Ook paus Franciscus heeft het nu gezegd: honderd jaar geleden werd in het Ottomaanse Rijk een genocide gepleegd op de Armeniërs.

Op 24 april 1915 begon in Constantinopel, het huidige Istanbul, de eerste genocide van de 20e eeuw. Het Ottomaanse Rijk besliste in volle Eerste Wereldoorlog om zijn volledige Armeense minderheid op transport te zetten naar kampen in de Syrische woestijn. De barre tocht en de moordpartijen onderweg kostten honderdduizenden mensen het leven. Turkije ontkent vandaag niet dat zeer veel Armeniërs omkwamen, maar wel dat hun dood gepland was.

In Constantinopel greep de beweging van de Jonge Turken in 1913 de macht. Ze stapte een jaar later aan de zijde van Duitsland in de oorlog. Omdat de krijgskansen anders liepen dan verwacht, verdacht ze er de Armeense minderheid van te opereren als een vijfde colonne voor Rusland. Wellicht zocht ze gewoon een zondebok. Honderd jaar later is die wond nog niet genezen. Toch leek het er recent op dat Turkije tot een vergelijk zou komen met de jonge republiek Armenië, die in 1990 onafhankelijk werd van de Sovjet-Unie. De Turkse president Tayyip Recep Erdogan betuigde vorig jaar nog zijn spijt over de gebeurtenissen, maar de Armeniërs nemen alleen vrede met een Turkse erkenning van de genocide. Daarvoor krijgen ze de steun van steeds meer landen en sinds vorige zondag ook van paus Franciscus.

Maar Armenië moet ook afrekenen met de gevolgen van de oorlog die het kort na zijn onafhankelijkheid voerde met Azerbeidzjan om de Armeense enclave Nagorno-Karabach. Die oorlog mondde uit in een van de ‘bevroren conflicten’ in de rand van de voormalige Sovjet-Unie. De christelijke Armeniërs botsen zo met twee van hun islamitische buurlanden. Bovendien beschouwen de Azeri’s zich als een Turks volk en eisen ze dat Turkije het been stijf houdt, zolang het conflict om Nagorno-Karabach niet is geregeld. Eigenlijk kan Armenië het onder zijn buren alleen met Iran goed vinden en onderhoudt het een oude, historische band met Moskou. Het voelde zich daarom ook verplicht om – tegen de zin van de EU – aan te sluiten bij het samenwerkingsverband van voormalige Sovjetrepublieken dat Vladimir Poetin wil opzetten.

Toch ontbreekt het Armenië niet aan goede wil. Erdogan bedankte voor de uitnodiging om op 24 april in de Armeense hoofdstad Jerevan het begin van de tragedie mee te herdenken. Hij herdenkt op die dag liever de Slag om Gallipoli, de belangrijkste Turkse overwinning in de Eerste Wereldoorlog. Dat past beter in zijn politiek van islamisme en nationalisme.

Hubert van Humbeeck

Turkije ontkent niet dat tijdens WO I veel Armeniërs omkwamen, wel dat hun dood gepland was.