Rik Van Cauwelaert
Rik Van Cauwelaert Rik Van Cauwelaert is directeur van Knack.

Straks levert Navo-sekretaris-generaal Willy Claes zijn laatste politieke gevecht. De ex-minister wil voor de voltallige kamer verantwoording afleggen over zijn aandeel in de Agusta-zaak.

VOLGENDE donderdag moet de kamer van volksvertegenwoordigers zich uitspreken over het advies van de biezondere kommissie om Navo-sekretaris-generaal en gewezen vice-premier en minister van Ekonomische Zaken Willy Claes (SP) naar het hof van kassatie te verwijzen. De bijeenkomst verloopt achter gesloten deuren. De stemming is geheim.

Eind vorige week vond de biezondere kommissie het dossier van het hof van kassatie voldoende zwaar wegen om de SP-topman voort aan de tand te voelen over zijn rol in de Agusta-zaak en de aankoop van het Carapace-systeem van Dassault voor de Belgische F-16’s en hem eventueel voor kassatie te dagen. Voor gewezen defensieminister GuyCoëme (PS) oordeelde de kommissie dat het onderzoek naar diens rol in de Dassault-zaak moest worden voortgezet. Eens dat achter de rug, kan kassatie het dossier opnieuw aan de kommissie voorleggen.

Voor Willy Claes tikte het advies van de biezondere kommissie zwaar aan. Met deze uitspraak wordt zijn situatie bij de Navo zonder meer onhoudbaar. Tenzij de voltallige kamer het advies van de biezondere kommissie slechts gedeeltelijk volgt en een voortzetting vraagt van het onderzoek tegen Claes en de verwijzing naar kassatie wat neerkomt op een inbeschuldigingstelling , nog even uitstelt. Maar die kans is uiterst gering, omzeggens onbestaande. In de biezondere kommissie stemden de kristen-demokraten samen met liberalen en Vlaams Blok voor de verwijzing naar kassatie.

Toen het gerecht eerder op het jaar van de vervolgingskommissie de opheffing verkreeg van de onschendbaarheid van gewezen SP-voorzitter Frank Vandenbroucke, slaagde premier Jean-Luc Dehaene (CVP) er nog in zijn partijgenoten in de voltallige kamer voor een mildere tussenoplossing te laten stemmen. Het ziet er niet naar uit dat Dehaene, begaan met het voortbestaan van zijn amechtige rooms-rode koalitie, bereid is een gelijkaardig kompromis op te zetten om Claes te redden. Die wil ontbreekt ook bij SP-voorzitter Louis Tobback, die liever Claes opoffert dan de krachtmeting met de CVP te riskeren. De SP-voorzitter verscheen zelfs met anderhalf uur vertraging op het maandagse partijbureau waar over de komende stemming zou worden gepraat. Blijkbaar richtte Tobbacks aandacht zich meer op de eveneens geheime stemming in de Vlaamse raad over het voorzitterschap van zijn partijgenoot Norbert De Batselier.

LAATSTE TROEF.

In deze affaire staat Willy Claes er dus alleen voor. Maar de Navo-sekretaris-generaal wil niet opstappen zonder zijn laatste troef te hebben uitgespeeld : een konfrontatie met de voltallige kamer van volksvertegenwoordigers. Hij heeft immers de indruk dat hij in de biezondere kommissie geen eerlijke kans kreeg. Ook anderen, zelfs kristen-demokraten, menen dat het geen verschil uitmaakte of Claes wel dan niet voor de kommissie verscheen : “Zijn lot was bezegeld nog voor hij in het parlement arriveerde. “

Het hof van kassatie kreeg dus wat het wilde : het hoofd van Willy Claes. Of dit dossier ooit de proef van een proces zal doorstaan, is een vraag die niet alleen de advokaten van de betrokkenen in de Agusta-affaire zich stellen. Want behalve de vaststelling dat de SP, de partij van Claes, 51 miljoen frank van Agusta, en 60 miljoen frank van het Franse bedrijf Dassault inkasseerde, en dat Claes’ kabinetschef Johan Delanghe van één en ander op de hoogte was, heeft kassatie nog geen harde bewijzen voorgelegd voor korruptie en valsheid in geschrifte. Noch voor Willy Claes noch voor Guy Coëme.

Voor Coëme is het zelfs onvoorstelbaar dat dit verzoek ooit bij de biezondere kommissie werd neergelegd. Om de valsheid in geschrifte en korruptie tegen de gewezen minister van Defensie te staven, kan kassatie slechts twee getuigenissen aanvoeren : van generaal Alex Moriau en zijn kollega André Jacobs. De twee militairen verklaarden destijds onder druk te zijn gezet door Coëmes adjunkt-kabinetschef Jean-Louis Mazy om, ondanks de eerder uitgedrukte voorkeur, in hun rapporten de offertes voor de aankoop van het Electronic Counter Measures-systeem van Dassault en het Amerikaanse Litton op dezelfde hoogte te plaatsen. Het geeft op zich al te denken dat twee topofficieren zich zomaar in de hoek laten jagen door een adjunkt-kabinetschef.

Om de bewering van valsheid in geschrifte in het ECM-dossier tegen Claes hard te maken, heeft kassatie geen andere aanwijzing dan “de goede samenwerking tussen de heren Claes en Coëme en tussen hun respektievelijke kabinetten. ” Maar ook hier nemen de ambtenaren van de dienst Industrie en Defensie van Ekonomische Zaken de verantwoordelijkheid op voor het advies van minister Claes, die destijds “een duidelijke voorkeur” uitsprak voor Dassault.

KONFRONTATIES.

Voor kassatie is het zonneklaar dat Agusta voor de verkoop van haar 46 Agusta-gevechtshelikopters kon steunen op een ongewone inschikkelijkheid van het ministerie van Ekonomische Zaken. Inschikkelijkheid die mee in de hand werd gewerkt door de Italiaanse belofte om in het Limurgse Lummen, het kiesgebied van Willy Claes, een komposietfabriek op te trekken.

Tijdens een ondervraging op 28 juni herhaalde de Luikse Agusta-lobbyist Georges Cywie dat hij daarover eind september/begin oktober ’88 een gesprek “van ongeveer een uur” had met kabinetschef Delanghe. Die houdt van zijn kant vol dat hij met Cywie, die zich kwam voorstellen, hooguit tien minuten heeft gepraat en dat toen van Lummen nooit sprake was. Zowel Delanghe als Claes blijven erbij dat Lummen pas begin december ’88 te berde kwam na een tussenkomst van het bedrijf Sabca.

Vorige week nog, terwijl prokureur-generaal bij het hof van kassatie Jacques Velu (zie kader) voor de biezondere kommissie uitleg verschafte bij het dossier-Claes, werden daarover in het Brusselse justitiepaleis konfrontaties georganizeerd tussen Cywie, het hoofd van de dienst Industrie en Defensie Jacques Jacobs en kabinetschef Delanghe. De biezondere kamerkommissie, zo bleek nadien, was van die konfrontaties, die niets nieuws opleverden, niet eens op de hoogte.

In zijn verslag voert prokureur-generaal Velu ook aan : “Over advokaat Alfons Puelinckx die eveneens bij de overmaking van de geheime fondsen betrokken was en die het consultancy-kontrakt tussen Kasma Overseas en Agusta parafeerde, zegt Claes hem niet te kennen. Hoewel onderzoek uitwees dat hij de heer Puelinckx in een zaak van zijn departement als advokaat heeft aangesteld. “

Toen hij zijn verslag op 4 juli indiende, kende kassatie en dus ook de prokureur-generaal al geruime tijd de waarheid over deze kwestie. De zaak die de tekst van Velu vermeldt, is niets anders dan het beruchte obussenkontrakt. De advokaat die doorgaans pleitte voor Ekonomische Zaken was André Linden, één van de vennoten van Puelinckx. Omdat Linden in deze affaire al optrad als advokaat van Eurometal, het Nederlandse bedrijf dat de smeergeld-affaire rond de obussen-aankoop aan het rollen bracht, kon hij onmogelijk als raadsman van Ekonomische Zaken aantreden tegen General Defense Corporation (GDC), de leverancier van de obussen voor het Belgische leger. Waarop werd gesuggereerd een beroep te doen op zijn vennoot Alfons Puelinckx, vertrouwd met wapendossiers. Claes heeft niets anders gedaan dan de brief ondertekenen die hem door zijn juridische dienst was voorgelegd, en waarin Puelinckx als advokaat van het departement werd aangesteld. Dat de twee elkaar kenden, wordt nergens in het dossier aangetoond.

ONLOGISCH.

Kassatie hamerde in het verslag ook op het feit dat na de sluitingsdatum van de ekonomische offerte op 18 november ’88, voort met Agusta werd onderhandeld, terwijl bijkomende offertes van de Franse konkurrent Aérospatiale werden afgewezen wegens te laat ingebracht. Velu laat in zijn verslag achterwege dat de regering perfekt op de hoogte was van de bijkomende kompensaties die de Fransen boden. Want Claes maakte ze aan het kernkabinet over.

De logika in de houding van zowel het Luikse gerecht en van het hof van kassatie in deze affaires is soms bevreemdend. Zo werd begin ’94 tegen voormalig PS-voorzitter en inmiddels voorzitter van de Waalse raad Guy Spitaels aangevoerd dat hij als partijvoorzitter op de hoogte hoorde te zijn van gesprekken over smeergeld van sommige van zijn partijleden, zoals André Cools, met Agusta en dat hij dus zijn strafrechterlijke verantwoordelijkheid niet kon ontlopen.

Merkwaardig genoeg werd eenzelfde redenering niet aangehouden voor Louis Tobback noch voor Frank Vandenbroucke, die alleen wegens geknoei in de SP-boekhouding ter verantwoording werd geroepen. Bizar, want zowel Tobback als Vandenbroucke hadden, net als Claes, via penningmeester Etienne Mangé weet van een aanbod van Agusta om een kommissie in de partijkas te storten. De 51 miljoen frank van Agusta en mogelijk ook de 60 miljoen van Dassault zijn bij de SP, of tenminste bij SP-verantwoordelijken, terecht gekomen. Het geval wordt voor Tobback nog verzwaard omdat Mangé destijds, na enig aandringen, in Luik bekende hem (Tobback) in 1989 zo’n twee miljoen frank van het Agusta-geld te hebben gegeven. Niettemin besloot kassatie het onderzoek tegen Tobback te staken.

Voor Spitaels werd evenwel een nieuw verzoek tot opheffing van diens onschendbaarheid ingediend. Dat werd met de steun van de Waalse kristen-demokraten afgewezen, kwestie van de vorming van een PS-PSC-koalitie in de Waalse raad mogelijk te maken en tegelijk een rooms-rode federale regering op de been te helpen.

UITSCHUIVERS.

Jacques Velu maakte het de meerderheid van kristen-demokraten en socialisten de jongste weken niet gemakkelijk. Eerst was er zijn zwenking in verband met de vraag tot inbeschuldigingstelling van Willy Claes. Ongevraagd stelde Velu voor om psychologisch al te beladen inbeschuldigingstelling te vervangen door verwijzing hoewel dit volgens hem op hetzelfde neerkwam.

Een andere uitschuiver van de prokureur-generaal was zijn onthulling over zijn gesprek met voormalig justitieminister Melchior Wathelet (PSC), die hem suggereerde het verslag over Tobback in juni al bekend te maken, pour détendre l’atmosphère. Velu ging daarop in, al behoort het zorgen voor een ontspannen sfeer in de Wetstraat niet tot zijn taak.

Hoe dan ook, met het neerleggen van het verslag over Claes enCoëme, dat “zoveel ingewikkelder en verre van volledig” was, werd nog even gewacht tot de definitieve samenstelling van het bureau in de kamer. Met de bewering van Velu werd de indruk gewekt dat de prokureur-generaal meespeelde in de vorming van de regering-Dehaene en tegelijk een rimpelloos verloop van het begrotingsdebat in de hand werkte. Want de bewering over het ingewikkelder en verre van volledig dossier over Claes en Coëme hield weinig steek.

Op 15 juni maakte voorlopig kamervoorzitter Jos Dupré (CVP) de stopzetting van het onderzoek tegen Tobback bekend. Iets meer dan veertien dagen later, op 4 juli, signeerde Velu zijn verslagen over Claes en Coëme. In die tussenperiode werd precies één relevante onderzoeksdaad gesteld : de bijkomende ondervragingen, op 28 juni, van Cywie en Delanghe.

In de tijdspanne tussen de goedkeuring in de kamer van de zogeheten wet-Claes op 5 april en de bijeenroeping van de nieuwe kamer op 8 juni mocht het gerecht, op aanhoudingen na, alle mogelijke onderzoeksdaden stellen. Nochtans werd in die periode, tenzij met Vandenbroucke en het SP-personeel, met geen van de betrokken politici één konfrontatie georganizeerd. Ook niet rond de toch wel belangrijke bijeenkomst met Tobback, Vandenbroucke en Claes, waar penningmeester Mangé het aanbod van Agusta onthulde.

IMBROGLIO.

De vergadering, achter gesloten deuren, van de voltallige kamer om over het lot van Claes te beslissen, kan één van de hoogtepunten worden in de parlementaire geschiedenis van het land. Niet alleen omwille van de konfrontatie van Claes met de vergadering van volksvertegenwoordigers, maar ook omwille van de juridische proporties die de hele affaire aanneemt.

Zo zal de kamer zich niet alleen beraden over het advies van de biezondere kommissie, ze doet er ook goed aan vooraf de juridische afwikkeling hiervan onder de loep te nemen. Nooit eerder werd deze procedure op haar bruikbaarheid getest. Want het negentiende-eeuwse precedent rond het duel van minister van Oorlog Pierre Chazal met het Antwerpse kamerlid Jan de Laet kan bezwaarlijk als richtlijn gelden.

In het geval van Agusta komen mogelijk twee ministers Willy Claes en Guy Coëme samen met Guy Mathot (PS), die in mei ’94 al in beschuldiging werd gesteld, en alle andere verdachten, onder wie lobbyist Georges Cywie, advokaat Alfons Puelinckx, SP-penningmeester Etienne Mangé, Luc Wallyn en Johan Delanghe, voor het hof van kassatie.

Als de kamer Claes doorverwijst, is er de juridische ongerijmdheid dat de gewezen minister in beschuldiging wordt gesteld want daar komt de verwijzing op neer terwijl dit nog niet het geval is voor Johan Delanghe, die ervan wordt verdacht als hefboom te hebben gediend om de korruptie en de schriftvervalsing te organizeren.

Om te beginnen, zal kassatie moeten oordelen over het onderzoek van één van haar raadsheren, Francis Fischer, alvorens met een proces te beginnen. Wat op zich al vreemd is. Bovendien zijn zes van de betrokkenen geen ministers. Toch worden ze, omwille van de samenhang met de feiten ten laste van Claes en Coëme, meer dan waarschijnlijk voor kassatie gedaagd. Zonder mogelijkheid tot beroep. Het kan dus dat kassatie juridisch blundert, zonder dat een hogere instantie de uitspraak van kassatie verbreekt.

Als de Agusta- en Dassault-affaires tot een proces leiden, treedt prokureur-generaal Jacques Velu op als openbaar aanklager. Hij kan zich door de advokaat-generaal laten vervangen. Toch lijkt het weinig waarschijnlijk dat de prokureur-generaal zijn verantwoordelijkheid zal ontlopen. Maar kan Velu in deze hoedanigheid optreden ? Sommigen herinneren zich de boze brieven die hij destijds naar premier Dehaene schreef om te protesteren tegen uitlatingen van Louis Tobback en Freddy Willockx, twee SP’ers en dus leden van de politieke familie die onder vuur ligt. Klinkt daar geen vooringenomenheid ? Het valt trouwens nog af te wachten hoe het Europees hof voor de rechten van de mens over dit alles oordeelt. Advokaten van enkele verdachten hebben het kladje van hun klacht bij het Europees hof al uitgeschreven.

Rik Van Cauwelaert

Willy Claes geeft na zijn verschijning voor de biezondere parlementskommissie uitleg aan de verzamelde pers. De Navo-sekretaris-generaal wil niet wijken.

Prokureur-generaal Jacques Velu : binnenkort in de rol van openbare aanklager.

Willy Claes wordt de kamer binnengesmokkeld voor zijn verhoor door de biezondere kommissie : “Zijn lot was al bezegeld toen hij het parlement betrad. “

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content