ministers van Buitenlandse Zaken, die zullen uitleggen waar ze naartoe willen met deze voorloper van de Europese Unie. Maar waar in 2000 nog hardop de vraag werd gesteld of de EU de Benelux niet overbodig heeft gemaakt, zijn de drie landen met het nieuwe verdrag duidelijk van plan om er weer meer gewicht aan te geven, zegt Luc Willems, de Belgische adjunct-secretaris-generaal van de Benelux Unie. ‘De uitbreiding tot een EU van straks 28 landen heeft veel veranderd. Die constructie toont vandaag haar beperkingen. Ons doel is om met z’n drieën al kleine stappen te zetten naar meer Europa. Daarbij wil de Benelux door samen te werken tegengas geven tegen de grote landen die dreigen te domineren.’ Die regionale samenwerking zie je intussen ook ontstaan bij de Baltische staten en de Visegrad-groep (Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije). Om dezelfde reden was tijdens de staatsbezoeken afgelopen week ook te horen dat de Beneluxlanden meer zullen samenkomen vóór grote Europese afspraken, en nog voor de zomer een Beneluxtop zullen houden. De Benelux Unie vormt het permanente kader voor die intensere samenwerking, waarop de politieke leiders steunen. Willems noemt de Unie ook met klem low budget, met 55 ambtenaren in dienst en een gezamenlijk operationeel jaarbudget van 5 miljoen euro.
Het nieuwe verdrag tilt de Benelux alvast voorbij de economische unie die ze al was. De drie landen gaan ook samenwerken rond veiligheid en duurzame ontwikkeling. ‘Wij hopen dat ook dat wordt overgenomen door de hele EU, zoals dat destijds met de economische samenwerking ging’, aldus Willems. ‘Een goed voorbeeld is de fraudebestrijding, die België nu opvoert. Daarrond zijn al verregaande afspraken om grote fraudeurs die factureren of vennootschappen oprichten in het buitenland sneller te vatten. De Benelux Unie brengt nu ook haar grote steden samen. Voor een gezamenlijk actieplan tegen fijnstof, bijvoorbeeld, of rond het op grote schaal energiezuinig maken van hun oude wijken. Ook helemaal nieuw is de gezamenlijke aanpak van sociale fraude.’ Zelfs militaire samenwerking is niet langer ondenkbaar. ‘Van een echt leger is natuurlijk geen sprake. Maar het idee om samen militair materieel aan te kopen, dook op onder militairen. Naar analogie met de succesvolle samenwerking van de politie binnen de Benelux, die nu over de grenzen kan achtervolgen en arresteren. Er wordt over gepraat, maar defensie ligt uiteraard veel gevoeliger. Dat raakt aan de soevereiniteit van de staten.’
Thomas Verbeke
