Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week: album en expo De Rossaert en zijn passanten.

Komen er nog schippers in het schipperskwartier en raken ze nog tot in de Nosestraat voor de aanschaf van hun petten, kepies, Engelse truien of zeeofficierenkostuums? De winkel op nummer 7 bij de Sint-Pauluskerk en de Veemarkt (ooit vismarkt) draagt alleszins nog de naam en het embleem Rossaert, terwijl de kepie in de etalage er kennelijk werd achtergelaten door een Russische officier bij de Belgische Land- en Zeemacht. Mooie illusies zijn het, niet meer, niet minder.

De nieuwe Rossaert is al de tweede campagne van Ronny Van de Velde om de geest van de plek, de buurt en de oude stad te doen herleven in tentoonstellingen van kunstvoorwerpen, foto’s, antiquarische boeken en documenten. De vindingrijke handelaar en zijn vrouw gaven het huis zijn oude charme terug, voor ze het in 1997 een eerste keer openstelden. Na een pauze van vijf jaar prijkt de fetisj-pet, bovenaan getooid met twee sardienen, weer in het uitstalraam. Hij geeft aan dat de overgang van zeemansgoederen naar kunst vanzelf gaat, zeker in de ogen van Panamarenko, die het surrealistische hoofddeksel ontwierp.

De nauw bemeten kamertjes, één per verdieping, bulken van de schatten achter glas. Verhandeld worden de kostbaarheden hier niet, ze horen gewoon bij het onderwerp van het enige wat er momenteel te koop wordt aangeboden: het lijvige album De Rossaert en zijn passanten. Eliane Van den Ende schetst het oude Antwerpen van de schippers, dat om diverse redenen ook werd platgelopen door beroemde schilders, schrijvers en dichters. De weelde aan illustraties maakt het lezen tot grasduinen in geweldige verhalen en ontledingen, bijvoorbeeld van wantoestanden die maakten dat mensen in het schipperskwartier opeengestapeld leefden, vatbaar voor besmettelijke ziekten en geneigd om van de nood een deugd te maken door te leven van prostitutie.

In de negentiende eeuw werden toeristen naar de Scheldestad gelokt met de belofte om er Rubens te zien en de Rietdijk, de rosse havenbuurt die later van de kaart werd geveegd. In de Nosestraat zaten ze dicht bij beide aantrekkingspolen. In de Sint-Pauluskerk hing Rubens’ Geseling van Christus, door de Franse schilder Eugène Delacroix bij zijn eerste bezoek bejubeld als ‘génial’, bij zijn tweede als ‘sublime’. En vlakbij stonden de bordelen waar Félicien Rops zijn modellen vond: ‘Vette teven hebben we overal geschetst in de achterbuurten van de

Rydeak die toen nog bestonden en die nu niet meer bestaan. We deden hen poseren in dezelfde kamer! En Baudelaire presideerde!’

Qua spektakelwaarde kon geen petten- of kunsthandel ooit wedijveren met wat de naaste buren presteerden op de oude begraafplaats bij de Sint-Pauluskerk. Een haag van stenen heiligenbeelden omzoomt het pad naar een Calvarieberg met de gekruisigde Christus, die er ook nog eens in een sombere grafkapel te rusten ligt. De oogverblindende religieuze kitsch ligt ieder na aan het hart die het surreële zoekt, zoals de symbolistische dichter Max Elskamp, kind aan huis in dit schipperskwartier.

In de Calvarie herkende hij wellicht dezelfde volkse verbeelding die hem aanzette om ‘onnutte voorwerpen’, in zijn taal ‘objets de désir’, uit stofferige hoeken op te diepen en te bewaren, tot ze op een dag de trots uitmaakten van het Volkskundemuseum. Toen dit op zijn beurt te bestoft bevonden werd en moest sluiten, belandden ze in het kijkdepot van het MAS. Mij verbaast het niet dat Ronny Van de Velde er enkele kon bemachtigen. De bij Rossaert uitgestalde terracottasculptuurtjes laten zien hoe het volk zich een voorstelling maakte van Antwerpse schijters, van een vrouw met een scherpe tong of van de deugd van het tijdig ophouden met praten: ‘Niet zagen!’.

De Rossaert en zijn passanten door Eliane Van den Ende, Ludion. Expo: Nosestraat 7, Antwerpen, tot 9/7.

Toeristen werden gelokt met de belofte om Rubens te zien en de Rietdijk, de rosse havenbuurt die later van de kaart werd geveegd.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content