Het onderzoek van het OIVO over het effect van anti-rookspotjes laat geen enkele conclusie toe.
Verbrande longen, opengespalkte ogen, doorgesneden hersenen… Tussen 26 april en 6 juni onderstreepten schokkende Australische tv-spots op de Belgische nationale zenders de gevaren van roken. De campagne was een initiatief van de Stichting Rodin en werd gefinancierd met geld van de tabaksfabrikanten. Dat laatste stuit op verzet van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) omdat de tabaksindustrie greep tracht te krijgen op tabakspreventie. Om te meten hoe efficiënt de spotjes waren bij 13- tot 15-jarige jongeren, nam Rodin het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO) in de arm. Samen presenteerden ze woensdag de resultaten van de meting.
Hoge percentages jongeren herinneren zich de spots en appreciëren de campagne. Anderzijds hebben de meeste jongeren de slogan ‘de ongefilterde waarheid’ niet begrepen. En kan – waar het uiteindelijk om draait – de campagne de jongeren van de sigaret afhouden?
Het resultaat lijkt bemoedigend. Zo zegt de helft van de Vlaamse jongeren die de spots hebben gezien, met roken te zijn gestopt. Door de beperkte statistische basis durven de onderzoekers evenwel geen hard verband te leggen. En hier wringt precies het schoentje.
‘Zoals veel onderzoek dat tegenwoordig de pers haalt, gaat het hier om een beperkte steekproef bij amper 329 jongeren, van wie 8 percent rookt. De resultaten hiervan kun je niet veralgemenen omdat je hiervoor een aselecte, ad random, maar vooral ook veel grotere steekproef nodig hebt’, zegt sociologieprofessor Ignace Glorieux (VUB). ‘Bij een steekproef van 329 is de foutenmarge veel te groot. 35 percent kan evengoed 30 of 40 percent zijn. Met een ander staal, krijg je dus andere resultaten.’
‘De aantallen zijn te klein. Ze laten geen enkele conclusie toe over het uiteindelijke effect van de campagne’, bevestigt ook sociologieprofessor Jaak Billiet (KULeuven). ‘De presentatie is ook verward. Het blijft gissen naar aantallen. We moeten ze zelf berekenen.’
‘De onderzoekers suggereren dat de campagne effect heeft op het rookgedrag van jongeren, terwijl ze zelf waarschuwen voor de kleine statistische basis. Ze hadden beter over mogelijke effecten gezwegen. Als 8 percent van de 329 bevraagde jongeren rookt, zijn de gesuggereerde effecten gebaseerd op het rookgedrag van 26 jongeren waarvan er 18 de campagne hebben gezien!’
‘Het aantal rokers viel tegen in de gekozen doelgroep’, verklaart Peter Boelaert van de persdienst van het OIVO. ‘We hadden 25 procent rokers verwacht. Dan waren de conclusies iets sterker geweest…’ Waar het OIVO die verhoopte 25 procent haalt, is onduidelijk. In het grootscheepse onderzoek dat sociologieprofessor Lea Maes (RU Gent) in 2002 bij 14-jarigen deed, rookt gemiddeld 8 procent.
Rodin presenteert het onderzoek een week voor de Stichting een tweede keer Philip Morris voor de rechter sleept. Omdat de tabaksgigant het contract met de Stichting verbrak, komt de financiering van Rodin in gevaar.
Marleen Teugels
